Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter VII
śrīvasiṣṭha uvāca |
yanmuktāvalitā ratnabhūṣitā bhānti yoṣitaḥ |
madendāvudite kṣubdhakāmakṣīrārṇavormayaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
sauvarṇāmbhojakośasthalolālipaṭalaśriyam |
dhārayanti dṛśaḥ strīṇāṃ kapolataladolitāḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
udyānavanakhaṇḍeṣu bhūmau kṛtamadā madhau |
hṛdyāḥ sumanaso bhānti dāsā iva manobhuvaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
kravyādagṛdhragomāyukauleyakavalāṅgikāḥ |
striyaḥ samupamīyante candracandanapaṅkajaiḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
sauvarṇakalaśāmbhojakalikāmātuluṅgavat |
dṛśyate strīstanaśreṇī raktapūtisugandhikā || 5 ||
[Analyze grammar]
rasāyanendunisyandamadhubimbāsavadravaiḥ |
oṣṭhābhidho māṃsalavo lālākta upamīyate || 5 ||
[Analyze grammar]
alpālpāṣṭhīvadākārā bhujākrūrāsthiśaṅkavaḥ |
mahābāhulatāśabdairvarṇyante kavibhiḥ śubhaiḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
kadalīstambhasambhārasundarībhistathā bhṛtā |
kucaśobhocitānandā toraṇālirvirājate || 8 ||
[Analyze grammar]
āpātamandamadhurā madhye dvandvānubandhinī |
śīghrāvasānaviralā lakṣmīrapyabhivāñchyate || 9 ||
[Analyze grammar]
samupaiti matirduḥkhaṃ sukhaṃ ca śataśākhatām |
duḥkhaśākhāstu jāyante nānākarmaphalāḥ śriyaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
baddhajālaghanākārāḥ kārārthamiva rajjavaḥ |
dacchadaḥsadṛśā vācaḥ pratānagahane sthitāḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
saṃtatā mohamihikā kāryāsāravisāriṇī |
yamunā prāvṛṣīvaiti timiraśyāmalā ciram || 12 ||
[Analyze grammar]
kaṭūkṛtāntaḥkaraṇo nānāsukhaviśāradaḥ |
vardhate hi gatasnehaṃ janmaprativiṣārasaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
vyādhūtajarjarākīrṇajanatāparṇarājayaḥ |
svakarmapavanā vānti nānāvakarareṇavaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
kālaḥ kavalitānantajagatpakvaphalo'pyayam |
ghasmarācārajaṭharaḥ kalpairapi na tṛpyati || 15 ||
[Analyze grammar]
mohamārutamāpīya tvacā viṣamacāriṇaḥ |
sphurantīhāhayaścitrāḥ śītalācaladīptayaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
cintāpiśācopahatā vivekendūdayaṃ vinā |
tamaseva nirālokā yāti yauvanayāminī || 17 ||
[Analyze grammar]
jihvā jarjaratāmeti prākṛtānunayajvaraiḥ |
padmakoṭarakoṇasthamapi sūtraṃ himairiva || 18 ||
[Analyze grammar]
duḥkhaśokamahāṣṭhīlaḥ kaṣṭakaṇṭakasaṃkaṭaḥ |
sahasraśākhatāṃ yāti dāridryadṛḍhaśālmaliḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
antaḥśūnyonnatidhvastacittacaityakṛtālayaḥ |
māyābahulayāminyāṃ lobholūko vivalgati || 20 ||
[Analyze grammar]
pūrvaṃ gṛhītvā karṇābhyāṃ sphurantī pariniścayam |
jarājarjaramārjārī yauvanākhuṃ nikṛntati || 21 ||
[Analyze grammar]
niḥsārā kramaśaḥ krāntadharādharasamunnatiḥ |
ḍiṇḍīrapiṇḍikeveyaṃ sṛṣṭirāyāti puṣṭatām || 22 ||
[Analyze grammar]
ābhāsapuṣpadhavalā jagatpallavaśālinī |
sattālatā vikasitā dharmārthaphaladhāriṇī || 23 ||
[Analyze grammar]
surācalamahāsthūṇaṃ candrasūryagavākṣakam |
gaganācchādanaṃ cāru dhriyate trijagadgṛham || 24 ||
[Analyze grammar]
saṃsārasarasi sphāre caranti ghrāṇaṣaṭpadāḥ |
śarīrapuṣkareṣvantaścidrūparasapāyinaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
nabhomārgamahānīlakuṭṭimaikāntaśālinī |
bhuvanaudararamyāntaḥ sphuratyādityadīpikā || 26 ||
[Analyze grammar]
āśātantunibaddhāṅgī jāgatī jīrṇapakṣiṇī |
svavāsanāśalāke'ntarnibaddhendriyapañjare || 27 ||
[Analyze grammar]
anāratapatajvālabhūtaparṇaparamparā |
spandate marutā''mṛṣṭā saṃsṛtivratatiściram || 28 ||
[Analyze grammar]
sṛṣṭeḥ katipayaṃ kālaṃ prahṛṣṭāḥ kulaśālinaḥ |
adhaḥkṛtogranarakapaṅkāḥ śaṅkojjhitāḥ kṣaṇam || 29 ||
[Analyze grammar]
bhuktendukhaṇḍakaṇikānīlanīradaśaivale |
svargamārgasarasyantaḥ sphuranti surasā rasāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
nānāphalālimalinā vāsanājālamālitā |
spandāmodamayī sphītā kriyāvikasitābjinī || 31 ||
[Analyze grammar]
varākī sṛṣṭiśapharī sphurantī bhavapalvale |
kṛtāntavṛddhagṛdhreṇa śaṭhena vinigṛhyate || 32 ||
[Analyze grammar]
taraṅgaphenamāleva saivānyeva ca bhaṅgurā |
śvaḥśvo'parendulekheva samudeti vicitratā || 33 ||
[Analyze grammar]
bhūribhūtaśarābāṇi kṣaṇabhaṅgāni kurvatā |
idaṃ kālakulālena cakraṃ saṃparivartyate || 34 ||
[Analyze grammar]
asaṃkhyātāni kalpāni saṃjātānyacale pade |
jagajjaṅgalajālāni dagdhāni yugavahninā || 35 ||
[Analyze grammar]
bhāvābhāvairaparyantaiḥ sukhaduḥkhadaśāśataiḥ |
vaiparītyaṃ prayātyevamajastraṃ jāgatī sthitiḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
kṣubdhairyugaparāvartairvāsanāśrṛṃkhalombhitā |
mahāśaninipātaiśca na bhagnā'buddhadhīratā || 37 ||
[Analyze grammar]
śataśo vidrutāridhrairdanuputrairamiṣṭutām |
bhavabhagnatayāmaindrīṃ tanuṃ vahati vāsanā || 38 ||
[Analyze grammar]
viśatyavirataṃ bhūtasargapāṃsuparamparā |
nityaṃ niyativātyeyaṃ kālavyālagalāntaram || 39 ||
[Analyze grammar]
padārthāmbhasi sarvāṇi phalaphenāni sarvataḥ |
patantyaviratāpātamabhāvavaḍavāmukhe || 40 ||
[Analyze grammar]
sphurantyākasmikoddhūtā vicitradravyaśaktayaḥ |
svabhāvamātrasaṃpannāḥ spandaśriya ivāmbhasaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
bhūtamauktikasaṃpūrṇānbṛhataḥ subahūnapi |
jagatkalabhakānatti kṛtāntodriktakesarī || 42 ||
[Analyze grammar]
kulaśailaphalā meghapakṣapuñjāḥ phalāmṛjaḥ |
jāyante ca mriyante ca dhriyante ca jagatkhagāḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
cidbhittau spandaśubhrāyāṃ raṅgaiḥ pañcabhirindriyaiḥ |
unmīlayati saṃsāracitrāṇi vidhicitrakṛt || 44 ||
[Analyze grammar]
ajasragatvarīṃ sarvaparivartavidhāyinīm |
nimeṣaśatabhāgāṅgīmasadduḥsādhitāṅkurām || 45 ||
[Analyze grammar]
sūkṣmāṃ kālasya kalanāṃ svasamutthānakāriṇīm |
dhyānenaivānvavekṣyaitāḥ sthitāḥ sthāvarajātayaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
rāgadveṣasamutthena bhāvābhāvamayena ca |
jarāmaraṇarogeṇa jīrṇā jaṅgamajātayaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
suduṣkṛtottamadhyānacāriṇyo dharaṇītale |
niyatyā niyataṃ kālaṃ pīḍyante kīṭapaṅktayaḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇenādṛśya evedaṃ nigiratyakhilaṃ sukhī |
sudurlakṣyavilaḥ kālavyālo vipulabhogavān || 49 ||
[Analyze grammar]
kālena kiṃcidālakṣya svaśarīrākulīkṛtāḥ |
śītavātātapaprauḍhāḥ prollasatpuṣpadīptayaḥ || 50 ||
[Analyze grammar]
phalapradāścarantīha śīlinaḥ śvabhravigrahāḥ |
payaḥpaṭalaviśrāntatrailokyāmbhojakoṭare || 51 ||
[Analyze grammar]
karoti ghuṃghumaṃ bhūri bhūtabhramarapeṭikā |
brahmāṇḍabhaikṣyabhāṇḍeyaṃ kālī bhagavatī kriyā || 52 ||
[Analyze grammar]
svayaṃ datvaiva datvaiva bhūtabhikṣāṃ jighṛkṣati |
timirālīkakabarī indvarkacapalekṣaṇā || 53 ||
[Analyze grammar]
brahmopendramahendrādidharāgirivarādikā |
brahmatattvaikapiṭakā lambamānapayodharā || 54 ||
[Analyze grammar]
cicchaktimātṛkā sthūlā taralā ghanacāpalā |
tārakājāladaśanā saṃdhyāruṇatarā dharā || 55 ||
[Analyze grammar]
samastapadminīhastā śatakratupurānanā |
saptābdhimuktālatikā nīlāmbaraparīvṛtā || 56 ||
[Analyze grammar]
jambūdvīpamahānābhirvanaśrīromarājikā |
bhūtvā bhūtvā vinaśyantī trilokīvṛddhakāminī || 57 ||
[Analyze grammar]
asakṛjjāyate naṣṭā bhūrivibhramakāriṇī |
magnamanyairathonmagnaṃ bhīme kālamahārṇave || 58 ||
[Analyze grammar]
pratikalpakṣaṇaṃ kṣīṇairbrahmāṇḍasphuṭabudbudaiḥ |
kāle'gādharasasyande sthitvā sthitvā punaḥpunaḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
kalpamātranimeṣeṇoḍḍīnāḥ kāraṇasārasāḥ |
utpattyotpattya nāśinyaḥ saṃtaptāḥ sṛṣṭividyutaḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
kālameghe sphurantyetāścitprakāśavanodyamāḥ |
prapatadbhūtavihagāḥ patantyaviratabhramāḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
kālatālātkilottālādbrahmāṇḍaphalapālayaḥ |
unmeṣakṛtavairiñcasṛṣṭayo devanāyakāḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
nimeṣakṛtasaṃhārāḥ santi kecana kutracit |
nimeṣonmeṣasaṃkṣīṇakalpajālāḥ sahasraśaḥ || 63 ||
[Analyze grammar]
rudrāḥ kecana vidyante tasmiṃścitparame punaḥ |
te'pi yasya nimeṣeṇa bhavanti na bhavanti ca || 64 ||
[Analyze grammar]
tādṛśo'pyasti deveśo hyananteyaṃ kriyāsthitiḥ |
anantasaṃkalpamaye śūnye ca brahmaṇaḥ pade || 65 ||
[Analyze grammar]
na saṃbhavanti kā nāma śaktayaścitrapūrakāḥ |
evamakṣīṇasaṃkalpalabdhārthabharabhāsurā |
jāgatī kalpanā yeyaṃ tadajñānavijṛmbhitam || 65 ||
[Analyze grammar]
yāḥ saṃpado yaduta saṃtatamāpadaśca yadbālyayauvanajarāmaraṇopatāpāḥ |
yanmajjanaṃ ca sukhaduḥkhaparamparābhirajñānatīvratimirasya vibhūtayastāḥ || 67 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter VII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!