Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 65
tato''alpamalpavīryaṃ vā guruvyādhau prayojitam||71||
udīrayettarāṃ rogān saṃśodhanamayogataḥ||71||
śodhanaṃ tvatiyogena viparītaṃ viparyaye||72||
kṣiṇuyānna malāneva kevalaṃ vapurasyati||72||
1.12.192
tato'lpaṃ-alpamātram, alpavīryaṃ vā-anutkṛṣṭaśaktikaṃ vā, bheṣajaṃ guruvyādhau prayojitaṃ-dattaṃ, saṃśodhanaṃ rogānudīrayettarāṃ-atiśayenotkleśayet| kutaḥ? ayogataḥ,,-hīnayogāt| ayogo hi hīnayoga ucyate| yathā,putrakāryākaraṇādaputra ityucyate| viparyaye ca-laghuvyādhau,5 viparītaṃ śodhanaṃ tu prayojitam, kasmādviparītam? alpavīryātsaṃśodhanāt, atimātramutkṛṣṭavīryaṃ ca bahudoṣākalanayā, atiyogena prayojitaṃ na kevalaṃ malān kṣiṇuyāt-kṣapayet, yāvadvapurasyati-śarīramapi hiṃsyāt| atra ca saṃśodhanaṃ yat dṛṣṭāntatvenopanyastaṃ tadayogātiyogābhyāṃ rogotkleśaṃ śarīrakṣapaṇaṃ [ca] jhaṭiti nirvartayatīti| kharanādenāpyuktaṃ ca"alpamutkleśayeddoṣaṃ bahu prāṇānnihanti ca| tasmānnirūpya bhiṣajā deyaṃ yuktaṃ virecanam||" iti| tathā, jvaragulmādīnāṃ ca tatpratīkārārthaṃ yaddīyate bheṣajaṃ tatrāpi mahārambhe'lpamalpavīryaṃ cauṣadhaṃ na deyam, ityasmādeva dṛṣṭāntībhūtādarthādavagantavyam| §3196