Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 32
viṣadigdhena viddhastu pratāmyati muhurmuhuḥ||40||
vivarṇabhāvaṃ bhajate viṣādaṃ cāśu gacchati||41||
kīṭairivāvṛtaṃ cāsya gātraṃ cimicimāyate||41||
śroṇipṛṣṭhaśiraḥskandhasandhayaḥ syuḥ savedanāḥ||42||
kṛṣṇaduṣṭāsravisrāvī tṛṇmūrcchājvaradāhavān||42||
dṛṣṭikāluṣyavamathuśvāsakāsakaraḥ kṣaṇāt||43||
āraktapītaparyantaḥ śyāvamadhyo'tirugvraṇaḥ||43||
śūyate pacyate sadyo gatvā māṃsaṃ ca kṛṣṇatām||44||
praklinnaṃ śīryate'bhīkṣṇaṃ sapicchilaparisravam||44||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
viṣadigdhena-viṣaliptena śastreṇa, viddho naraḥ punaḥpunaḥ pratāmyati| tathā vaivarṇyaṃ prayāti| drāgeva viṣādameti| asya ca-viṣadigdhena viddhasya, śarīraṃ kīṭairiva vyāptaṃ cimicimāyate| śroṇyādayaścāsya sarujāḥ syuḥ kṛṣṇaṃ duṣṭaṃ ca raktaṃ kṣarati| tṛḍādiyutaḥ kṣaṇenaiva ca dṛṣṭikāluṣyādikaraḥ syāt| tathā vraṇa īṣadraktaprayantaḥ śyāvamadhyo mahārujaḥ syāt| tathā śūyate pākaṃ yāti| teṣāṃ sadya eva ca māṃsaṃ kṛṣṇatāṃ gatvā praklinnaṃ saddīryate nityameva picchilayutaṃ parisravaṃ kuryāt| §23570 10