Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LX
śrīvasiṣṭha uvāca |
tato'hamabhito bhrāntastādṛśaṃ pravicārayan |
bahukālamasaṃruddhasaṃvidākāśatāṃ gataḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
śabdaṃ paścāttamaśrauṣamahaṃ vīṇāsvanopamam |
kramātsphuṭapadaṃ jātaṃ tata āryātvamāgatam || 2 ||
[Analyze grammar]
śabdadeśapatadvṛṣṭirdṛṣṭavānvanitāmaham |
pārśve kanakaniṣpandaprabhayā bhāsitāmbarām || 3 ||
[Analyze grammar]
ālolamālyavasanāmalakākulalocanām |
loladdhammillavalanāmanyāṃ śriyamivāgatām || 4 ||
[Analyze grammar]
kāntakāñcanagaurāṅgīṃ mārgasthanavayauvanām |
vanadevīmivāmodisarvāvayavasundarīm || 5 ||
[Analyze grammar]
sā pūrṇacandravadanā puṣpaprakarahāsinī |
yauvanoddāmavadanā pakṣmalakṣaṇaśālinī || 6 ||
[Analyze grammar]
ākāśakośasadanā śaśāṅkakarasundarī |
muktākalāparacanā kāntā madanusāriṇī || 7 ||
[Analyze grammar]
svareṇa madhureṇaivamāryāmāryavilāsinī |
papāṭhākaṭhinaṃ vāmā matpārśve mṛduhāsinī || 8 ||
[Analyze grammar]
asaducitariktacetanasaṃsṛtisariti pramuhyamānānām |
avalambanataṭaviṭapinamabhinaumi bhavantameva mune || 9 ||
[Analyze grammar]
ityākarṇyāhamālokya tāṃ cāruvadanasvanām |
lalaneyaṃ kimanayetyanādṛtyaiva tāṃ gataḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
tato jagadvṛndamayīṃ māyāṃ saṃprekṣya vismitaḥ |
anādṛtyaiva tāṃ vyomni vihartumahamudyataḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
tatastāṃ tatkṛtāṃ cintāmalamutsṛjya khe sthitām |
jaganmāyāṃ kalayituṃ vyomātmāhaṃ pravṛttavān || 12 ||
[Analyze grammar]
yāvattāni tathogrāṇi jaganti sakalāni kham |
śūnyameva yathā svapne saṃkalpe kathane tathā || 13 ||
[Analyze grammar]
na paśyanti na śṛṇvanti kadācitkānicitkvacit |
tāni kalpamahākalpamahājanmaikatānyatha || 14 ||
[Analyze grammar]
pramattapuṣkarāvartānunmattotpātamārutān |
sphuṭitādrīndṛḍhākāraghaṭitabrahmamaṇḍapān || 13 ||
[Analyze grammar]
jvalatkalpāgnivisphoṭacaṭadaiḍaviḍāspadān |
pratapaddvādaśākārakandumārtaṇḍamaṇḍalān || 16 ||
[Analyze grammar]
luṭhatsurapuravrātavitatākrandaghargharān |
raṇasarvādrikaṭakaśreṇīnigiraṇodbhaṭān || 17 ||
[Analyze grammar]
kalpāgnijvalanollāsapaṭhatpaṭapaṭāravān |
ātmabhraṃśabṛhatkṣobhakṣubdhāmbaramahārṇavān || 18 ||
[Analyze grammar]
devāsuranarāgāraghargharākrandakarkaśān |
saptārṇavamahāpūrapūritārkendumaṇḍalān || 19 ||
[Analyze grammar]
na vicetanti kalpāntānsarvāṇyevaparasparam |
ekamandirasaṃsuptāḥ svapne raṇarayāniva || 20 ||
[Analyze grammar]
tatra rudrasahasrāṇi brahmakoṭiśatāni ca |
dṛṣṭāni viṣṇulakṣāṇi kalpavṛndānyalaṃ mayā || 21 ||
[Analyze grammar]
tatra kvacidanāditye nirahorātrabhūtale |
ākalpayugavarṣānte jagatyūhaiḥ kṣayodayaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
citi sarvaṃ citaḥ sarvaṃ citsarvaṃ sarvataśca cit |
citsatsarvātmiketyetaddṛṣṭaṃ tatra mayākhilam || 23 ||
[Analyze grammar]
tvaṃ kiṃciditi cedvakṣi tatra kiṃ cidivāṅga cit |
sā hi śūnyatamā vyomno na ca nāma na kiṃcana || 24 ||
[Analyze grammar]
tadākāśamidaṃ bhāti jagadityabhiśabditam |
tenaiva śabdanabhasā sarve hi paramaṃ nabhaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
dṛśyadṛṣṭiriyaṃ bhrāntirākāśatarumañjarī |
cidvyomāṅga kameveti tatrāhamanubhūtavān || 26 ||
[Analyze grammar]
buddhyākāśaikarūpeṇa vyāpinā bodharūpiṇā |
tatrānantena saṃkalpamanubhūtamidaṃ mayā || 27 ||
[Analyze grammar]
brahmavyoma jagajjālaṃ brahmavyoma diśo daśa |
brahmavyoma kalākāladeśadravyakriyādikam || 28 ||
[Analyze grammar]
tatrāhamiva saṃsāraśate bhāte munīśvarāḥ |
dṛṣṭā vasiṣṭhanāmāno brahmaputrāḥ saduttamāḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
brahmandvāsaptatistretāḥ sarvā eva sarāghavāḥ |
tatra dṛṣṭaṃ kṛtaśataṃ dvāparāṇāṃ śataṃ tathā || 30 ||
[Analyze grammar]
bhedodayena vai dṛṣṭāstāstāḥ sargadaśāstathā |
bodhena cettadatyacchamekaṃ brahma nabhastatam || 31 ||
[Analyze grammar]
nedaṃ brahmaṇi nāmāsti jagadbrahmaṇyatha tvidam |
brahmaivājamanādyantaṃ tatsarvaṃ tatpadādikam || 32 ||
[Analyze grammar]
pāṣāṇamaunapratimaṃ nakiṃcidabhiśabditam |
yattatkiṃciditi dyotarūpaṃ brahma jagatsmṛtam || 33 ||
[Analyze grammar]
vibhātyacetyaṃ cidvyomni svasattaiva jagattayā |
nirākāre nirākārā svapnānubhavasaṃnibhā || 34 ||
[Analyze grammar]
ananyamātmano brahma sarvaṃ bhāmātrarūpakam |
prakāśanamivālokaḥ karoti na karoti ca || 35 ||
[Analyze grammar]
teṣu nāmānubhūyante jagallakṣeṣu tatra vai |
uṣṇāni candrabimbāni sūryāḥ śītalamūrtayaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
prajāstamasi paśyanti paśyantyeva na tejasi |
ulūkasya samācārāstasyaiva sadṛśasvarāḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
itaḥ śubhena naśyanti yānti pāpaistathā divam |
viṣāśanena jīvanti mriyante'mṛtabhojanaiḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
yadyathā budhyate bodhe yathodetyathavā svataḥ |
tathāśu sphuṭatāmeti sadvāsadvā tadeva tat || 39 ||
[Analyze grammar]
viṭapākāramūlaughadarśanādvajraśobhibhiḥ |
ghūrṇate patrapuṣpābhaiḥ pādapairvyomni kānanam || 40 ||
[Analyze grammar]
sikatāḥ pīḍitāḥ satyaḥ sravanti snehajaṃ rasam |
śilāphalakakebhyaśca jāyante kamalānyalam || 41 ||
[Analyze grammar]
dāruṇyaśmani bhittau ca cañcalāḥ śālabhañjikāḥ |
devāṅganābhiḥ sahitaṃ gāyanti kathayanti ca || 42 ||
[Analyze grammar]
meghānparidadhatyuccairbhūtānyuccaiḥ paṭāniva |
prativarṣaṃ vijātīyānyutpadyante phalānyage || 43 ||
[Analyze grammar]
saṃniveśairna niyatairaṅgānāṃ vividhāṅgakaiḥ |
śirobhiḥ sarvabhūtāni parikrāmanti bhūmigaiḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
śāstravedavihīnāni nirdharmāṇyeva kānicit |
yatkiṃcanaikakārīṇi tiryagvanti jagantyadhaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
kāmasaṃvittihīnāni niḥstrījātāni kānicit |
bhūtaiḥ saṃśuṣkahṛdayairvyāptānyaśmamayairiva || 46 ||
[Analyze grammar]
pavanāśanabhūtāni samaratnāśmakāni ca |
ajātārthānyalubdhāni nigarvāṇīva kāni ca || 47 ||
[Analyze grammar]
kvacitpratyekamātmānaṃ paśyatyāpnoti netarat |
bahubhūtakamapyasti jagadityekabhūtakam || 48 ||
[Analyze grammar]
nakhakeśādike yadvattadvadanyatra saṃsthitaḥ |
ātmavatsarvabhūtānāmekībhūtātmabhāvanā || 49 ||
[Analyze grammar]
anantāpāraparyanta śūnyameva bahu kvacit |
yatnataḥ saṃvidāpnoti tasyānte na jagatpunaḥ || 50 ||
[Analyze grammar]
atyantābuddhabuddhāni mokṣaśabdārthadṛṣṭiṣu |
dāruyantramayāśeṣabhūtaughānīva kānicit || 51 ||
[Analyze grammar]
ṛkṣacakravihīnāni niṣkālakalanāni ca |
mūkasaṃketasārāṇi bhūtajālāni kānicit || 52 ||
[Analyze grammar]
kānicidvarjitānyeva netraśabdārthasaṃvidā |
vyarthadīptātmatejāṃsi bhūtānītyekacintayā || 53 ||
[Analyze grammar]
prāṇasaṃvidvihīnāni vyarthāmodāni kānicit |
mūkāni śabdavaiyarthyācchrutihīnāni kānicit || 54 ||
[Analyze grammar]
vākyasaṃvidvihīnatvānmūkānyanyāni kānicit |
sparśasaṃvidvihīnatvādaśmāṅgānīva kānicit || 55 ||
[Analyze grammar]
saṃvinmātramayānyeva dṛṣṭānyapi ca kānicit |
vyavahārīṇyapyagrāhyāṇyeva nityaṃ piśācavat || 56 ||
[Analyze grammar]
bhūmayānyekaniṣṭhāni niṣpiṇḍānyeva kānicit |
kānicidvāripūrṇāni vahnipūrṇāni kānicit || 57 ||
[Analyze grammar]
kānicidvātapūrṇāni sarvākārāṇi kānicit |
jaganti vyomarūpāṇi vata tatra kacanti khe || 58 ||
[Analyze grammar]
dharāpīṭhaikapūrṇeṣu tiṣṭhantyanyeṣu dehinaḥ |
bhekā iva śilākośe kīṭā iva dharodare || 59 ||
[Analyze grammar]
jalaikaparipūrṇeṣu tiṣṭhantyurvīvanādriṣu |
bhramantyanyeṣu bhūtāni nityamevogramīnavat || 60 ||
[Analyze grammar]
anyeṣvagnyekapūrṇeṣu jalādirahitānyapi |
bhūtānyagnimayānyeva sphurantyalamalātavat || 61 ||
[Analyze grammar]
anyeṣvanilapūrṇeṣu bhūtānyastetarāṇyapi |
vātamātramayāṅgāni sphurantyarjunavātavat || 62 ||
[Analyze grammar]
anyeṣu vyomamātrātmadeheṣu vyomarūpiṇaḥ |
prāṇinaḥ santi sargeṣu darśanavyavahāriṇaḥ || 63 ||
[Analyze grammar]
pātālapātiṣu tathāmbaramutpatatsu tiṣṭhatsu vibhramapadeṣvatha diṅmukheṣu |
nānājagatsu kimivāsti mayā na dṛṣṭaṃ yannāma cijjaladhicañcalabudbudeṣu || 64 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LX
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!