Manusmriti [sanskrit]
by Ganganatha Jha | 1920 | 23,875 words | ISBN-10: 8120811550 | ISBN-13: 9788120811553
This is the Sanskrit text of the Manusmriti, which is a collection of verses dealing with ‘Dharma-Shastra’—the ancient Indian science of Law, Spritual life, Politics and Ethics.. The edition of this text is based on Ganganatha Jha’s translation of the same text.
Chapter 4
caturthamāyuṣo bhāgamuṣitvā'dyaṃ gurau dvijāḥ |
dvitīyamāyuṣo bhāgaṃ kṛtadāro gṛhe vaset || 1 ||
[Analyze grammar]
adroheṇaiva bhūtānāmalpadroheṇa vā punaḥ |
yā vṛttistāṃ samāsthāya vipro jīvedanāpadi || 2 ||
[Analyze grammar]
yātrāmātraprasiddhyarthaṃ svaiḥ karmabhiragarhitaiḥ |
akleśena śarīrasya kurvīta dhanasañcayam || 3 ||
[Analyze grammar]
ṛtāmṛtābhyāṃ jīvettu mṛtena pramṛtena vā |
satyānṛtābhyāmapi vā na śvavṛttyā kadā cana || 4 ||
[Analyze grammar]
ṛtamuñchaśilaṃ jñeyamamṛtaṃ syādayācitam |
mṛtaṃ tu yācitaṃ bhaikṣaṃ pramṛtaṃ karṣaṇaṃ smṛtam || 5 ||
[Analyze grammar]
satyānṛtaṃ tu vāṇijyaṃ tena caivāpi jīvyate |
sevā śvavṛttirākhyātā tasmāttāṃ parivarjayet || 6 ||
[Analyze grammar]
kusūladhānyako vā syātkumbhīdhānyaka eva vā |
tryahehiko vā'pi bhavedaśvastanika eva vā || 7 ||
[Analyze grammar]
caturṇāmapi caiteṣāṃ dvijānāṃ gṛhamedhinām |
jyāyānparaḥ paro jñeyo dharmato lokajittamaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
ṣaṭkarmaiko bhavatyeṣāṃ tribhiranyaḥ pravartate |
dvābhyāmekaścaturthastu brahmasattreṇa jīvati || 9 ||
[Analyze grammar]
vartayaṃśca śilauñchābhyāmagnihotraparāyaṇaḥ |
iṣṭīḥ pārvāyaṇāntīyāḥ kevalā nirvapetsadā || 10 ||
[Analyze grammar]
na lokavṛttaṃ varteta vṛttihetoḥ kathaṃ cana |
ajihmāmaśathāṃ śuddhāṃ jīvedbrāhmaṇajīvikām || 11 ||
[Analyze grammar]
santoṣaṃ paramāsthāya sukhārthī saṃyato bhavet |
santoṣamūlaṃ hi sukhaṃ duḥkhamūlaṃ viparyayaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
ato'nyatamayā vṛttyā jīvaṃstu snātako dvijaḥ |
svargāyuṣyayaśasyāni vratāṇīmāni dhārayet || 13 ||
[Analyze grammar]
vedoditaṃ svakaṃ karma nityaṃ kuryādatandritaḥ |
tad hi kurvanyathāśakti prāpnoti paramāṃ gatim || 14 ||
[Analyze grammar]
naihetārthānprasaṅgena na viruddhena karmaṇā |
na vidyamāneṣvartheṣu nārtyāmapi yatastataḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
indriyārtheṣu sarveṣu na prasajyeta kāmataḥ |
atiprasaktiṃ caiteṣāṃ manasā saṃnivartayet || 16 ||
[Analyze grammar]
sarvānparityajedarthān svādhyāyasya virodhinaḥ |
yathā tathā'dhyāpayaṃstu sā hyasya kṛtakṛtyatā || 17 ||
[Analyze grammar]
vayasaḥ karmaṇo'rthasya śrutasyābhijanasya ca |
veṣavāgbuddhisārūpyamācaranvicarediha || 18 ||
[Analyze grammar]
buddhivṛddhikarāṇyāśu dhanyāni ca hitāni ca |
nityaṃ śāstrāṇyavekṣeta nigamāṃścaiva vaidikān || 19 ||
[Analyze grammar]
yathā yathā hi puruṣaḥ śāstraṃ samadhigacchati |
tathā tathā vijānāti vijñānaṃ cāsya rocate || 20 ||
[Analyze grammar]
ṛṣiyajñaṃ devayajñaṃ bhūtayajñaṃ ca sarvadā |
nṛyajñaṃ pitṛyajñaṃ ca yathāśakti na hāpayet || 21 ||
[Analyze grammar]
etāneke mahāyajñānyajñaśāstravido janāḥ |
anīhamānāḥ satatamindriyeṣveva juhvati || 22 ||
[Analyze grammar]
vācyeke juhvati prāṇaṃ prāṇe vācaṃ ca sarvadā |
vāci prāṇe ca paśyanto yajñanirvṛttimakṣayām || 23 ||
[Analyze grammar]
jñānenaivāpare viprā yajantyetairmakhaiḥ sadā |
jñānamūlāṃ kriyāmeṣāṃ paśyanto jñānacakṣuṣā || 24 ||
[Analyze grammar]
agnihotraṃ ca juhuyādādyante dyuniśoḥ sadā |
darśena cārdhamāsānte paurṇamāsena caiva hi || 25 ||
[Analyze grammar]
sasyānte navasasyeṣṭyā tathārtuante dvijo'dhvaraiḥ |
paśunā tvayanasyādau samānte saumikairmakhaiḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
nāniṣṭvā navasasyeṣṭyā paśunā cāgnimāndvijaḥ |
navānnamadyātmāṃsaṃ vā dīrghamāyurjijīviṣuḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
navenānarcitā hyasya paśuhavyena cāgnayaḥ |
prāṇānevāttumicchanti navānnāmiṣagardhinaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
āsanāśanaśayyābhiradbhirmūlaphalena vā |
nāsya kaścidvasedgehe śaktito'narcito'tithiḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
pāṣaṇḍino vikarmasthānbaiḍālavratikān śaṭhān |
haitukānbakavṛttīṃśca vāṅmātreṇāpi nārcayet || 30 ||
[Analyze grammar]
vedavidyāvratasnātāṃśrotriyān gṛhamedhinaḥ |
pūjayed havyakavyena viparītāṃśca varjayet || 31 ||
[Analyze grammar]
śaktito'pacamānebhyo dātavyaṃ gṛhamedhinā |
saṃvibhāgaśca bhūtebhyaḥ kartavyo'nuparodhataḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
rājato dhanamanvicchetsaṃsīdan snātakaḥ kṣudhā |
yājyāntevāsinorvā'pi na tvanyata iti sthitiḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
na sīdetsnātako vipraḥ kṣudhā śaktaḥ kathaṃ cana |
na jīrṇamalavadvāsā bhavecca vibhave sati || 34 ||
[Analyze grammar]
kḷptakeśanakhaśmaśrurdāntaḥ śuklāmbaraḥ śuciḥ |
svādhyāye caiva yuktaḥ syānnityamātmahiteṣu ca || 35 ||
[Analyze grammar]
vaiṇavīṃ dhārayedyaṣṭiṃ sodakaṃ ca kamaṇḍalum |
yajñopavītaṃ vedaṃ ca śubhaṃ raukme ca kuṇḍale || 36 ||
[Analyze grammar]
nekṣetodyantamādityaṃ nāstaṃ yāntaṃ kadā cana |
nopasṛṣṭaṃ na vāristhaṃ na madhyaṃ nabhaso gatam || 37 ||
[Analyze grammar]
na laṅghayedvatsatantrīṃ na pradhāvecca varṣati |
na codake nirīkṣeta svarūpamiti dhāraṇā || 38 ||
[Analyze grammar]
mṛdaṃ gāṃ daivataṃ vipraṃ ghṛtaṃ madhu catuṣpatham |
pradakṣiṇāni kurvīta prajñātāṃśca vanaspatīn || 39 ||
[Analyze grammar]
nopagacchetpramatto'pi striyamārtavadarśane |
samānaśayane caiva na śayīta tayā saha || 40 ||
[Analyze grammar]
rajasā'bhiplutāṃ nārīṃ narasya hyupagacchataḥ |
prajñā tejo balaṃ cakṣurāyuścaiva prahīyate || 41 ||
[Analyze grammar]
tāṃ vivarjayatastasya rajasā samabhiplutām |
prajñā tejo balaṃ cakṣurāyuścaiva pravardhate || 42 ||
[Analyze grammar]
nāśnīyādbhāryayā sārdhaṃ naināmīkṣeta cāśnatīm |
kṣuvatīṃ jṛmbhamāṇāṃ vā na cāsīnāṃ yathāsukham || 43 ||
[Analyze grammar]
nāñjayantīṃ svake netre na cābhyaktāmanāvṛtām |
na paśyetprasavantīṃ ca tejaskāmo dvijottamaḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
nānnamadyādekavāsā na nagnaḥ snānamācaret |
na mūtraṃ pathi kurvīta na bhasmani na govraje || 45 ||
[Analyze grammar]
na phālakṛṣṭe na jale na cityāṃ na ca parvate |
na jīrṇadevāyatane na valmīke kadā cana || 46 ||
[Analyze grammar]
na sasattveṣu garteṣu na gacchannapi na sthitaḥ |
na nadītīramāsādya na ca parvatamastake || 47 ||
[Analyze grammar]
vāyuagnivipramādityamapaḥ paśyaṃstathaiva gāḥ |
na kadā cana kurvīta viṇmūtrasya visarjanam || 48 ||
[Analyze grammar]
pratyagniṁ pratisūryaṁ ca pratisōmōdakadvijam |
pratigu prativātaṁ ca prajñā naśyati mēhataḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
tiraskṛtyoccaretkāṣṭhaloṣṭhapatratṛṇādinā |
niyamya prayato vācaṃ saṃvītāṅgo'vaguṇṭhitaḥ || 50 ||
[Analyze grammar]
mūtroccārasamutsargaṃ divā kuryādudaṅmukhaḥ |
dakṣiṇā'bhimukho rātrau sandhyāyośca yathā divā || 51 ||
[Analyze grammar]
chāyāyāmandhakāre vā rātrāvahani vā dvijaḥ |
yathāsukhamukhaḥ kuryātprāṇabādhabhayeṣu ca || 52 ||
[Analyze grammar]
nāgniṃ mukhenopadhamennagnāṃ naikṣeta ca striyam |
nāmedhyaṃ prakṣipedagnau na ca pādau pratāpayet || 53 ||
[Analyze grammar]
adhastānnopadadhyācca na cainamabhilaṅghayet |
na cainaṃ pādataḥ kuryānna prāṇābādhamācaret || 54 ||
[Analyze grammar]
nāśnīyātsandhivelāyāṃ na gacchennāpi saṃviśet |
na caiva pralikhedbhūmiṃ nātmano'paharetsrajam || 55 ||
[Analyze grammar]
nāpsu mūtraṃ purīṣaṃ vā ṣṭhīvanaṃ vā samutsṛjet |
amedhyaliptamanyadvā lohitaṃ vā viṣāṇi vā || 56 ||
[Analyze grammar]
naikaḥ supyātśūnyagehe na śreyāṃsaṃ prabodhayet |
nodakyayā'bhibhāṣeta yajñaṃ gacchenna cāvṛtaḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
agnyagāre gavāṃ goṣṭhe brāhmaṇānāṃ ca saṃnidhau |
svādhyāye bhojane caiva dakṣiṇaṃ pāṇimuddharet || 58 ||
[Analyze grammar]
na vārayedgāṃ dhayantīṃ na cācakṣīta kasya cit |
na divīndrāyudhaṃ dṛṣṭvā kasya ciddarśayedbudhaḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
nādharmike vasedgrāme na vyādhibahule bhṛśam |
naikaḥ prapadyetādhvānaṃ na ciraṃ parvate vaset || 60 ||
[Analyze grammar]
na śūdrarājye nivasennādhārmikajanāvṛte |
na pāṣaṇḍigaṇākrānte nopasṣṛṭe'ntyajairnṛbhiḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
na bhuñjītoddhṛtasnehaṃ nātisauhityamācaret |
nātiprage nātisāyaṃ na sāyaṃ prātarāśitaḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
na kurvīta vṛthāceṣṭāṃ na vāryañjalinā pibet |
notsaṅge bhakṣayedbhakṣyānna jātu syātkutūhalī || 63 ||
[Analyze grammar]
na nṛtyedatha vā gāyenna vāditrāṇi vādayet |
nāsphoṭayenna ca kṣveḍenna ca rakto virāvayet || 64 ||
[Analyze grammar]
na pādau dhāvayetkāṃsye kadā cidapi bhājane |
na bhinnabhāṇḍe bhuñjīta na bhāvapratidūṣite || 65 ||
[Analyze grammar]
upānahau ca vāsaśca dhṛtamanyairna dhārayet |
upavītamalaṅkāraṃ srajaṃ karakameva ca || 66 ||
[Analyze grammar]
nāvinītairbhajeddhuryairna ca kṣudhvyādhipīḍitaiḥ |
na bhinnaśṛṅgākṣikhurairna vāladhivirūpitaiḥ || 67 ||
[Analyze grammar]
vinītaistu vrajennityamāśugairlakṣaṇānvitaiḥ |
varṇarūpopasampannaiḥ pratodenātudanbhṛśam || 68 ||
[Analyze grammar]
bālātapaḥ pretadhūmo varjyaṃ bhinnaṃ tathā'sanam |
na chindyānnakharomāṇi dantairnotpāṭayennakhān || 69 ||
[Analyze grammar]
na mṛtloṣṭhaṃ ca mṛdnīyānna chindyātkarajaistṛṇam |
na karma niṣphalaṃ kuryānnāyatyāmasukhodayam || 70 ||
[Analyze grammar]
loṣṭhamardī tṛṇacchedī nakhakhādī ca yo naraḥ |
sa vināśaṃ vrajatyāśu sūcakā'śucireva ca || 71 ||
[Analyze grammar]
na vigarhya kathāṃ kuryādbahirmālyaṃ na dhārayet |
gavāṃ ca yānaṃ pṛṣṭhena sarvathaiva vigarhitam || 72 ||
[Analyze grammar]
advāreṇa ca nātīyādgrāmaṃ vā veśma vā'vṛtam |
rātrau ca vṛkṣamūlāni dūrataḥ parivarjayet || 73 ||
[Analyze grammar]
nākṣairdīvyetkadā cittu svayaṃ nopānahau haret |
śayanastho na bhuñjīta na pāṇisthaṃ na cāsane || 74 ||
[Analyze grammar]
sarvaṃ ca tilasambaddhaṃ nādyādastamite ravau |
na ca nagnaḥ śayītaiha na cocchiṣṭaḥ kva cidvrajet || 75 ||
[Analyze grammar]
ārdrapādastu bhuñjīta nārdrapādastu saṃviśet |
ārdrapādastu bhuñjāno dīrghamāyuravāpnuyāt || 76 ||
[Analyze grammar]
acakṣurviṣayaṃ durgaṃ na prapadyeta karhi cit |
na viṇmūtramudīkṣeta na bāhubhyāṃ nadīṃ taret || 77 ||
[Analyze grammar]
adhitiṣṭhenna keśāṃstu na bhasmāsthikapālikāḥ |
na kārpāsāsthi na tuṣāndīrghamāyurjijīviṣuḥ || 78 ||
[Analyze grammar]
na saṃvasecca patitairna cāṇḍālairna pulkasaiḥ |
na mūrkhairnāvaliptaiśca nāntyairnāntyāvasāyibhiḥ || 79 ||
[Analyze grammar]
na śūdrāya matiṃ dadyānnocchiṣṭaṃ na haviṣkṛtam |
na cāsyopadiśeddharmaṃ na cāsya vratamādiśet || 80 ||
[Analyze grammar]
yo hyasya dharmamācaṣṭe yaścaivādiśati vratam |
so'saṃvṛtaṃ nāma tamaḥ saha tenaiva majjati || 81 ||
[Analyze grammar]
na saṃhatābhyāṃ pāṇibhyāṃ kaṇḍūyedātmanaḥ śiraḥ |
na spṛśeccaitaducchiṣṭo na ca snāyādvinā tataḥ || 82 ||
[Analyze grammar]
keśagrahānprahārāṃśca śirasyetānvivarjayet |
śiraḥsnātaśca tailena nāṅgaṃ kiṃ cidapi spṛśet || 83 ||
[Analyze grammar]
na rājñaḥ pratigṛhṇīyādarājanyaprasūtitaḥ |
sūnācakradhvajavatāṃ veśenaiva ca jīvatām || 84 ||
[Analyze grammar]
daśasūnāsamaṃ cakraṃ daśacakrasamo dhvajaḥ |
daśadhvajasamo veśo daśaveśasamo nṛpaḥ || 85 ||
[Analyze grammar]
daśa sūṇāsahasrāṇi yo vāhayati saunikaḥ |
tena tulyaḥ smṛto rājā ghorastasya pratigrahaḥ || 86 ||
[Analyze grammar]
yo rājñaḥ pratigṛhṇāti lubdhasyaucchāstravartinaḥ |
sa paryāyeṇa yātīmānnarakānekaviṃśatim || 87 ||
[Analyze grammar]
tāmisramandhatāmisraṃ mahārauravarauravau |
narakaṃ kālasūtraṃ ca mahānarakameva ca || 88 ||
[Analyze grammar]
sañjīvanaṃ mahāvīciṃ tapanaṃ sampratāpanam |
saṃhātaṃ ca sakākolaṃ kuḍmalaṃ pratimūrtikam || 89 ||
[Analyze grammar]
lohaśaṅkuṃ ṛjīṣaṃ ca panthānaṃ śālmalīṃ nadīm |
asipatravanaṃ caiva lohadārakameva ca || 90 ||
[Analyze grammar]
etadvidanto vidvāṃso brāhmaṇā brahmavādinaḥ |
na rājñaḥ pratigṛhṇanti pretya śreyo'bhikāṅkṣiṇaḥ || 91 ||
[Analyze grammar]
brāhme muhūrte budhyeta dharmārthau cānucintayet |
kāyakleśāṃśca tanmūlānvedatattvārthameva ca || 92 ||
[Analyze grammar]
utthāyāvaśyakaṃ kṛtvā kṛtaśaucaḥ samāhitaḥ |
pūrvāṃ sandhyāṃ japaṃstiṣṭhetsvakāle cāparāṃ ciram || 93 ||
[Analyze grammar]
ṛṣayo dīrghasandhyatvāddīrghamāyuravāpnuyuḥ |
prajñāṃ yaśaśca kīrtiṃ ca brahmavarcasameva ca || 94 ||
[Analyze grammar]
śrāvaṇyāṃ prauṣṭhapadyāṃ vā'pyupākṛtya yathāvidhi |
yuktaśchandāṃsyadhīyīta māsānvipro'rdhapañcamān || 95 ||
[Analyze grammar]
puṣye tu chandasāṃ kuryādbahirutsarjanaṃ dvijaḥ |
māghaśuklasya vā prāpte pūrvāhṇe prathame'hani || 96 ||
[Analyze grammar]
yathāśāstraṃ tu kṛtvaivamutsargaṃ chandasāṃ bahiḥ |
virametpakṣiṇīṃ rātriṃ tadevaikamaharniśam || 97 ||
[Analyze grammar]
ata ūrdhvaṃ tu chandāṃsi śukleṣu niyataḥ paṭhet |
vedāṅgāni ca sarvāṇi kṛṣṇapakṣeṣu sampaṭhet || 98 ||
[Analyze grammar]
nāvispaṣṭamadhīyīta na śūdrajanasannidhau |
na niśānte pariśrānto brahmādhītya punaḥ svapet || 99 ||
[Analyze grammar]
yathoditena vidhinā nityaṃ chandaskṛtaṃ paṭhet |
brahma chandaskṛtaṃ caiva dvijo yukto hyanāpadi || 100 ||
[Analyze grammar]
imānnityamanadhyāyānadhīyāno vivarjayet |
adhyāpanaṃ ca kurvāṇaḥ śiṣyāṇāṃ vidhipūrvakam || 101 ||
[Analyze grammar]
karṇaśrave'nile rātrau divā pāṃsusamūhane |
etau varṣāsvanadhyāyāvadhyāyajñāḥ pracakṣate || 102 ||
[Analyze grammar]
vidyutstanitavarṣeṣu maholkānāṃ ca samplave |
ākālikamanadhyāyameteṣu manurabravīt || 103 ||
[Analyze grammar]
etāṃstvabhyuditānvidyādyadā prāduṣkṛtāgniṣu |
tadā vidyādanadhyāyamanṛtau cābhradarśane || 104 ||
[Analyze grammar]
nirghāte bhūmicalane jyotiṣāṃ copasarjane |
etānākālikānvidyādanadhyāyānṛtāvapi || 105 ||
[Analyze grammar]
prāduṣkṛteṣvagniṣu tu vidyutstanitaniḥsvane |
sajyotiḥ syādanadhyāyaḥ śeṣe rātrau yathā divā || 106 ||
[Analyze grammar]
nityānadhyāya eva syādgrāmeṣu nagareṣu ca |
dharmanaipuṇyakāmānāṃ pūtigandhe ca sarvadā || 107 ||
[Analyze grammar]
antargataśave grāme vṛṣalasya ca sannidhau |
anadhyāyo rudyamāne samavāye janasya ca || 108 ||
[Analyze grammar]
antargataśave grāme vṛṣalasya ca sannidhau |
anadhyāyo rudyamāne samavāye janasya ca || 108 ||
[Analyze grammar]
pratigṛhya dvijo vidvānekoddiṣṭasya ketanam |
tryahaṃ na kīrtayedbrahma rājño rāhośca sūtake || 110 ||
[Analyze grammar]
yāvadekānudiṣṭasya gandho lepaśca tiṣṭhati |
viprasya viduṣo dehe tāvadbrahma na kīrtayet || 111 ||
[Analyze grammar]
śayānaḥ prauḍhapādaśca kṛtvā caivāvasakthikām |
nādhīyītāmiṣaṃ jagdhvā sūtakānnādyameva ca || 112 ||
[Analyze grammar]
nīhāre bāṇaśabde ca sandhyayoreva cobhayoḥ |
amāvāsyācaturdaśyoḥ paurṇamāsy'ṣṭakāsu ca || 113 ||
[Analyze grammar]
amāvāsyā guruṃ hanti śiṣyaṃ hanti caturdaśī |
brahmāṣṭakapaurṇamāsyau tasmāttāḥ parivarjayet || 114 ||
[Analyze grammar]
pāṃsuvarṣe diśāṃ dāhe gomāyuvirute tathā |
śvakharoṣṭre ca ruvati paṅkto ca na paṭheddvijaḥ || 115 ||
[Analyze grammar]
nādhīyīta śmaśānānte grāmānte govraje'pi vā |
vasitvā maithunaṃ vāsaḥ śrāddhikaṃ pratigṛhya ca || 116 ||
[Analyze grammar]
prāṇi vā yadi vā'prāṇi yatkiṃ citśrāddhikaṃ bhavet |
tadālabhyāpyanadhyāyaḥ pāṇyāsyo hi dvijaḥ smṛtaḥ || 117 ||
[Analyze grammar]
corairupadrute grāme sambhrame cāgnikārite |
ākālikamanadhyāyaṃ vidyātsarvādbhuteṣu ca || 118 ||
[Analyze grammar]
upākarmaṇi cotsarge trirātraṃ kṣepaṇaṃ smṛtam |
aṣṭakāsu tvahorātraṃ ṛtvantāsu ca rātriṣu || 119 ||
[Analyze grammar]
nādhīyītāśvamārūḍho na vṛkṣaṃ na ca hastinam |
na nāvaṃ na kharaṃ noṣṭraṃ nairiṇastho na yānagaḥ || 120 ||
[Analyze grammar]
na vivāde na kalahe na senāyāṃ na saṅgare |
na bhuktamātre nājīrṇe na vamitvā na śuktake || 121 ||
[Analyze grammar]
atithiṃ cānanujñāpya mārute vāti vā bhṛśam |
rudhire ca srute gātrātśastreṇa ca parikṣate || 122 ||
[Analyze grammar]
sāmadhvanāvṛgyajuṣī nādhīyīta kadā cana |
vedasyādhītya vā'pyantamāraṇyakamadhītya ca || 123 ||
[Analyze grammar]
ṛgvedo devadaivatyo yajurvedastu mānuṣaḥ |
sāmavedaḥ smṛtaḥ pitryastasmāttasyāśucirdhvaniḥ || 124 ||
[Analyze grammar]
etadvidvanto vidvāṃsastrayīniṣkarṣamanvaham |
kramataḥ pūrvamabhyasya paścādvedamadhīyate || 125 ||
[Analyze grammar]
paśumaṇḍūkamārjāraśvasarpanakulākhubhiḥ |
antarāgamane vidyādanadhyāyamaharniśam || 126 ||
[Analyze grammar]
dvāveva varjayennityamanadhyāyau prayatnataḥ |
svādhyāyabhūmiṃ cāśuddhamātmānaṃ cāśuciṃ dvijaḥ || 127 ||
[Analyze grammar]
amāvāsyāmaṣṭamīṃ ca paurṇamāsīṃ caturdaśīm |
brahmacārī bhavennityamapyartau snātako dvijaḥ || 128 ||
[Analyze grammar]
na snānamācaredbhuktvā nāturo na mahāniśi |
na vāsobhiḥ sahājasraṃ nāvijñāte jalāśaye || 129 ||
[Analyze grammar]
devatānāṃ guro rājñaḥ snātakācāryayostathā |
nākrāmetkāmataścāyāṃ babhruṇo dīkṣitasya ca || 130 ||
[Analyze grammar]
madhyandine'rdharātre ca śrāddhaṃ bhuktvā ca sāmiṣam |
sandhyayorubhayoścaiva na seveta catuṣpatham || 131 ||
[Analyze grammar]
udvartanamapasnānaṃ viṇmūtre raktameva ca |
śleśmaniṣṭhyūtavāntāni nādhitiṣṭhettu kāmataḥ || 132 ||
[Analyze grammar]
vairiṇaṃ nopaseveta sahāyaṃ caiva vairiṇaḥ |
adhārmikaṃ taskaraṃ ca parasyaiva ca yoṣitam || 133 ||
[Analyze grammar]
na hīdṛśamanāyuṣyaṃ loke kiṃ cana vidyate |
yādṛśaṃ puruṣasyeha paradāropasevanam || 134 ||
[Analyze grammar]
kṣatriyaṃ caiva sarpaṃ ca brāhmaṇaṃ ca bahuśrutam |
nāvamanyeta vai bhūṣṇuḥ kṛśānapi kadā cana || 135 ||
[Analyze grammar]
etattrayaṃ hi puruṣaṃ nirdahedavamānitam |
tasmādetattrayaṃ nityaṃ nāvamanyeta buddhimān || 136 ||
[Analyze grammar]
nātmānamavamanyeta purvābhirasamṛddhibhiḥ |
ā mṛtyoḥ śriyamanvicchennaināṃ manyeta durlabhām || 137 ||
[Analyze grammar]
satyaṃ brūyātpriyaṃ brūyānna brūyātsatyamapriyam |
priyaṃ ca nānṛtaṃ brūyādeṣa dharmaḥ sanātanaḥ || 138 ||
[Analyze grammar]
bhadraṃ bhadramiti brūyādbhadramityeva vā vadet |
śuṣkavairaṃ vivādaṃ ca na kuryātkena citsaha || 139 ||
[Analyze grammar]
nātikalyaṃ nātisāyaṃ nātimadhyandine sthite |
nājñātena samaṃ gacchennaiko na vṛṣalaiḥ saha || 140 ||
[Analyze grammar]
hīnāṅgānatiriktāṅgānvidyāhīnānvayo'dhikān |
rūpadraviṇahīnāṃśca jātihīnāṃśca nākṣipet || 141 ||
[Analyze grammar]
na spṛśetpāṇinocchiṣṭo vipro gobrāhmaṇānalāṇ |
na cāpi paśyedaśuciḥ sustho jyotirgaṇāndivā || 142 ||
[Analyze grammar]
spṛṣṭvaitānaśucirnityamadbhiḥ prāṇānupaspṛśet |
gātrāṇi caiva sarvāṇi nābhiṃ pāṇitalena tu || 143 ||
[Analyze grammar]
anāturaḥ svāni khāni na spṛśedanimittataḥ |
romāṇi ca rahasyāni sarvāṇyeva vivarjayet || 144 ||
[Analyze grammar]
maṅgalācārayuktaḥ syātprayatātmā jitendriyaḥ |
japecca juhuyāccaiva nityamagnimatandritaḥ || 145 ||
[Analyze grammar]
maṅgalācārayuktānāṃ nityaṃ ca prayatātmanām |
japatāṃ juhvatāṃ caiva vinipāto na vidyate || 146 ||
[Analyze grammar]
vedamevābhyasennityaṃ yathākālamatandritaḥ |
taṃ hyasyāhuḥ paraṃ dharmamupadharmo'nya ucyate || 147 ||
[Analyze grammar]
vedābhyāsena satataṃ śaucena tapasaiva ca |
adroheṇa ca bhūtānāṃ jātiṃ smarati paurvikīm || 148 ||
[Analyze grammar]
paurvikīṃ saṃsmaran jātiṃ brahmaivābhyasyate punaḥ |
brahmābhyāsena cājasramanantaṃ sukhamaśnute || 149 ||
[Analyze grammar]
sāvitrān śāntihomāṃśca kuryātparvasu nityaśaḥ |
pitṝṃścaivāṣṭakāsvarcennityamanvaṣṭakāsu ca || 150 ||
[Analyze grammar]
dūrādāvasathānmūtraṃ dūrātpādāvasecanam |
ucchiṣṭānnaniṣekaṃ ca dūrādeva samācaret || 151 ||
[Analyze grammar]
maitraṃ prasādhanaṃ snānaṃ dantadhāvanamañjanam |
pūrvāhṇa eva kurvīta devatānāṃ ca pūjanam || 152 ||
[Analyze grammar]
daivatānyabhigacchettu dhārmikāṃśca dvijottamān |
īśvaraṃ caiva rakṣārthaṃ gurūneva ca parvasu || 153 ||
[Analyze grammar]
abhivādayedvṛddhāṃśca dadyāccaivāsanaṃ svakam |
kṛtāñjalirupāsīta gacchataḥ pṛṣṭhato'nviyāt || 154 ||
[Analyze grammar]
śrutismṛtyoditaṃ samyaṅnibaddhaṃ sveṣu karmasu |
dharmamūlaṃ niṣeveta sadācāramatandritaḥ || 155 ||
[Analyze grammar]
ācārātlabhate hyāyurācārādīpsitāḥ prajāḥ |
ācārāddhanamakṣayyamācāro hantyalakṣaṇam || 156 ||
[Analyze grammar]
durācāro hi puruṣo loke bhavati ninditaḥ |
duḥkhabhāgī ca satataṃ vyādhito'lpāyureva ca || 157 ||
[Analyze grammar]
sarvalakṣaṇahīno'pi yaḥ sadācāravānnaraḥ |
śraddadhāno'nasūyaśca śataṃ varṣāṇi jīvati || 158 ||
[Analyze grammar]
yadyatparavaśaṃ karma tattadyatnena varjayet |
yadyadātmavaśaṃ tu syāttattatseveta yatnataḥ || 159 ||
[Analyze grammar]
sarvaṃ paravaśaṃ duḥkhaṃ sarvamātmavaśaṃ sukham |
etadvidyātsamāsena lakṣaṇaṃ sukhaduḥkhayoḥ || 160 ||
[Analyze grammar]
yatkarma kurvato'sya syātparitoṣo'ntarātmanaḥ |
tatprayatnena kurvīta viparītaṃ tu varjayet || 161 ||
[Analyze grammar]
ācāryaṃ ca pravaktāraṃ pitaraṃ mātaraṃ gurum |
na hiṃsyādbrāhmaṇān gāśca sarvāṃścaiva tapasvinaḥ || 162 ||
[Analyze grammar]
nāstikyaṃ vedanindāṃ ca devatānāṃ ca kutsanam |
dveṣaṃ dambhaṃ ca mānaṃ ca krodhaṃ taikṣhṇyaṃ ca varjayet || 163 ||
[Analyze grammar]
parasya daṇḍaṃ nodyacchetkruddho nainaṃ nipātayet |
anyatra putrātśiṣyādvā śiṣṭyarthaṃ tāḍayettu tau || 164 ||
[Analyze grammar]
brāhmaṇāyāvaguryaiva dvijātirvadhakāmyayā |
śataṃ varṣāṇi tāmisre narake parivartate || 165 ||
[Analyze grammar]
tāḍayitvā tṛṇenāpi saṃrambhātmatipūrvakam |
ekaviṃśatīmājātīḥ pāpayoniṣu jāyate || 166 ||
[Analyze grammar]
ayudhyamānasyotpādya brāhmaṇasyāsṛgaṅgataḥ |
duḥkhaṃ sumahadāpnoti pretyāprājñatayā naraḥ || 167 ||
[Analyze grammar]
śoṇitaṃ yāvataḥ pāṃsūn saṅgṛhṇāti mahītalāt |
tāvato'bdānamutrānyaiḥ śoṇitotpādako'dyate || 168 ||
[Analyze grammar]
na kadā ciddvije tasmādvidvānavaguredapi |
na tāḍayettṛṇenāpi na gātrātsrāvayedasṛk || 169 ||
[Analyze grammar]
adhārmiko naro yo hi yasya cāpyanṛtaṃ dhanam |
hiṃsārataśca yo nityaṃ naihāsau sukhamedhate || 170 ||
[Analyze grammar]
na sīdannapi dharmeṇa mano'dharme niveśayet |
adhārmikānāṃ pāpānāmāśu paśyanviparyayam || 171 ||
[Analyze grammar]
nādharmaścarito loke sadyaḥ phalati gauriva |
śanairāvartyamānastu karturmūlāni kṛntati || 172 ||
[Analyze grammar]
yadi nātmani putreṣu na cetputreṣu naptṛṣu |
na tveva tu kṛto'dharmaḥ karturbhavati niṣphalaḥ || 173 ||
[Analyze grammar]
adharmeṇaidhate tāvattato bhadrāṇi paśyati |
tataḥ sapatnān jayati samūlastu vinaśyati || 174 ||
[Analyze grammar]
satyadharmāryavṛtteṣu śauce caivārametsadā |
śiṣyāṃśca śiṣyāddharmeṇa vāc|bāhūdarasaṃyataḥ || 175 ||
[Analyze grammar]
parityajedarthakāmau yau syātāṃ dharmavarjitau |
dharmaṃ cāpyasukhodarkaṃ lokasaṅkruṣṭameva ca || 176 ||
[Analyze grammar]
na pāṇipādacapalo na netracapalo'nṛjuḥ |
na syādvākcapalaścaiva na paradrohakarmadhīḥ || 177 ||
[Analyze grammar]
yenāsya pitaro yātā yena yātāḥ pitāmahāḥ |
tena yāyātsatāṃ mārgaṃ tena gacchanna riṣyati || 178 ||
[Analyze grammar]
ṛtvikpurohitācāryairmātulātithisaṃśritaiḥ |
bālavṛddhāturairvaidyairjñātisambandhibāndhavaiḥ || 179 ||
[Analyze grammar]
mātāpitṛbhyāṃ jāmībhirbhrātrā putreṇa bhāryayā |
duhitrā dāsavargeṇa vivādaṃ na samācaret || 180 ||
[Analyze grammar]
etairvivādān santyajya sarvapāpaiḥ pramucyate |
etairjitaiśca jayati sarvānlokānimān gṛhī || 181 ||
[Analyze grammar]
ācāryo brahmalokaiśaḥ prājāpatye pitā prabhuḥ |
atithistvindralokeśo devalokasya cartvijaḥ || 182 ||
[Analyze grammar]
jāmayo'psarasāṃ loke vaiśvadevasya bāndhavāḥ |
sambandhino hyapāṃ loke pṛthivyāṃ mātṛmātulau || 183 ||
[Analyze grammar]
ākāśeśāstu vijñeyā bālavṛddhakṛśāturāḥ |
bhrātā jyeṣṭhaḥ samaḥ pitrā bhāryā putraḥ svakā tanuḥ || 184 ||
[Analyze grammar]
cāyā svo dāsavargaśca duhitā kṛpaṇaṃ param |
tasmādetairadhikṣiptaḥ sahetāsañjvaraḥ sadā || 185 ||
[Analyze grammar]
pratigrahasamartho'pi prasaṅgaṃ tatra varjayet |
pratigraheṇa hyasyāśu brāhmaṃ tejaḥ praśāmyati || 186 ||
[Analyze grammar]
na dravyāṇāmavijñāya vidhiṃ dharmyaṃ pratigrahe |
prājñaḥ pratigrahaṃ kuryādavasīdannapi kṣudhā || 187 ||
[Analyze grammar]
hiraṇyaṃ bhūmimaśvaṃ gāmannaṃ vāsastilān ghṛtam |
pratigṛhṇannavidvāṃstu bhasmībhavati dāruvat || 188 ||
[Analyze grammar]
hiraṇyamāyurannaṃ ca bhūrgoścāpyoṣatastanum |
aśvaścakṣustvacaṃ vāso ghṛtaṃ tejastilāḥ prajāḥ || 189 ||
[Analyze grammar]
atapāstvanadhīyānaḥ pratigraharucirdvijaḥ |
ambhasyaśmaplavenaiva saha tenaiva majjati || 190 ||
[Analyze grammar]
tasmādavidvānbibhiyādyasmāttasmātpratigrahāt |
svalpakenāpyavidvān hi paṅke gauriva sīdati || 191 ||
[Analyze grammar]
na vāryapi prayacchettu baiḍālavratike dvije |
na bakavratike pāpe nāvedavidi dharmavit || 192 ||
[Analyze grammar]
triṣvapyeteṣu dattaṃ hi vidhinā'pyarjitaṃ dhanam |
dāturbhavatyanarthāya paratrādātureva ca || 193 ||
[Analyze grammar]
yathā plavenopalena nimajjatyudake taran |
tathā nimajjato'dhastādajñau dātṛpratīcchakau || 194 ||
[Analyze grammar]
dharmadhvajī sadā lubdhaścādmiko lokadambhakaḥ |
baiḍālavratiko jñeyo hiṃsraḥ sarvābhisandhakaḥ || 195 ||
[Analyze grammar]
adhodṛṣṭirnaiṣkṛtikaḥ svārthasādhanatatparaḥ |
śaṭho mithyāvinītaśca bakavratacaro dvijaḥ || 196 ||
[Analyze grammar]
ye bakavratino viprā ye ca mārjāraliṅginaḥ |
te patantyandhatāmisre tena pāpena karmaṇā || 197 ||
[Analyze grammar]
na dharmasyāpadeśena pāpaṃ kṛtvā vrataṃ caret |
vratena pāpaṃ pracchādya kurvan strīśūdradambhanam || 198 ||
[Analyze grammar]
pretyeha cedṛśā viprā garhyante brahmavādibhiḥ |
cadmanā caritaṃ yacca vrataṃ rakṣāṃsi gacchati || 199 ||
[Analyze grammar]
aliṅgī liṅgiveṣeṇa yo vṛttimupajīvati |
sa liṅgināṃ haratyenastiryagyonau ca jāyate || 200 ||
[Analyze grammar]
parakīyanipāneṣu na snāyād hi kadā cana |
nipānakartuḥ snātvā tu duṣkṛtāṃśena lipyate || 201 ||
[Analyze grammar]
yānaśayyā''sanānyasya kūpodyānagṛhāṇi ca |
adattānyupayuñjāna enasaḥ syātturīyabhāk || 202 ||
[Analyze grammar]
nadīṣu devakhāteṣu taḍāgeṣu saraḥsu ca |
snānaṃ samācarennityaṃ gartaprasravaṇeṣu ca || 203 ||
[Analyze grammar]
yamān seveta satataṃ na nityaṃ niyamānbudhaḥ |
yamānpatatyakurvāṇo niyamān kevalānbhajan || 204 ||
[Analyze grammar]
nāśrotriyatate yajñe grāmayājikṛte tathā |
striyā klībena ca hute bhuñjīta brāhmaṇaḥ kva cit || 205 ||
[Analyze grammar]
aślīkametatsādhūnāṃ yatra juhvatyamī haviḥ |
pratīpametaddevānāṃ tasmāttatparivarjayet || 206 ||
[Analyze grammar]
mattakruddhāturāṇāṃ ca na bhuñjīta kadā cana |
keśakīṭāvapannaṃ ca padā spṛṣṭaṃ ca kāmataḥ || 207 ||
[Analyze grammar]
bhrūṇaghnāvekṣitaṃ caiva saṃspṛṣṭaṃ cāpyudakyayā |
patatriṇāvalīḍhaṃ ca śunā saṃspṛṣṭameva ca || 208 ||
[Analyze grammar]
gavā cānnamupaghrātaṃ ghuṣṭānnaṃ ca viśeṣataḥ |
gaṇānnaṃ gaṇikānnaṃ ca viduṣā ca jugupsitam || 209 ||
[Analyze grammar]
stenagāyanayoścānnaṃ takṣhṇo vārdhuṣikasya ca |
dīkṣitasya kadaryasya baddhasya nigaḍasya ca || 210 ||
[Analyze grammar]
abhiśastasya ṣaṇḍhasya puṃścalyā dāmbhikasya ca |
śuktaṃ paryuṣitaṃ caiva śūdrasyocchiṣṭameva ca || 211 ||
[Analyze grammar]
cikitsakasya mṛgayoḥ krūrasyocchiṣṭabhojinaḥ |
ugrānnaṃ sūtikānnaṃ ca paryācāntamanirdaśam || 212 ||
[Analyze grammar]
anarcitaṃ vṛthāmāṃsamavīrāyāśca yoṣitaḥ |
dviṣadannaṃ nagaryannaṃ patitānnamavakṣutam || 213 ||
[Analyze grammar]
piśunānṛtinoścānnaṃ kratuvikrayiṇastathā |
śailūṣatunnavāyānnaṃ kṛtaghnasyānnameva ca || 214 ||
[Analyze grammar]
karmārasya niṣādasya raṅgāvatārakasya ca |
suvarṇakarturveṇasya śastravikrayiṇastathā || 215 ||
[Analyze grammar]
śvavatāṃ śauṇḍikānāṃ ca cailanirṇejakasya ca |
rañjakasya nṛśaṃsasya yasya copapatirgṛhe || 216 ||
[Analyze grammar]
mṛṣyanti ye copapatiṃ strījitānāṃ ca sarvaśaḥ |
anirdaśaṃ ca pretānnamatuṣṭikarameva ca || 217 ||
[Analyze grammar]
rājānnaṃ teja ādatte śūdrānnaṃ brahmavarcasam |
āyuḥ suvarṇakārānnaṃ yaśaścarmāvakartinaḥ || 218 ||
[Analyze grammar]
kārukānnaṃ prajāṃ hanti balaṃ nirṇejakasya ca |
gaṇānnaṃ gaṇikānnaṃ ca lokebhyaḥ parikṛntati || 219 ||
[Analyze grammar]
pūyaṃ cikitsakasyānnaṃ puṃścalyāstvannamindriyam |
viṣṭhā vārdhuṣikasyānnaṃ śastravikrayiṇo malam || 220 ||
[Analyze grammar]
ya ete'nye tvabhojyānnāḥ kramaśaḥ parikīrtitāḥ |
teṣāṃ tvagasthiromāṇi vadantyannaṃ manīṣiṇaḥ || 221 ||
[Analyze grammar]
bhuktvā'to'nyatamasyānnamamatyā kṣapaṇaṃ tryaham |
matyā bhuktvā'caretkṛcchraṃ retoviṇmūtrameva ca || 222 ||
[Analyze grammar]
nādyātśūdrasya pakvānnaṃ vidvānaśrāddhino dvijaḥ |
ādadītāmamevāsmādavṛttāvekarātrikam || 223 ||
[Analyze grammar]
śrotriyasya kadaryasya vadānyasya ca vārdhuṣeḥ |
mīmāṃsitvobhayaṃ devāḥ samamannamakalpayan || 224 ||
[Analyze grammar]
tānprajāpatirāhaitya mā kṛdhvaṃ viṣamaṃ samam |
śraddhāpūtaṃ vadānyasya hatamaśraddhayetarat || 225 ||
[Analyze grammar]
śraddhayeṣṭaṃ ca pūrtaṃ ca nityaṃ kuryādatandritaḥ |
śraddhākṛte hyakṣaye te bhavataḥ svāgatairdhanaiḥ || 226 ||
[Analyze grammar]
dānadharmaṃ niṣeveta nityamaiṣṭikapaurtikam |
parituṣṭena bhāvena pātramāsādya śaktitaḥ || 227 ||
[Analyze grammar]
yatkiṃ cidapi dātavyaṃ yācitenānasūyayā |
utpatsyate hi tatpātraṃ yattārayati sarvataḥ || 228 ||
[Analyze grammar]
vāridastṛptimāpnoti sukhamakṣayyamannadaḥ |
tilapradaḥ prajāmiṣṭāṃ dīpadaścakṣuruttamam || 229 ||
[Analyze grammar]
bhūmido bhūmimāpnoti dīrghamāyurhiraṇyadaḥ |
gṛhado'gryāṇi veśmāni rūpyado rūpamuttamam || 230 ||
[Analyze grammar]
vāsodaścandrasālokyamaśvisālokyamaśvadaḥ |
anaḍuhaḥ śriyaṃ puṣṭāṃ godo bradhnasya viṣṭapam || 231 ||
[Analyze grammar]
yānaśayyāprado bhāryāmaiśvaryamabhayapradaḥ |
dhānyadaḥ śāśvataṃ saukhyaṃ brahmado brahmasārṣṭitām || 232 ||
[Analyze grammar]
sarveṣāmeva dānānāṃ brahmadānaṃ viśiṣyate |
vāryannagomahīvāsas|tilakāñcanasarpiṣām || 233 ||
[Analyze grammar]
yena yena tu bhāvena yadyaddānaṃ prayacchati |
tattattenaiva bhāvena prāpnoti pratipūjitaḥ || 234 ||
[Analyze grammar]
yo'rcitaṃ pratigṛhṇāti dadātyarcitameva vā |
tāvubhau gacchataḥ svargaṃ narakaṃ tu viparyaye || 235 ||
[Analyze grammar]
na vismayeta tapasā vadediṣṭvā ca nānṛtam |
nārto'pyapavadedviprānna dattvā parikīrtayet || 236 ||
[Analyze grammar]
yajño'nṛtena kṣarati tapaḥ kṣarati vismayāt |
āyurviprāpavādena dānaṃ ca parikīrtanāt || 237 ||
[Analyze grammar]
dharmaṃ śanaiḥ sañcinuyādvalmīkamiva puttikāḥ |
paralokasahāyārthaṃ sarvabhūtānyapīḍayan || 238 ||
[Analyze grammar]
nāmutra hi sahāyārthaṃ pitā mātā ca tiṣṭhataḥ |
na putradāraṃ na jñātirdharmastiṣṭhati kevalaḥ || 239 ||
[Analyze grammar]
ekaḥ prajāyate jantureka eva pralīyate |
eko'nubhuṅkte sukṛtameka eva ca duṣkṛtam || 240 ||
[Analyze grammar]
mṛtaṃ śarīramutsṛjya kāṣṭhaloṣṭasamaṃ kṣitau |
vimukhā bāndhavā yānti dharmastamanugacchati || 241 ||
[Analyze grammar]
tasmāddharmaṃ sahāyārthaṃ nityaṃ sañcinuyātśanaiḥ |
dharmeṇa hi sahāyena tamastarati dustaram || 242 ||
[Analyze grammar]
dharmapradhānaṃ puruṣaṃ tapasā hatakilbiṣam |
paralokaṃ nayatyāśu bhāsvantaṃ khaśarīriṇam || 243 ||
[Analyze grammar]
uttamairuttamairnityaṃ sambandhānācaretsaha |
ninīṣuḥ kulamutkarṣamadhamānadhamāṃstyajet || 244 ||
[Analyze grammar]
uttamānuttamāneva gacchan hīnāṃstu varjayan |
brāhmaṇaḥ śreṣṭhatāmeti pratyavāyena śūdratām || 245 ||
[Analyze grammar]
dṛḍhakārī mṛdurdāntaḥ krūrācārairasaṃvasan |
ahiṃsro damadānābhyāṃ jayetsvargaṃ tathāvrataḥ || 246 ||
[Analyze grammar]
edhaudakaṃ mūlaphalamannamabhyudyataṃ ca yat |
sarvataḥ pratigṛhṇīyānmadhvathābhayadakṣiṇām || 247 ||
[Analyze grammar]
āhṛtābhyudyatāṃ bhikṣāṃ purastādapracoditām |
mene prajāpatirgrāhyāmapi duṣkṛtakarmaṇaḥ || 248 ||
[Analyze grammar]
nāśnanti pitarastasya daśavarṣāṇi pañca ca |
na ca havyaṃ vahatyagniryastāmabhyavamanyate || 249 ||
[Analyze grammar]
śayyāṃ gṛhān kuśān gandhānapaḥ puṣpaṃ maṇīndadhi |
dhānā matsyānpayo māṃsaṃ śākaṃ caiva na nirṇudet || 250 ||
[Analyze grammar]
gurūnbhṛtyāṃścojjihīrṣannarciṣyandevatātithīn |
sarvataḥ pratigṛhṇīyānna tu tṛpyetsvayaṃ tataḥ || 251 ||
[Analyze grammar]
guruṣu tvabhyatīteṣu vinā vā tairgṛhe vasan |
ātmano vṛttimanvicchan gṛhṇīyātsādhutaḥ sadā || 252 ||
[Analyze grammar]
ārdhikaḥ kulamitraṃ ca gopālo dāsanāpitau |
ete śūdreṣu bhojyānnā yāścātmānaṃ nivedayet || 253 ||
[Analyze grammar]
yādṛśo'sya bhavedātmā yādṛśaṃ ca cikīrṣitam |
yathā caupacaredenaṃ tathā'tmānaṃ nivedayet || 254 ||
[Analyze grammar]
yo'nyathā santamātmānamanyathā satsu bhāṣate |
sa pāpakṛttamo loke stena ātmāpahārakaḥ || 255 ||
[Analyze grammar]
vācyarthā niyatāḥ sarve vāṅmūlā vāgviniḥsṛtāḥ |
tāṃstu yaḥ stenayedvācaṃ sa sarvasteyakṛnnaraḥ || 256 ||
[Analyze grammar]
maharṣipitṛdevānāṃ gatvā'nṛṇyaṃ yathāvidhi |
putre sarvaṃ samāsajya vasenmādhyasthyamāśritaḥ || 257 ||
[Analyze grammar]
ekākī cintayennityaṃ vivikte hitamātmanaḥ |
ekākī cintayāno hi paraṃ śreyo'dhigacchati || 258 ||
[Analyze grammar]
eṣauditā gṛhasthasya vṛttirviprasya śāśvatī |
snātakavratakalpaśca sattvavṛddhikaraḥ śubhaḥ || 259 ||
[Analyze grammar]
anena vipro vṛttena vartayanvedaśāstravit |
vyapetakalmaṣo nityaṃ brahmaloke mahīyate || 260 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Chapter 4
Manusmrti (Sanskrit and English)
by Ganganath Jha (1999)
Publisher: Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.; ISBN-10: 8120811550; ISBN-13: 9788120811553.
Buy now!