Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LXVIII
śrīrāma uvāca |
kīdṛśo bhagavansaṅgaḥ kathaṃ bandhāya vā nṛṇām |
kaśca mokṣāya kathitaḥ kathaṃ vaiṣa cikitsyate || 1 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
dehadehivibhāgaikaparityāgena bhāvanāt |
dehamātre tu viśvāsaḥ saṅgo bandhārha ucyate || 2 ||
[Analyze grammar]
anantasyātmatattvasya saparyantatvaniścaye |
yatsukhārthitvamantaḥ sa saṅgo bandhārha ucyate || 3 ||
[Analyze grammar]
sarvamātmedamakhilaṃ kiṃ vāñchāmi tyajāmi kim |
ityasaṅgasthitiṃ viddhi jīvanmuktatanusthitim || 4 ||
[Analyze grammar]
nāhamasmi na cānyo'sti mā bhavantu bhavantu vā |
sukhānyasakta ityantaḥ kathyate muktibhāṅnaraḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
nābhinandati naiṣkarmyaṃ na karmasvanuṣajjate |
susamo yaḥ phalatyāgī so'saṃsakta iti smṛtaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
ātmatattvaikaniṣṭhasya harṣāmarṣavaśaṃ manaḥ |
yasya nāyātyasakto'sau jīvanmuktaḥ sa kathyate || 7 ||
[Analyze grammar]
sarvakarmaphalādīnāṃ manasaiva na karmaṇā |
nipuṇaṃ yaḥ parityāgī so'saṃsakta iti smṛtaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
asaṃsaṅgena sakalāśceṣṭā nānā vijṛmbhitāḥ |
cikitsitā bhavantīha śreyaḥ saṃpādayanti ca || 9 ||
[Analyze grammar]
saṃsaktivaśataḥ sarve vitatā duḥkharāśayaḥ |
prayānti śataśākhatvaṃ śvabhrakaṇṭakavṛkṣavat || 10 ||
[Analyze grammar]
rajjukṛṣṭaghanaghrāṇo yadgatyā pathi gardabhaḥ |
bhāraṃ vahati bhītātmā tatsaṃsaktivijṛmbhitam || 11 ||
[Analyze grammar]
śītavātātapakleśamekadeśaniṣaṇṇayā |
tarurvahati yattanvā tatsaṃsaktivijṛmbhitam || 12 ||
[Analyze grammar]
dharāvivaranirmagno yatkīṭaḥ pīḍitāṅgakaḥ |
kṣiṇoti vikalaḥ kālaṃ tatsaṃsaktivijṛmbhitam || 13 ||
[Analyze grammar]
kṣutkṣāmakukṣiḥ kṣapayatyāyurvyāghātabhīrudhīḥ |
pakṣī vṛkṣaśikhāśāyī tatsaṃsaktivijṛmbhitam || 14 ||
[Analyze grammar]
dūrvāṅkuratṛṇāhāraḥ kirātaśarapīḍayā |
jahāti yanmṛgo dehaṃ tatsaṃsaktivijṛmbhitam || 13 ||
[Analyze grammar]
kṛmikīṭatvamāyānti jāyamānāḥ punaḥpunaḥ |
yadimā janatā jīrṇāstatsaṃsaktivijṛmbhitam || 16 ||
[Analyze grammar]
utpattyotpattya līyante taraṅgiṇi taraṅgavat |
bhūtāni yadanantāni tatsaṃsaktivijṛmbhitam || 17 ||
[Analyze grammar]
vīruttṛṇadaśāṃ yātā mriyante yatpunaḥpunaḥ |
narā vigatasaṃcārāstatsaṃsaktivijṛmbhitam || 18 ||
[Analyze grammar]
rasātalarasāyogāttṛṇagulmalatādayaḥ |
janayanti yadākāraṃ tatsaṃsaktivijṛmbhitam || 19 ||
[Analyze grammar]
svānarthāntarasaṃkāśapadārthaśatasaṃkulā |
yatsaṃsāranadī mattā tatsaṃsaktivijṛmbhitam || 20 ||
[Analyze grammar]
saṃsaktirdvividhā proktā vandyā vandhyā ca rāghava |
vandhyā sarvatra mūḍhānāṃ vandyā tattvavidāṃ nijā || 21 ||
[Analyze grammar]
ātmatattvāvabodhena hīnā dehādivastujā |
bhūyaḥ saṃsārasaktiryā dṛḍhā vandhyeti kathyate || 22 ||
[Analyze grammar]
ātmatattvāvabodhena satyabhūtavivekajā |
vandyā hi kathyate saktirbhūyaḥ saṃsāravarjitā || 23 ||
[Analyze grammar]
śaṅkhacakragadāhasto devo vividhayehayā |
vandyasaṃsaktivaśataḥ paripāti jagattrayam || 24 ||
[Analyze grammar]
anāratanirālambaṃ vyoma vartmani pānthatām |
vandyasaṃsaktivaśataḥ karoti raviranvaham || 25 ||
[Analyze grammar]
mahākalpasamādhānacirakalpitakalpanam |
vandyasaṃsaktivaśato brāhmaṃ sphurati vai vapuḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
līlayā lalanālānalīnaṃ bhūtivibhūṣitam |
vandyasaṃsaktivaśataḥ śarīraṃ śāṅkaraṃ sthitam || 27 ||
[Analyze grammar]
vijñānagatayaḥ siddhā lokapālāstathetare |
vandyasaṃsaktivaśatastiṣṭhanti jagato'ṅgaṇe || 28 ||
[Analyze grammar]
dhatte śārīrayantraughamanyā bhuvanasaṃtatiḥ |
vandyasaṃsaktivaśato jarāmṛtivivarjitam || 29 ||
[Analyze grammar]
manaḥ patati bhogeṣu gṛdhro māṃsalaveṣviva |
vandyasaṃsaktivaśato vyarthayā ramyaśaṅkayā || 30 ||
[Analyze grammar]
saṃsaktivaśato vāti vāyurbhuvanakoṭare |
pañcabhūtāni tiṣṭhanti vahatīyaṃ jagatsthitiḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
divi devā bhuvi narāḥ pātāle bhogino'surāḥ |
brahmāṇḍodumbaraphale sphuranmaśakavatsthitāḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
jāyante ca mriyante ca nipatantyutpatanti ca |
bhūtāni yadanantāni taraṅgiṇi taraṅgavat || 33 ||
[Analyze grammar]
utpattyotpattya līyante tatsaṃsaktivijṛmbhitam |
bhūtāni virasaṃ bhūyo nirjharāmbukaṇā iva || 34 ||
[Analyze grammar]
parasparanigīrṇāṅgā janatā jāḍyajarjarā |
saṃbhrāntā prabhramatyaṅga śīrṇaparṇamivāmvare || 35 ||
[Analyze grammar]
nakṣatracakraṃ gagane drume maśakasaṃtatiḥ |
sphuratyāvartavṛttyaiva pātāle'ṅga jalaughavat || 36 ||
[Analyze grammar]
pātotpātadaśājīrṇaṃ kālabālakakandukam |
adyāpi na jahātīndurjalamāmalinaṃ vapuḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
nānāpārayugāvartaduḥkhālokanakarkaśam |
na lunāti manaḥkhaṇḍaṃ duḥkhigīrvāṇamaṇḍalam || 38 ||
[Analyze grammar]
vāsanāmātravaśataḥ pare vyomani kenacit |
idamāracitaṃ citraṃ vicitraṃ paśya rāghava || 39 ||
[Analyze grammar]
manaḥsaṅgaikaraṅgeṇa śūnye vyomni jaganmayam |
yadidaṃ racitaṃ citraṃ tatsatyaṃ na kadācana || 40 ||
[Analyze grammar]
saṃsaktamanasāmasminsaṃsāre vyavahāriṇām |
atti tṛṣṇā śarīrāṇi tṛṇānyagniśikhā yathā || 41 ||
[Analyze grammar]
parisaktamaterdehānsikatāḥ patyurambhasām |
kaḥ śaktaḥ parisaṃkhyātuṃ trasareṇugaṇaṃ yathā || 42 ||
[Analyze grammar]
muktālatāyā gaṅgāyā merorāpādamastakam |
taraṅgamuktā gaṇyante na dehāḥ saktacetasām || 43 ||
[Analyze grammar]
saṃsaktamanasāmetā ramyāntaḥpurapaṅktayaḥ |
racitā rauravā vīcikālasūtrādināmikāḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
saktacittaṃ janaṃ duḥkhaśuṣkamindhanasaṃcayam |
jvalatāṃ narakāgnīnāṃ viddhi tena jvalanti te || 45 ||
[Analyze grammar]
duḥkhajālamidaṃ nāma yatkiṃcijjagatīgatam |
saṃsaktamanasāmarthe tatsarvaṃ parikalpitam || 46 ||
[Analyze grammar]
saṃsaktacittamāyānti sarvā duḥkhaparamparāḥ |
jalakallolavalitā mahānadya ivāmbudhim || 47 ||
[Analyze grammar]
manaḥsaṃsargarūpiṇyā bhārūbhūtaśarīrayā |
kṣayodayadaśārthinyā sarvaṃ tatamavidyayā || 48 ||
[Analyze grammar]
asaṃsaṅgena bhogānāṃ sarvā rāma vibhūtayaḥ |
paraṃ vistāramāyānti prāvṛṣīva mahāpagāḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
antaḥsaṃsaṅgamaṅgānāmaṅgāraṃ viddhi rāghava |
anantaḥsaṅgamaṅgānāṃ viddhi rāma rasāyanam || 50 ||
[Analyze grammar]
saṃsaṅgenāntarasthena dahyate prakṛtiḥ svayam |
svakalotthe nairakāṅkṣī pāvakena yathauṣadhiḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
sarvatrāsaktamāśāntamanantamiva saṃsthitam |
asatkalpaṃ sadābhāsaṃ sukhāyaiva mano bhavet || 52 ||
[Analyze grammar]
vidyādṛśi prodayamāgatena kṣayaṃ tvavidyāviṣaye gatena |
sarvatra saṃsaktivivarjitena svacetasā tiṣṭhati yaḥ sa muktaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LXVIII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!