Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LIX
śrīrāma uvāca |
anantaraṃ nabhaḥkośakuṃṭīkoṭarato mune |
tava dhyānātprabuddhasya vṛttaṃ varṣaśatena kim || 1 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
tato dhyānātprabuddho'haṃ śrutavāṃstatra niḥsvanam |
mṛdu vyaktapadaṃ hṛdyaṃ na ca vācyanugo yataḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
strīsvabhāvādiva mṛdu madhuraṃ vā ninādi vā |
svalpāṅgatvādanirhrādi mayā tadvākyamūhitam || 3 ||
[Analyze grammar]
indindirarutākāraṃ tantrīraṇitarañjanam |
na rodanaṃ ca paṭhanaṃ bisakośasamasvanam || 4 ||
[Analyze grammar]
tadākarṇyāśu tatredamahaṃ cintitavānatha |
śābdikānvīkṣaṇātpaśyandiśo daśa savismayaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
vyomno'yaṃ siddhasaṃcāramārgaśūnyānyanantaram |
bhāgo yojanalakṣāṇi samatikramya saṃsthitaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
tadihedṛgvidhasya syātkutaḥ śabdasya saṃbhavaḥ |
śābdikaṃ na ca paśyāmi yatnenāpi vilokayan || 7 ||
[Analyze grammar]
anantamidamāśūnyaṃ puro me nirmalaṃ nabhaḥ |
iha bhūtaṃ prayatnena prekṣyamāṇaṃ na dṛśyate || 8 ||
[Analyze grammar]
yadeti cintayitvāhaṃ bhūyobhūyo vilokayan |
śabdeśvaraṃ na paśyāmi tadā cintitavānidam || 9 ||
[Analyze grammar]
ākāśa eva bhūtvāhamākāśenaikatāṃ gataḥ |
ākāśaguṇaśabdārthānkaromyākāśakośake || 10 ||
[Analyze grammar]
dehākāśamiha sthāpya dhyāneneha yathāsthitam |
cidākāśavapurvyomnā yāmyaikyaṃ vārivāmbunā || 11 ||
[Analyze grammar]
cintayitvetyahaṃ tyaktuṃ dehaṃ padmāsanasthitaḥ |
āsaṃ samādhimādhātuṃ punarāmīlitekṣaṇaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
tyaktvā bāhyārthasaṃsparśānaindriyānāntarānapi |
cittākāśo'hamabhavaṃ saṃvitspandamayātmakaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
kramāttadapi saṃtyajya buddhitattvapadaṃ gataḥ |
saṃpanno'haṃ cidākāśe jagajjālaikadarpaṇaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
tatastena svabhāvena bhūtavyomaikatāmaham |
saṃprayāto'mbunaivāmbu saurabhaṃ saurabheṇa vā o || 15 ||
[Analyze grammar]
saṃpanno'tha mahākāśaṃ vyāpyānanto'tha sarvagaḥ |
anākāro'pyanādhāraḥ sarvārthādhāratāṃ gataḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ trailokyavṛndāni saṃsārāṇāṃ śatāni ca |
tatra brahmāṇḍalakṣāṇi paśyāmyagaṇitānyapi || 17 ||
[Analyze grammar]
parasparamadṛṣṭāni mithaḥ khānyamalāni ca |
nānācāravicārāṇi śūnyānyeva parasparam || 18 ||
[Analyze grammar]
svapnarūpāṇi suptānāṃ tulyakālaṃ nṛṇāmiva |
mahārambhānumṛṣṭāni śūnyāni ca parasparam || 19 ||
[Analyze grammar]
jāyamānāni naśyanti vardhamānāni bhūriśaḥ |
vartamānānyatītāni bhaviṣyanti ca sarvaśaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
anekacitrajālāni mahābhittīni khāni ca |
manasevograrājyāni kṛtāni vividhairjanaiḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
nirāvaraṇarūpāṇi tathaikāvaraṇāni ca |
pañcāvaraṇayuktāni ṣaḍekāvaraṇāni ca || 22 ||
[Analyze grammar]
daśāvaraṇacitrāṇi ṣoḍaśāvaraṇāni ca |
caturviśatyāvṛtīni ṣaṭtriṃśatkhāvṛtāni ca || 23 ||
[Analyze grammar]
śūnyāni bhūtapūrṇāni pañcabhūtamayānyapi |
ekapṛthvyādibhūtāni catuḥpṛthvyādikāni ca || 24 ||
[Analyze grammar]
triḥpṛthvyādīni cānyāni dviḥpṛthvyādīnyathāpi ca |
tathā saptamahābhūtānyekajātimayāni ca || 25 ||
[Analyze grammar]
tvādṛśānubhavābhogaviruddhātidaśāni tu |
tathā nityāndhakārāṇi sūryādirahitāni ca || 26 ||
[Analyze grammar]
tathā mīlitasargāṇi ekanāthāvṛtāni ca |
vilakṣaṇaprajeśāṃśavicitrācāravanti ca || 27 ||
[Analyze grammar]
tathā nirvedaśāstrāṇi niḥśāstrāṇi tathaiva ca |
kṛmikramasamārambhadevādiprāṇimanti ca || 28 ||
[Analyze grammar]
jātyā tu pāramparyeṇa saṃketācāravanti ca |
tathā nityaprakāśāni jvalitāgnimayāni ca || 29 ||
[Analyze grammar]
tathā jalaikapūrṇāni pavanaikamayāni ca |
stabdhāni paramākāśe vahanti ca tathāniśam || 30 ||
[Analyze grammar]
jāyamānāni puṣyanti paripuṣṭāni cābhitaḥ |
tiryaggacchanti cānyāni pūrṇasarvamayānyapi || 31 ||
[Analyze grammar]
