Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 9
alpasattve'bale bāle pākādvā'tyarthamuddhate||10||
dāraṇaṃ marmasandhyādisthite cānyatra pāṭanam||11||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
atha pāṭanam| tatra dāraṇapāṭanayorviṣayabhedamāhaalpasatva iti| satvaṃ-mānasaṃ balam| pāke cātyarthamuddhateatipakve, śophe marmasandhyādiṣvanavacāryaśastreṣvaṅgeṣu sthite ca, dāraṇam| anyatra pāṭanam| dāraṇaṃ kṣārādinā dvārakaraṇam| pāṭanaṃ-śastreṇa|5
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
stoke sattve sati, tathā durbale, tathā bāle, eteṣu jāte śvayathau, tathā pākādvā'tyarthamuddhate-atikrānte ca śvayathau, dāraṇaṃ kāryam; vraṇapratiṣedhoddiṣṭairdāraṇadravyaiḥ (hṛ. u. a. 25|37)| yathā-"guggulvatasigendatasvarṇakṣīrīkapotaviṭ| kṣārauṣadhāni kṣārāśca pakvaśophavidāraṇam||" iti| na kevalamalpasattva ityādike śvathau dāraṇaṃ kāryam, yāvat caśabdāt marmasandhyādisthite ca śvayathau dāraṇaṃ kāryam, na pāṭanaṃ śastreṇa| anyatreti dāraṇaviṣayānirdiṣṭe sthāne śastreṇa pāṭanaṃ kāryam|