Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]

273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226

The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).

————————————————-pāke tu sumahatyapi||18||
pāṭayet dvyaṅgulaṃ samyadvyaṅgulatryaṅgulāntaram||18||
eṣitvā samyageṣiṇyā paritaḥ sunirūpitam||19||

aṅgulīnālavālairvā yathādeśaṃ yathāśayam||19||
yato gatāṃ gatiṃ vidyādutsaṅgo yatra yatra ca||20||
tatra tatra vraṇaṃ kuryātsuvibhaktaṃ nirāśayam||20||
āyataṃ ca viśālaṃ ca yathā doṣo na tiṣṭhati||21||

Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā

pāke tu sumahatyapi pāṭayet| dvyaṅgulaṃ-dvyaṅgulaparimāṇaṃ vraṇaṃ, samyak kuryāt,-nādhikam| dvyaṅguletyādi| aṅguladvayamathavā'ṅgulatrayamantarīkṛtya punaranyaṃ vraṇaṃ kuryāt,-na tvāsannam| tathā, eṣiṇyā samyageṣitvāgaveśayitvā, paritaḥ-samantāt, sunirūpitaṃ-suparyālocitam| na kevalameṣiṇyā, yāvadaṅgulyā, nālena-padmotpalādijena, vālairvā-varāhādisambandhibhiḥ, anveṣya yathādeśaṃ yathāśayaṃ vraṇaṃ kuryāt| taṃ ca pradeśaṃ darśayitumāhayata ityādi| yato yasmin pradeśe gatāṃ-dūrayātāṃ, gatiṃ-nāḍīṃ, jānīyāt tasmin pradeśe vraṇaṃ kuryāt| yatra yatra śvayathupradeśe, utsaṅgaṃ-unnatiṃ, vidyāt tatra tatra pradeśe vraṇaṃ kuryāt| kiṃbhūtaṃ vraṇam? suṣṭhu vibhaktau pārśvāparapārśvādivibhāgau yasya taṃ tathāvidham| tathā, nirāśayam,-na vidyata āśayaḥpūyāderdoṣasya sthānaṃ, yasya tathābhūtaṃ nirāśayaṃ kuryāt| tathā, āyataṃ-dīrgham, tathā viśālaṃ-vistirṇaṃ, kuryāt| evaṃ kṛte sati doṣaḥ-pūyākhyo, na tiṣṭhati-na sthitiṃ labhate|

Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana

pāṭanapramāṇamāha-pāke tviti| bahuṣu pāṭaneṣu vdyaṅgulaṃ tryaṅgulaṃ vā'ntaraṃ kāryam| pāṭanasthānamāhaeṣitveti| eṣiṇyādivibhāgauktaḥ saṅgrahe (sū. a. 38)- " vivṛte pradeśe vāmapradeśinyaiṣitvā nātivivṛte gambhīre māṃsale caiṣiṇyā| viārīte karīrādinālena| atisaṃvṛte śūkaravālena|"deśaḥ-śarīrāvayavaḥ| āśayo-vraṇāṃsthānam| gatiḥ-nāḍīvraṇaḥ| utsaṅgaḥ-pūyaskhalanasthānam| vibhaktomāṃsādileśarahitaḥ| āśayaḥ-utsaṅgaḥ|

Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā

vaidyasya śastrakarmaṇi śauryaṃ-pāṭanādau vīryaṃ, śasyate| tathā, āśukriyā-caturahastatā| tathā, tīkṣṇaśastratā| tathā, svedaśca vepathuśca, na vidyamānau tau yasya sa evam, svedābhāvaḥ kampābhāvaścetyarthaḥ| tathā, asammohaḥ-tatkālocitakāryakaraṇe samyakpravṛttiḥ| nanu, "śauryaṃ vaidyasya śasyate" ityuktyaiva svedakampābhāvaḥ pratyapādi| tathā ca svedavepathū bhīroreva sambhavataḥ, na śūrasya| ityanarthakaṃ "asvedavepathū" iti| atrācakṣmahe satyamevaitau bīruguṇau, kintūṣṇakālavaśāt prakṛtivaśādvā yasya svedavepathū bhavataḥ, tatparihārārthametaduktam| sasvedasya hi vaidyasya śastrakarmakartumudyatasya śastragrahaṇameva na tathā sampadyate, tadvatsakampasyāpi| tasmāttatparihāro yuktaḥ| §6391

Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: