Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 64
guruṃ laghumiti vyādhiṃ kalpayaṃstu bhiṣagbruvaḥ||70||
alpadoṣākalanayā pathye vipratipadyate||70||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
guruṃ laghumityādi| yaśca bhiṣagbruvaḥ-kutsito vaidyaḥ, sa vyādhisaṃsthānamātrāvalokanāt guruṃ vyādhiṃ laghumiti kalpayan-niścinvan, alpadoṣākalanayāhīnamātradoṣaniścayena, pathye vipratipadyate-cikitsite mohaṃ gacchati, guruvyādhāvalpavyādhiyogyaṃ bheṣajaṃ dadāti| evaṃ laghuvyādhiṃ gurumiti kalpayan bahudoṣākalanayā pathye vipratipadyate, bhiṣagbruvattvāt| anyatrāpi bruvāntasya kutsitatvameva prasiddham| yathā''aha manuḥ (a. 8|20) -"jātimātropajīvī vā kāmaṃ syādbrāhmaṇabruvaḥ| dharmapravaktā nṛpaterna tu śūdraḥ kathañcana||" iti| kecit "bhiṣagdhruvam" iti peṭhuḥ| bhiṣak-vaidyo, guruṃ laghumiti vyādhiṃ kalpayan dhruvaṃ-niścitaṃ pathye vipratipadyata iti ca vyācakṣate| §3189
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
anavahitatve doṣamāha-guruṃ laghumiti|alpo'yaṃ doṣa ityagaṇanayā vipratipadyate-viparītaṃ jānāti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
viparyayajñāne doṣamāha-tato'lpamiti| ayogataḥ-hīnayogena| viparītaṃ-atimātramativīryaṃ vā|viparyaye-laghuvyādhau| vapurapyatiśayena kṣayaṃ nayet, na doṣāneva|