Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LIX
śrīvasiṣṭha uvāca |
annapānāṅganāsaṅgādṛte nāstīha kiṃcana |
śubhamastviti saṃvādi mahānkimiva vāñchatu || 1 ||
[Analyze grammar]
tiryañcaḥ paśavo mūḍhā ye na tuṣyantyasādhavaḥ |
bhogaiḥ kṛpaṇasarvasvairādimadhyāntapelavaiḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
viśvāsaṃ yānti ye loke tairalaṃ naragardabhaiḥ |
itaḥ keśā ito raktamitīyaṃ pramadātanuḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
etayā toṣamāyānti sārameyā na mānavāḥ |
mṛnmahīdārutaravo dehā māṃsamayā api || 4 ||
[Analyze grammar]
adho bhūrambaraṃ pṛṣṭhe kimapūrvaṃ sukhāya tu |
mātrāsparśānusāriṇyo vivekapadabhaṅgurāḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
mohāyaivāparāmṛṣṭāḥ sakalā lokasaṃvidaḥ |
sarvasyā eva paryante sukhāśāyāśca saṃsthitam || 6 ||
[Analyze grammar]
mālinyaṃ duḥkhamapyevaṃ jvālāyā iva kajjalam |
āgamāpāyino'nityā manaḥṣaṣṭhendriyakriyāḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
latā nāgendramṛditā dhārayanti na saṃpadaḥ |
putrikā raktamāṃsasya kānteyamiti sādaram || 8 ||
[Analyze grammar]
svadehanāmnā'sthicaye śliṣyate mohakakramaḥ |
sarvaṃ satyamidaṃ rāma sthiramajñasya tuṣṭaye || 9 ||
[Analyze grammar]
jñasyāsthairyamasatyaṃ ca jagadrāma na tuṣṭaye |
abhukte'pi viṣā yaiṣā viṣamūrcchāṃ prayacchati || 10 ||
[Analyze grammar]
tāṃ parityajya bhogāsthāṃ svātmaikatvagatiṃ bhaja |
anātmamayabhāvena cittaṃ sthitimupāgatam |
yadā tadaitadājātaṃ jagajjālamasanmayam || 11 ||
[Analyze grammar]
vāsanāvaśato brahmamanasā kalpitaṃ vapuḥ |
tejasā śritakuḍyena hemābhatvamivātmanaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
vairiñcapadamāsādya mano brahmanmahāmate |
idaṃ jagatsughanatāṃ kathamānayati kramāt || 13 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
garbhatalpātsamutthāya padmajaḥ prathamaḥ śiśuḥ |
brahmeti śabdamakarodbrahmā tena sa ucyate || 14 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpajālarūpasya manasā kalpitākṛteḥ |
akarottasya saṃkalpalakṣmīḥ padamathottare || 15 ||
[Analyze grammar]
tataḥ saṃkalpayāmāsa pūrvaṃ tejo mahāprabham |
śaradante latācakracakrīkṛtadigantaram || 16 ||
[Analyze grammar]
pakṣapratimanisyūtakarmaṇātiguṇākṣaram |
puñjapiñjaraparyantaṃ hemajñānanibhāmbaram || 17 ||
[Analyze grammar]
jālahemalatājālajaṭālanijamandiram |
kacatprasaradudyānākārakuṇḍalamaṇḍitam || 18 ||
[Analyze grammar]
taṃ śarīraṃ manastasmiṃstatastejasi bhāsvare |
ātmākārasamākāraṃ bhāsvaraṃ samakalpayat || 19 ||
[Analyze grammar]
sa tatastejasastasmādabhyudeti divākaraḥ |
jālamaṇḍalamadhyastho jvalatkanakakuṇḍalaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
jvalajjaṭābhāradharopāntavisphārapāvakaḥ |
jvālāviśālāvayavaḥ pūritākāśamaṇḍalaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
atha brahmā mahābuddhiranyāstāstejasaḥ kalāḥ |
apālya yadasadbrahmā taraṅgāniva sāgaraḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
te'pi saṃkalpasaṃprāptasiddhayaḥ samaśaktayaḥ |
yathāsaṃkalpitaṃ vastu kṣaṇāddṛṣṭvāpuragrataḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpayanto yānyāṃste nānābhūtagaṇānbahūn |
bhūteṣvanyāṃstu teṣvanyāṃsteṣvanyānvividhānapi || 24 ||
[Analyze grammar]
saṃsmṛtya vedāṃstadanu yajñakramaguṇānbahūn |
jagadgrahādayaṃ brahmā maryādāṃ samakalpayat || 25 ||
[Analyze grammar]
brāhmaṃ rūpamupādāya manonāma mahadvapuḥ |
tanotītthamimāṃ dṛṣṭiṃ bhūtasaṃtatisaṃkulām || 26 ||
[Analyze grammar]
samudrācalavṛkṣāḍhyāṃ kṛtalokottarakramām |
merubhūpīṭhadikkuñjajaṭālodaramaṇḍalām || 27 ||
[Analyze grammar]
sukhaduḥkhajarājanmamaraṇasvādhibodhitām |
rāgadveṣamayodvignāṃ guṇatrayamayātmikām || 28 ||
[Analyze grammar]
manohastairviriṃcotthairyadyathā kalpitaṃ purā |
tattathaivākhilaṃ draṣṭuṃ dṛśyate'dyāpi māyayā || 29 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ sarveṣu bhūteṣu keṣucittvathavā punaḥ |
saṃkalpayati saṃsāraṃ paraṃ paśyati citsthitam || 30 ||
[Analyze grammar]
moha evaṃmayo mithyā jāgataḥ sthiratāṃ gataḥ |
saṃkalpanena manasā kalpito'cirataḥ svayam || 31 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpavaśataḥ sarvāḥ prasavanti jagatkriyāḥ |
saṃkalpavaśato devā niryānti niyatisthitāḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
kopitāyāḥ prajānāthairjagatsṛṣṭeḥ kulodbhavaḥ |
brahmā saṃcintayatyeṣa padmāsanagataḥ prabhuḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
manaḥspandanamātreṇa citraṃ cittaṃ yadutthitam |
sṛṣṭirvā bhoginī sphārā vyavahāravikāriṇī || 34 ||
[Analyze grammar]
rudropendramahendrādyā śailasāgarasaṃkulā |
pātālarododiksvargamārgasaṃkaṭakoṭarā || 35 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpajālamatyantaṃ mayedamabhitastatam |
adhunāvirato'smyasmādvikalpollāsanakramāt || 36 ||
[Analyze grammar]
iti niścitya virataḥ kalpanānarthasaṃkaṭāt |
anādimatparaṃ brahma smaratyātmānamātmanā || 37 ||
[Analyze grammar]
tamāsādya tadābhāse pade galitamānase |
sukhaṃ tiṣṭhati śāntātmā talpe'dhaḥ śramavāniva || 38 ||
[Analyze grammar]
nirmamo nirahaṃkāraḥ parāṃ śāntimupāgataḥ |
avikṣubdha ivāmbhodhirātmanātmani tiṣṭhati || 39 ||
[Analyze grammar]
dhyānātkadācidbhagavānsvayaṃ viramati prabhuḥ |
bandhanātsalilasyandātsaumyatvādiva vāridhiḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
vicārayati saṃsāraṃ sukhaduḥkhasamanvitam |
āśāpāśaśatairbaddhaṃ rāgadveṣabhayāturam || 41 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa karuṇākrāntamanā bhūtavibhūtaye |
karotīha mahārthāni śāstrāṇi vividhāni ca || 42 ||
[Analyze grammar]
adhyātmajñānagarbhāṇi vedavedāṅgasaṃgraham |
purāṇādīni cānyāni muktaye sarvadehinām || 43 ||
[Analyze grammar]
punastatpadamālambya paramāpadvinirgataḥ |
svasthastiṣṭhati śāntātmā nirmandara ivārṇavaḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
avalokya jagacceṣṭāṃ maryādāṃ viniyojya ca |
brahmā kamalapīṭhasthaḥ punaḥ svātmani tiṣṭhati || 45 ||
[Analyze grammar]
kadācitkevalaṃ sarvasaṃkalpaparihīnayā |
yadṛcchayānugrahārthaṃ lokakramavadāsthitaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
nārjavaṃ nāsya saṃtyāgo vapuṣo naca saṃgrahaḥ |
nānā na cetanaṃ neha na sthitirnāsthitiḥ sthitā || 47 ||
[Analyze grammar]
sarvabhāvasamārambhaḥ samaḥ sarvāsu vṛttiṣu |
paripūrṇārṇavākāro muktaśeṣo'vatiṣṭhate || 48 ||
[Analyze grammar]
kadācitkevalaṃ sarvasaṃkalpaparihīnayā |
yadṛcchayānugrahārtha lokānāṃ pratibudhyate || 49 ||
[Analyze grammar]
eṣābrāhmī sthitiḥ puṇyā yā mayoktā mahāmate |
yātāṃ vidhisurānīkau tāmetāṃ sāttvikīmapi || 50 ||
[Analyze grammar]
citsargoparamākāśe brahmaṇo yanmanaḥphalam |
udeti prathamaḥ saiva brahmatvaṃ samavāśnute || 51 ||
[Analyze grammar]
sarge sthitiṃ gate tvanyā yodeti kalpanāparā |
sā vyomānilamāśritya praviśyauṣadhipallavān || 52 ||
[Analyze grammar]
kācitsuratvamāyāti kācidāyāti yakṣatām |
udeti prathamaṃ saiṣā brahmatvaṃ samavāśnute || 53 ||
[Analyze grammar]
yā yatsattvaṃ samanveti sā tadevāśu jāyate |
jātā saṃsargavaśatastasminneva ca janmani |
badhyate mucyate vāsau svayamanvārabhedataḥ || 54 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ gatāsthitiriyaṃ kila rāmabhadra sṛṣṭiḥ sphuṭaprakaṭasaṃkaṭakarmalabdhā |
āvirbhavedvividhavegavihārabhārasaṃrambhagarbhavidhṛtā kalanāpade sā || 55 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LIX
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!