devamātraikasargāṇi naramātramayāni ca |
daityavṛndamayānyeva kṛminirvivarāṇi ca || 32 ||
[Analyze grammar]
antarantastadantaśca svakośe'pyaṇukaṃ prati |
jātāni jāyamānāni kadalīdalapīṭhavat || 33 ||
[Analyze grammar]
parasparamadṛṣṭāni nānubhūtāni vai mithaḥ |
sainikasvapnajālāni jātānīva mahāntyapi || 34 ||
[Analyze grammar]
vividhānyapyanantāni svacchākāśātmakānyalam |
anyonyamanyavṛttīni na mitho'nyasthitīni ca || 35 ||
[Analyze grammar]
mithaścānyānyaśāstrāṇi mitho'nantāni yāni ca |
anyonyasanniveśāni mitho'nyonyāni yāni ca || 36 ||
[Analyze grammar]
anyonyaṃ paralokāni mithaḥ siddhapurāṇi ca |
anyādṛśamahābhūtānyanyādṛgdiggirīṇi ca || 37 ||
[Analyze grammar]
tvādṛśānubhavehānāmagamyābhyāgatāni ca |
asamañjasarūpāṇi kathyamānāni mādṛśaiḥ o || 38 ||
[Analyze grammar]
aṇuvatseṣyamāṇāni cidādityāṃśumaṇḍale |
paramārthaśriyo vyomni raśmijālāni kuṇḍale || 39 ||
[Analyze grammar]
kānicittāni tānyeva bhūtvā bhūtvā bhavatyalam |
kānicittādṛśānyeva jātāni vanaparṇavat || 40 ||
[Analyze grammar]
anyonyatvācca sadṛśānyanyāni sadṛśānyapi |
kaṃcitkālaṃ susadṛśānyanyānyeva ca kānicit || 41 ||
[Analyze grammar]
phalāni tānyanantāni paramārthamahātaroḥ |
ananyānyeva cānyāni tanmayānyeva vai tataḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
kānicitsvalpakalpāni dīrghakalpāni kānicit |
anyānyaniyataṃ bhūri niyataṃ bhūri kānicit || 43 ||
[Analyze grammar]
anyānyajñātakālāni yadṛcchāvaśataḥ svayam |
jāyamānāni puṣṭāni susthirāṇi sthitāni ca || 44 ||
[Analyze grammar]
tāni śūnyatvajālāni paramākāśakośake |
aparijñātakālāni rūḍhānyajñātadoṣake || 45 ||
[Analyze grammar]
abdhyarkākāśamervādi śatairāvalitānyalam |
ciccamatkārakhe svapnajālānyābhānti cāvilam || 46 ||
[Analyze grammar]
anubhūterbhramātmatvātkāraṇānāmabhāvataḥ |
pṛthvyādīnāmahetūnāmatyantaṃ santyasanti ca || 47 ||
[Analyze grammar]
mṛgatṛṣṇāmbubharavaddvicandravyomavarṇavat |
saṃpannāni na satyāni satyānyapyanubhūtitaḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
citsaṃkalpanabhasyeva bhāsamānāni bhūriśaḥ |
vāsanāvātanunnāni viluṭhantyātmaceṣṭitaiḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
surāsurādimaśakā bahuśodumbaradrume |
phalāni rasapūrṇāni ghūrṇamānāni mārutaiḥ || 50 ||
[Analyze grammar]
abhijātasvabhāvasya sargārambhakarasya ca |
śuddhacittattvabālasya saṃkalpanagarāṇi khe || 51 ||
[Analyze grammar]
tvamahaṃ sa idaṃ ceti dhiyā baladṛḍhānyalam |
saṃpannānyarkadīptyeva paṅkakrīḍanakāni ca || 52 ||
[Analyze grammar]
vṛttāni rasaśālinyā niyatyā nityatṛptayā |
vanānyugraphalānīva vasantarasaleravayā || 53 ||
[Analyze grammar]
mahākartṛṇyakartṝṇi na kṛtānyeva khāni vā |
svayaṃ saṃpannarūpāṇi cidvyonyeva kṛtāni vā || 54 ||
[Analyze grammar]
paramārthamayānyeva tadanyadvoditānyapi |
alabdhānyeva labdhāni sadā'santyeva santi ca || 55 ||
[Analyze grammar]
caturdaśadaśaikādividhabhūtagaṇāni ca |
punastānyeva tānyantaranyānyanyānyatho bahiḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
narakasvargapātālabandhumitramayānyapi |
mahārambhamayānyeva śūnyāni paramārthataḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
kṣīrāmbudherjalānīva snehasārāṇi sarvataḥ |
taraṅgabhaṅgurāṇyantarbahiścāvṛttimanti ca || 58 ||
[Analyze grammar]
ābhāsamātrarūpāṇi tejasyātmavivasvataḥ |
jātānīva svatastāni spandanāni nabhasvataḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
vṛkṣarūpāṇi patrāṇāṃ buddhyahaṃkāracetasām |
asatāmapyasantyeva svapne nyastanṛṇāmiva || 60 ||
[Analyze grammar]
purāṇavedasiddhāntakalpanātalpapāliṣu |
ghananidrāṇi suptāni bibhranti śavatāmiva || 61 ||
[Analyze grammar]
paramārthamahāraṇye cidgandharvakṛtāni vai |
sūryadīpakadīptāni gṛhāṇi gahanātmani || 62 ||
[Analyze grammar]
prajāyamānāni nabhasyanante viśīryamāṇāni ca nirnimittam |
tadā tvahaṃ vai timirākṣadṛṣṭakeśoṇḍrakānīva jagantyapaśyam || 63 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LIX
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!