Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]

273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226

The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).

———————————————————-ata uttaram||45||
bālopacāre tadvyādhau tadgrahe, dvau ca bhūtage||45||

janmāde'tha smṛtibhraṃśe, dvau dvau vartmasu sandhiṣu||46||
dṛktamoliṅganāśeṣu trayo, dvau dvau ca sarvage||46||

karṇanāsāmukhaśirovraṇe, bhaṅge bhagandare||47||
granthyādau kṣudrarogeṣu guhyaroge pṛthagdvayam||47||

viṣe bhujaṅge kīṭeṣu mūṣakeṣu rasāyane||48||
catvāriṃśo'napatyānāmadhyāyo bījapoṣaṇaḥ||48||

ityadhyāyaśataṃ viṃśaṃ ṣaḍbhiḥ sthānairudīritam||1|| 1/2||1|| 10

iti śrīvaidyapatisiṃhaguptasūnuvāgbhaṭaviracitāyāmaṣṭāṅgahṛdayasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne āyuṣkāmīyo nāma prathamo'dhyāyaḥ||1||

Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana

bālopacaraṇīyādayaścatvāriṃśat, uttaram| ā ra0-iti ṣaḍbhiḥ sthānairviṃśamadhyāyaśatamasmin śāstre uktam| atrāyuṣkāmarogānutpādanadravādiśabdāḥ āyuṣkāmīyarogānutpādanīyadgavadgavyavijñānīyādisaṃjñānāṃ lakṣakāḥ| dinartvīhādiśabdāḥ dinacaryartucaryādisaṃjñānāṃ vācakāḥ| śuddhyādayaḥ-śodhanādidravyagaṇāḥ| dṛksekaḥāścotanam| kṣārāgnikarmika eko'dhyāyaḥ| madādayomadātyayādayaḥ| viśi-viḍrogayoratīsāragrahaṇyoḥ| mūtritemūtrarogayoḥ mūtrakṛcchra (mūtrāghāta) pramehayoḥ| bhūtage-bhūtavijñānīyatatpratiṣedhayoḥ| vartmasu-vartmarogavijñānapratiṣedh sandhiṣu-sandhigatarogavijñānapratiṣedhayoḥ| dṛgādiṣu trayaḥ, na tu pratyekam| sarvagādiṣu ṣaṭsu pratyekaṃ dvau, vijñānapratiṣedhabhedāt, vraṇe tu vraṇasadyovraṇabhedāt| sarvage-sarvākṣiroge| bhaṅge-asthibhaṅge| granthyādiprabhṛtiṣu triṣu pṛthak dvayaṃ, vijñānapratiṣedhabhedāt| anapatyānāṃ bījapoṣaṇo-vājīkaraṇam| viṃśaṃviṃśatyuttaram| ityadhyāyasaṅgrahaḥ| iti hemādriṭīkāyāmāyurvedarasāyane| adhyāya āyuṣkāmīyaḥ sāmastyena nirūpitaḥ|| 1||

Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā

ata uttaraṃ, ato'smātkalpasiddhisthānādūrdhvamuttaratantram| bālopacaraṇīyaḥ| bālāmayapratiṣedhaḥ| bālagrahapratiṣedhaḥ| bhūtavijñānīyaḥ| bhūtapratiṣedhaḥ| unmādapratiṣedhaḥ| apasmārapratiṣedhaḥ| vartmarogavijñānīyaḥ| vartmarogapratiṣedhaḥ| sandhisitāsitarogavijñānīyaḥ| timirapratiṣedhaḥ| liṅganāśapratiṣedhaḥ| sarvākṣirogavijñānīyaḥ| sarvākṣirogapratiṣedhaḥ| karṇarogavijñānīyaḥ| karṇarogapratiṣedhaḥ| nāsārogavijñānīyaḥ| nāsārogapratiṣedhaḥ| mukharogavijñānīyaḥ| mukharogapratiṣedhaḥ| śirorogavijñānīyaḥ| śirorogapratiṣedhaḥ| vraṇavijñānīyapratiṣedhaḥ| sadyovraṇapratiṣedhaḥ| bhaṅgapratiṣedhaḥ| bhagandarapratiṣedhaḥ| granthyarbudaślīpadādivijñānīyaḥ| granthyarbudādipratiṣedhaḥ| kṣudrarogavijñānīyaḥ| kṣudrarogapratiṣedhaḥ| guhyarogavijñānīyaḥ| guhyarogapratiṣedhaḥ| viṣapratiṣedhaḥ| sarvaviṣapratiṣedhaḥ| kīṭalūtādiviṣapratiṣedhaḥ| mūṣikālarkaviṣapratiṣedhaḥ| rasāyanādhyāyaḥ| vājīkaraṇādhyāya iti| evamete catvāriṃśadadhyāyā uttaratantram| taditi bālasya parāmarśaḥ| dvau dvāviti vartmani dvau, 20 sandhau dvau, yathāsaṃkhyena| traya iti dṛktamoliṅganāśeṣu pratyekamekaikaḥ| granthyādikṣudrarogaguhyarogeṣu pṛthagdvayaṃ pratyekaṃ dvau dvau| anapatyānāmaprajānāṃ puṃsāṃ catvāriṃśo'dhyāyo bījapoṣaṇaḥ śukravṛddhiheturiti| ityevamanena prakāreṇa, saviṃśamadhyāyaśataṃ ṣaḍbhiḥ sthānaiḥ sūtraśārīranidānacikitsākalpasiddhyuttaratantrairudīritamiti bhadram| itiśrīmṛgāṅkadattaputraśrīmadaruṇadattaviracitāyāmaṣṭāṅgahṛdayaṭīkāyāṃ sarvāṅgasundarākhyāyāṃ sūtrasthāna āyuṣkāmīyo'dhyāyaḥ prathamaḥ|| 1||

Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: