Yoga Vasistha [sanskrit]

223,437 words | ISBN-10: 8171101519

The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.

Chapter LII

śrīvasiṣṭha uvāca |
sa tāṃ viveśa dharmātmā gandhamādanakandarām |
citrabhramaṇasaṃprāptāmaliḥ padmakuṭīmiva || 1 ||
[Analyze grammar]

samādhānonmukhatayā praviśansa vyarājata |
sargavyāpāraviratāvātmapuryāmivābjajaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]

cakārāsanamamlānaiḥ patrairantasvagucchakam |
mṛdumeghavidhirvṛndamambhodamiva tatra saḥ || 3 ||
[Analyze grammar]

sa tatprastārayāmāsa pṛṣṭhe cāru mṛgājinam |
nīlaratnataṭe merustārāsāramivāmbaram || 4 ||
[Analyze grammar]

sa tatropāviśadvṛttīścetasastanutāṃ nayan |
antaḥśuddhavapuḥ śrṛṅge vṛṣya mūka ivāmbudaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]

buddhavatsudṛḍhaṃ baddhapadmāsana udaṅmukhaḥ |
pārṣṇibhyāṃ vṛṣaṇau dhṛtvā cakāra brāhmamañjalim || 6 ||
[Analyze grammar]

vāsanābhyaḥ samāhṛtya manomṛgamupaplutam |
nirvikalpasamādhyarthaṃ cakāremāṃ vicāraṇām || 7 ||
[Analyze grammar]

ayi mūrkha manaḥ ko'rthastava saṃsāravṛttibhiḥ |
dhīmanto na niṣevante paryante duḥkhadāṃ kriyām || 8 ||
[Analyze grammar]

anudhāvati yo bhogāṃstyaktvā śamarasāyanam |
saṃtyajya mandāravanaṃ sa yāti viṣajaṅgalam || 9 ||
[Analyze grammar]

yadi yāsi mahīrandhraṃ brahmalokamathāpi vā |
tanna nirvāṇamāyāsi vinopaśamanāmṛtam || 10 ||
[Analyze grammar]

āśāśatāvapūrṇatve tvamevaṃ sarvaduḥkhadam |
tyajya yāhi paraṃ śreyaḥ paramekāntasundaram || 11 ||
[Analyze grammar]

imā vicitrāḥ kalanā bhāvābhāvamayātmikāḥ |
duḥkhāyaiva tavogrāya na sukhāya kadācana || 12 ||
[Analyze grammar]

śabdādikābhiretābhiḥ kiṃ mūrkha hatavṛttibhiḥ |
bhramasyavirataṃ vyarthaṃ meghe maṇḍūkikā yathā || 13 ||
[Analyze grammar]

manomaṇḍūkike vyarthamiyantaṃ kālamandhayā |
bhramantyā bhuvanaṃ kṣipraṃ kiṃ samāsāditaṃ tvayā || 14 ||
[Analyze grammar]

yasmātkiṃcidavāpnoṣi yasminvahasi nirvṛtim |
tasmiṃścetaḥ śame mūrkha nānubadhnāsi kiṃ padam || 15 ||
[Analyze grammar]

āgatya śrotratāṃ mūrkha vyarthotthānopabṛṃhitām |
dhiyā śabdānusāriṇyā mṛgavanmā kṣayaṃ vraja || 16 ||
[Analyze grammar]

tvaktāmāgatya duḥkhāya sparśonmukhatayā dhiyā |
mūrkha mā baddhatāmehi gajīlubdhagajendravat || 17 ||
[Analyze grammar]

rasanābhāvamāgatya garddhenāndha durandhasām |
mā nāśamehi baḍiśapiṇḍīlampaṭamatsyavat || 18 ||
[Analyze grammar]

cākṣuṣīṃ vṛttimāśritya prabhārūpacayonmukhīm |
mā gaccha dagdhatāṃ mugdha kāntilubdhapataṅgavat || 19 ||
[Analyze grammar]

ghrāṇamārgamupāśritya śarīrāmbhojakoṭare |
gandhonmukhatayā bandhaṃ mā tvaṃ saṃśraya bhṛṅgavat || 20 ||
[Analyze grammar]

kuraṅgālipataṅgebhamīnāstvekaikaśo hatāḥ |
sarvairyuktairanarthaistu vyāptasyājña kutaḥ sukham || 21 ||
[Analyze grammar]

he citta vāsanājālaṃ bandhāya bhavatohitam |
svātmanaḥ sahajaḥ phenastataḥ kukṛmiṇā yathā || 22 ||
[Analyze grammar]

śaradabhravadāgatya śuddhiṃ tyaktabhavāmayām |
yadi śāmyasi nirmūlaṃ tadananto jayastava || 23 ||
[Analyze grammar]

kṣayodayadaśādhātrīṃ paryantaparitāpinīm |
jānannapi jagatsṛṣṭiṃ na tyakṣyasi vinaṃkṣyasi || 24 ||
[Analyze grammar]

karomyatha kimarthaṃ vā tavaitadanuśāsanam |
vicāraṇavataḥ puṃsaścittamasti hi nānagha || 25 ||
[Analyze grammar]

yāvadajñānaghanatā tāvatpraghanacittatā |
yāvatprāvṛḍjaladatā tāvannīhārabhūritā || 26 ||
[Analyze grammar]

yāvadajñānatanutā tāvaccittasya tānavam |
prāvṛṭparikṣayo yāvattāvannīhārasaṃkṣayaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]

yāvattānavamāyātaṃ śuddhaṃ cittaṃ vicārataḥ |
tāvattatkṣīṇamevāhaṃ manye śāradameghavat || 28 ||
[Analyze grammar]

anuśāsanametadyadasato naśyato'tha vā |
kriyate tannabhovāripavanāhananaiḥ samam || 29 ||
[Analyze grammar]

tasmātsaṃkṣīyamāṇatvāttyajāmi tvāmasanmayam |
maurkhyaṃ paramamevāhuḥ parityājyānuśāsanam || 30 ||
[Analyze grammar]

nirvikalpo'smi ciddīpo nirahaṃkāravāsanaḥ |
tvayāhaṃkārabījena na saṃbaddho'smyasanmaya || 31 ||
[Analyze grammar]

ayaṃ so'hamiti vyarthaṃ durdṛṣṭiravalambitā |
tvayā mūḍhavināśāya śaṅkāviṣaviṣūcikā || 32 ||
[Analyze grammar]

anantasyātmatattvasya tanvīti manasi sthitiḥ |
na saṃbhavati bilvāntarvāsitādantinoryathā || 33 ||
[Analyze grammar]

mahāśvabhrīva gambhīrā duḥkhadā vāsanāśritā |
tvayaiṣā bata citteti naināmanusarāmyaham || 34 ||
[Analyze grammar]

kaḥ kilāyaṃ mudhā moho bālasyevāvicāriṇaḥ |
ayaṃ so'hamiti bhrāntistvahaṃtāparikalpitā || 35 ||
[Analyze grammar]

pādāṅguṣṭhācchiro yāvatkaṇaśaḥ pravicāritam |
na labdho'sāvahaṃ nāma kaḥ syādahamiti sthitaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]

bharitāśeṣadikkuñjaṃ yatsyāmekaṃ jagattraye |
saṃvedanamasaṃvedyaṃ sarvatravigatātmakam || 37 ||
[Analyze grammar]

dṛśyate yasya neyattā na nāma parikalpanā |
naikatā nānyataiveha na mahattā na cāṇutā || 38 ||
[Analyze grammar]

veda tattvāṃ svasaṃvedyamātataṃ duḥkhakāraṇam |
vivekajena bodhena tadidaṃ hanyase mayā || 39 ||
[Analyze grammar]

idaṃ māṃsamidaṃ raktamimānyasthīni dehake |
ime te śvāsamarutaḥ ko'sāvahamiti sthitaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]

spando hi vātaśaktīnāmavabodho mahācitaḥ |
jarā mṛtiśca kāye'sminko'sāvahamiti sthitaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]

māṃsamanyadasṛkcānyadasthīnyanyāni citta he |
bodho'nyaḥ spandanaṃ cānyatkosāvahamiti sthitaḥ || 42 ||
[Analyze grammar]

idaṃ ghrāṇamiyaṃ jihvā tvagiyaṃ śravaṇe ime |
idaṃ cakṣurasau sparśaḥ ko'sāvahamiti sthitaḥ || 43 ||
[Analyze grammar]

yathābhūtatayā nāhaṃ mano na tvaṃ na vāsanā |
ātmā śuddhacidābhāsaḥ kevalo'yaṃ vijṛmbhate || 44 ||
[Analyze grammar]

ahameveha sarvatra nāhaṃ kiṃcidapīha vā |
ityeva sanmayī dṛṣṭirnetaro vidyate kramaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]

ciramajñānadhūrtena pothito'smi tvahaṃtayā |
vṛkeṇa dṛptenāṭavyāṃ labdhena paśupotakaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]

diṣṭyedānīṃ parijñāto mayaivājñānataskaraḥ |
punarna saṃśrayāmyenaṃ svarūpārthāpahāriṇam || 47 ||
[Analyze grammar]

nirduḥkho duḥkhayogyasya nāhaṃ tasya na caiṣa me |
kaścidbhavati śailasya tatstha eva yathāmbudaḥ || 48 ||
[Analyze grammar]

bhūtvā tvahamidaṃ vacmi vedmi tiṣṭhāmi yāmi ca |
ātmāvalokanenāhamanahaṃkāratāṃ gataḥ || 49 ||
[Analyze grammar]

nūnamevāhamevaite manye jñāścakṣurādayaḥ |
yāntu tiṣṭhantu vā dehe mamaite tu na kiṃcana || 50 ||
[Analyze grammar]

kaṣṭaṃ ko'yamahaṃ nāma kathaṃ kenopakalpitaḥ |
jagadbālakavetālastālottālātulākṛtiḥ || 51 ||
[Analyze grammar]

etāvantaṃ ciraṃ kālaṃ vyarthamāluṭhito'vaṭe |
ahamatra tṛṇonmukte duradrau hariṇo yathā || 52 ||
[Analyze grammar]

svārthamālokane cakṣuryaditūnmukhatāṃ gatam |
tadahaṃ nāma kosau syādyo'sminduḥkhe na mohitaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]

sparśanāya nije tattve yadi jātā tvagunmukhī |
tatkoyaṃ syādahaṃ nāma kupiśāca ivoditaḥ || 54 ||
[Analyze grammar]

raseṣvabhiniṣaṇṇe'sminsvakrame rasanendriye |
ahaṃ mṛṣṭabhugityeṣa kutastyaḥ kutsito bhramaḥ || 55 ||
[Analyze grammar]

śabdaśaktiṃ gate śrotre varāke svārthapīḍite |
tadahaṃkāraduḥkhasya nirbījasya ka āgamaḥ || 56 ||
[Analyze grammar]

ātmabharitvena nije ghrāṇe svaṃ gandhamāgate |
ahaṃ ghrāteti yo mātā taṃ cauraṃ naiva vedmyaham || 57 ||
[Analyze grammar]

mṛgatṛṣṇākrameṇaiṣā bhāvanā vyarthabhāvinī |
bhāvastasyāmasatyāyāṃ yaḥ so'yamiti saṃbhramaḥ || 58 ||
[Analyze grammar]

vāsanāhīnamapyetaccakṣurādīndriyaiḥ svataḥ |
pravartate bahiḥ svārthe vāsanā nātra kāraṇam || 59 ||
[Analyze grammar]

vāsanārahitaṃ karma kriyate nanu citta he |
kevalaṃ nānubhūyante sukhaduḥkhadṛśo'gragāḥ || 60 ||
[Analyze grammar]

tasmānmūrkhāṇīndriyāṇi tyaktvāntarvāsanāṃ nijām |
kurudhvaṃ karma he sarvaṃ na duḥkhaṃ samavāpsyatha || 61 ||
[Analyze grammar]

bhavadbhireva duḥkhāya vāsanāvāsitā mudhā |
bālaiḥ paṅkakrīḍanakaṃ vināśeneva khinnatā || 62 ||
[Analyze grammar]

vāsanādyā dṛśaḥ sarvā vyatiriktāstu nātmanaḥ |
jalādiva taraṅgādyā jñasyaivānyasya nānagha || 63 ||
[Analyze grammar]

tṛṣṇayaiva vinaṣṭāḥ stha vyarthamindriyabālakāḥ |
kośakārakukṛmayastantuneva svayaṃbhuvā || 64 ||
[Analyze grammar]

tṛṣṇayaiveha luṭhatha jarāmaraṇasaṃkaṭe |
bhramadṛṣṭyeva śikharipathikāḥ śvabhrabhūmiṣu || 65 ||
[Analyze grammar]

vāsanaiveha bhavatāṃ heturekatra bandhane |
rajjuḥ śūnyāśayaprotā muktānāmātatā yathā || 66 ||
[Analyze grammar]

kalpanāmātrakalitā satyaiṣā hi na vastutaḥ |
asaṃkalpanamātreṇa dātreṇeva vilūyate || 67 ||
[Analyze grammar]

eṣā hi bhavatāmeva vimohāya kṣayāya ca |
vātalekheva dīpānāṃ sphuratāmapi tejasām || 68 ||
[Analyze grammar]

he citta sarvendriyakośa tasmātsarvendriyairaikyamupetya nūnam |
ālokya cātmānamasatsvarūpaṃ nirvāṇamevāmalabodhamāssva || 69 ||
[Analyze grammar]

viṣayaviṣaviṣūcikāmanantāṃ nipuṇamahaṃsthitivāsanāmapāsya |
abhimataparihāramantrayuktyā bhava vibhavo bhagavānbhiyāmabhūmiḥ || 70 ||
[Analyze grammar]

Other editions:

Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LII

Cover of edition (1891)

Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)

Buy now!
Cover of Gujarati edition

Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)

[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.

Buy now!
Cover of edition (2019)

Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)

Set of 4 Volumes; 9789383972142.

Buy now!
Cover of edition (2009)

The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)

Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.

Buy now!
Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: