Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LI
śrīvasiṣṭha uvāca |
paridīrghāsu tanvīṣu sutīkṣṇāsu sitāsu ca |
kṣuradhāropamānāsu cittavṛttiṣu tiṣṭha mā || 1 ||
[Analyze grammar]
kālena mahatā kṣetre jāteyaṃ buddhivallarī |
vṛddhiṃ vivekasekena naya tāṃ nayakovida || 2 ||
[Analyze grammar]
yāvanmlāyati no kāyalatikā kālabhāsvatā |
bhūtale'patitāṃ tāvadenāmuddhṛtya dhāraya || 3 ||
[Analyze grammar]
madvākyārthaikatattvajña madvākyārthaikabhāvanāt |
sukhamāpnoṣi sarpāriryathābhraravabhāvanāt || 4 ||
[Analyze grammar]
uddālakavadālūnaṃ viśīrṇaṃ bhūtapañcakam |
kṛtvā kṛtvā dhiyā dhīradhīrayāntarvicāraya || 5 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
kena krameṇa bhagavanmuninoddālakena tat |
bhūtapañcakamālūnaṃ kṛtvāntaḥ pravicāritam || 6 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
śrṛṇu rāma yathāpūrvaṃ bhūtavṛndavicāraṇāt |
uddālakena saṃprāptā paramā dṛṣṭirakṣatā || 7 ||
[Analyze grammar]
jagajjīrṇagṛhasyāsya koṇe kasmiṃścidātate |
bhūmeraniladignāmni bhūbhṛdbhāṇḍasamākule || 8 ||
[Analyze grammar]
gandhamādanaśailendranāmni kācitkila sthalī |
vidyate kīrṇakusumā drumakarpūrakesarā || 9 ||
[Analyze grammar]
vicitravarṇavihagā nānāvallīvilāsinī |
vanecaravyāptataṭī puṣpakesarabhāsinī || 10 ||
[Analyze grammar]
kvacitsphītamahāratnā kvacillolāmbujotpalā |
kvacinnīhārakabarī sarasīdarpaṇā kvacit || 11 ||
[Analyze grammar]
tatra kasmiṃścidudite sānau saralapādape |
āgulphākīrṇakusume snigdhacchāyamahādrume || 12 ||
[Analyze grammar]
uddālako nāma munirmaunī mānī mahāmatiḥ |
aprāptayauvanaḥ pūrvamuvāsoddāmatāpasaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
prathamaṃ tu babhūvāsāvalpaprajño vicāravān |
aprāptapadaviśrāntiraprabuddhaḥ śubhāśayaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
tataḥ krameṇa tapasā śāstrārthaniyamaiḥ kramaiḥ |
viveka ājagāmainaṃ navarturiva bhūtalam || 15 ||
[Analyze grammar]
athemaṃ cintayāmāsa saṃsārāmayabhīrudhīḥ |
ekānta eva nivasankadācitkāntamānasaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
kiṃ tatprāpyaṃ pradhānaṃ syādyadviśrāntau na śocyate |
yatprāpya janmanā bhūyaḥ saṃbandho nopajāyate || 17 ||
[Analyze grammar]
kadāhaṃ tyaktamanane pade paramapāvane |
ciraṃ viśrāntimeṣyāmi meruśrṛṅga ivāmbudaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
kadā śamamupaiṣyanti mamāntarbhogasaṃvidaḥ |
ālolakallolaravā ūrmayo'mbunidhāviva || 19 ||
[Analyze grammar]
idaṃ kṛtvedamapyanyatkartavyamiti kalpanām |
kadāntarvihasiṣyāmi padaviśrāntayā dhiyā || 20 ||
[Analyze grammar]
kadā vikalpajālaṃ me na lagiṣyati cetasi |
sthitamapyujjhitāsaṅgaṃ payaḥ padmadale yathā || 21 ||
[Analyze grammar]
kadā bahulakallolāṃ nāvā paramayā dhiyā |
paritīrṇo bhaviṣyāmi mattāṃ tṛṣṇātaraṅgiṇīm || 22 ||
[Analyze grammar]
kademāṃ jāgatairbhūtaiḥ kriyamāṇāmasanmayīm |
kriyāmapahasiṣyāmi bālalīlāmivākulām || 23 ||
[Analyze grammar]
kadā vikalpaparyastaṃ mano dolāvadolanam |
śamameṣyati me śāntavātaujasa iva bhramaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
kadoditavapurbhāsā vihasañjāgatīrgatīḥ |
antaḥ saṃtoṣameṣyāmi virāḍātmeva pūrṇadhīḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
antaḥ samasamākāraḥ saumyaḥ sarvārthanispṛhaḥ |
kadopaśamameṣyāmi manthamuktāmṛtābdhivat || 26 ||
[Analyze grammar]
kademāmacalāṃ dṛśyaśriyamāśāśatātmikām |
sarvāṃ suṣuptavatpaśyanbhaviṣyāmyantarātataḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
sabāhyābhyantaraṃ sarva śāntakalpanayā dhiyā |
paśyaṃścinmātramakhilaṃ bhāvayiṣyāmyahaṃ kadā || 28 ||
[Analyze grammar]
kadopaśāntacittātmā cittāmupagataḥ parām |
paramālokameṣyāmi jātyandhavigamādiva || 29 ||
[Analyze grammar]
kadābhyāsopalabhyena citprakāśena cāruṇā |
dūrādālokayiṣyāmi tanvīṃ kālakalāmimām || 30 ||
[Analyze grammar]
īhitānīhitairmukto heyopādeyavarjitaḥ |
kadāntastoṣameṣyāmi svaprakāśapade sthitaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
kadāśākauśikīkīrṇā jāḍyajīrṇahṛdambujā |
kṣayameṣyati kṛṣṇeyaṃ kadā me doṣayāminī || 32 ||
[Analyze grammar]
kadopaśāntamanano dharaṇīdharakandare |
sameṣyāmi śilāsāmyaṃ nirvikalpasamādhinā || 33 ||
[Analyze grammar]
kadā me mānamātaṅgaḥ svābhimānamahāmadaḥ |
sattvāvabodhahariṇā hato nāśamupaiṣyati || 34 ||
[Analyze grammar]
niraṃśadhyānaviśrāntermūkasya mama mūrdhani |
kadā tārṇaṃ kariṣyanti kulāyaṃ vanaghūrṇikāḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
kadā niḥśaṅkamurasi dhyānadhīradhiyaḥ khagāḥ |
mama viśrāntimeṣyanti śailasthāṇvacalasthiteḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
tṛṣṇākarañjajaṭilāṃ janmajarjaragulmikām |
saṃsārāraṇyasarasīṃ tyaktvā yāsyāmyahaṃ kadā || 37 ||
[Analyze grammar]
iti cintāparavaśo vana uddālako dvijaḥ |
punaḥ punastūpaviśandhyānābhyāsaṃ cakāra ha || 38 ||
[Analyze grammar]
viṣayairnīyamāne tu citte markaṭacañcale |
na sa lebhe samādhānapratiṣṭhāṃ prītidāyinīm || 39 ||
[Analyze grammar]
kadācidbāhyasaṃsparśaparityāgādanantaram |
tasyāgacchaccittakapiḥ prodvegaṃ sattvasaṃsthitau || 40 ||
[Analyze grammar]
kadācidāntarān sparśānparityajya manaḥkapiḥ |
lolatvāttasya saṃyāto viṣayaṃ viṣadagdhavat || 41 ||
[Analyze grammar]
kadāciduditārkābhaṃ tejo dṛṣṭvāntare manaḥ |
viṣayonmukhatāṃ yātaṃ tasya tāmarasekṣaṇa || 42 ||
[Analyze grammar]
āntarāndhyatamastyāgaṃ kṛtvā viṣayalampaṭam |
tasyoḍḍīya mano yāti kadācittrastapakṣivat || 43 ||
[Analyze grammar]
bāhyānābhyantarānsparśāṃstyaktvā nidrāṃ ca tanmanaḥ |
tamastejontike lebhe kadācicchāśvatīṃ sthitim || 44 ||
[Analyze grammar]
iti paryākulasyāntaḥ sa khalu dhyānavṛttiṣu |
darīṣvanvahamugrāsu vātamagna iva drumaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
atiṣṭhaddhyānasaṃrūḍhamananaḥ saṃkaṭe yathā |
dolāyitavapustucchatṛṣṇātīrataraṅgakaiḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
atha paryākulamanā vijahāra munirgirau |
pratyahaṃ divasādhīśo mahāmerāvivaikakaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
samastabhūtaduṣprāpāmekadā prāpa kandarām |
saṃśāntasarvasaṃcārāṃ munirmokṣadaśāmiva || 48 ||
[Analyze grammar]
aparyākulitāṃ vātairaprāptamṛgapakṣiṇīm |
adṛṣṭāṃ devagandharvaiḥ paramākāśaśobhanām || 49 ||
[Analyze grammar]
puṣpaprakarasaṃchannāṃ mṛduśādvalakomalām |
jyotīrasāśmasaṃprotaiḥ kṛtāṃ marakatairiva || 50 ||
[Analyze grammar]
susnigdhaśītalacchāyāṃ prakaṭāṃ ratnadīpakaiḥ |
suguptāṃ vanadevīnāmantaḥpurakuṭīmiva || 51 ||
[Analyze grammar]
kulambanāhimālokāṃ nātyuṣṇāṃ nātiśītalām |
śāradasyoditārkasya hemagaurīṃ prabhāmiva || 52 ||
[Analyze grammar]
bālālokaparimlānāṃ komalāśabdamārutām |
mañjarījaṭilopetāṃ bālāṃ mālāvatīmiva || 53 ||
[Analyze grammar]
upaśamapadavīmivānurūpāṃ kamalajaviśramaṇāya yogyarūpām |
kusumanikarakomalābhirāmāṃ sarasijakoṭarakomalāṃ samantāt || 54 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LI
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!