Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LXXXVI
śrīvasiṣṭha uvāca |
śrṛṇu rāma kathaṃ tatra mahākāśe tathā sthitaḥ |
dehe bhrāntiṃ tu tāṃ tyaktvā sa rudro'pyupaśāmyati || 1 ||
[Analyze grammar]
sa rudrastau jagatkhaṇḍau tadā citra ivārpitāḥ |
nispandā eva tatrāsanprekṣamāṇe sthite mayi || 2 ||
[Analyze grammar]
tato muhūrtamātreṇa sa rudrastau nabhontare |
khaṇḍau vilokayāmāsa dṛśārkeṇeva rodasī || 3 ||
[Analyze grammar]
tato nimeṣamātreṇa ghoṇāśvāsena khaṇḍakau |
tau samānīya cikṣepa pātālāntarivānane || 4 ||
[Analyze grammar]
atiṣṭhadeka evāsāvekaṃ khe khamivākhile |
bhuktabrahmāṇḍakhaṇḍogramaṇḍamaṇḍakamaṇḍalaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
tato muhūrtamātreṇa laghuḥ so'bhramivābhavat |
tato'bhavadyaṣṭisamastataḥ prādeśamātrakaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kācakaṇākāro mayā dṛṣṭaḥ sa tādṛśaḥ |
tataḥ so'ṇūbhavandṛṣṭo mayā svāddivyadṛṣṭinā || 7 ||
[Analyze grammar]
paramāṇuratho bhūtvā tatastvantarddhimāyayau |
ityasau śamamāyātaḥ śaradambudakhaṇḍavat || 8 ||
[Analyze grammar]
tādṛśo'pi mahārambhaḥ puraḥ paśyata eva me |
iti sāvaraṇe tena te brahmāṇḍakavāṭake || 9 ||
[Analyze grammar]
vinigīrṇe kṣudhārtena hariṇeneva parṇake |
athābhūnnirmalaṃ vyoma śāntaṃ brahmaiva kevalam || 10 ||
[Analyze grammar]
anādimadhyaparyantaṃ saṃvidākāśamātrakam |
ityahaṃ dṛṣṭavāṃstatra kalpāntamuruvibhramam || 11 ||
[Analyze grammar]
darpaṇapratibimbābhaṃ śilāśakalakoṭare |
atha tāmaṅganāṃ smṛtvā tāṃ śilāṃ tacca vibhramam || 12 ||
[Analyze grammar]
rājadvāragato grāmya ivāhaṃ vismayaṃ gataḥ |
tāmālokitavānbhūyaḥ kalūdhautaśilāmaham || 13 ||
[Analyze grammar]
yāvatsarvatra santyatra sargāḥ kālyā ivāṅgake |
buddhinetreṇa dṛśyante divyākṣṇā vā na te yathā || 14 ||
[Analyze grammar]
sarvatra sarvadā sarvaṃ yadastyeva tadā tathā |
dūravatprekṣyate māṃsadṛśā yadyeva sā śilā || 15 ||
[Analyze grammar]
dṛśyate tacchilaivaikā na tu sargādi kiṃcana |
sāvasthitā śilaivaikarūpā niviḍamaṇḍalā || 16 ||
[Analyze grammar]
kaladhautamayī sphārā saṃdhyājaladasundarī |
tato'haṃ vismayāviṣṭaḥ pravicāritavānpunaḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
śilāyāmaparaṃ bhāgaṃ tathaiva parayā dṛśā |
yāvattamapi paśyāmi jagadārambhamantharam || 18 ||
[Analyze grammar]
tathaiva suṣirākāra iva nānārthasundaram |
punaranyaṃ tathaivāhaṃ pradeśaṃ paridṛṣṭavān || 19 ||
[Analyze grammar]
sargasaṃrambhavalitaṃ yāvattamapi tādṛśam |
yaṃ yaṃ pradeśaṃ paśyāmi śilāyāstatra tatra vai || 20 ||
[Analyze grammar]
jagatpaśyāmi vimalamādarśa iva bimbitam |
mayātikautukenātha sarvāstasya gireḥ śilāḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
anviṣṭā bhūtibhāgāśca tṛṇagulmādayastathā |
yāvatsarvatra tattādṛgjagadasti yathāsthitam || 22 ||
[Analyze grammar]
buddhyaiva dṛśyate nākṣṇā parayā vividhākṛti |
kvacitprathamasargātma jāyamānaprajāpati || 23 ||
[Analyze grammar]
kalpyamānarkṣacandrārkadinarātryṛtuvatsaram |
kvacitkvacinmahīpīṭhasaṃpannajanamaṇḍalam || 24 ||
[Analyze grammar]
kvacitkiṃcidakhātogracatuḥsāgarakhātakam |
kacitkiṃcidasaṃjātasurasaṃjātadānavam || 25 ||
[Analyze grammar]
kvacitkiṃcitkṛtayugācārasajjanabhūtakam |
kvacitkiṃcitkaliyugācāradurjanabhūtakam || 26 ||
[Analyze grammar]
kvacitkiṃcitpuravyūhadaityasaṃgaradustaram || 27 ||
[Analyze grammar]
kvacitkiṃcinmahāśailajālanirvivarāvani |
kvacitkiṃcidasaṃpannasargamekāmbujodbhavam || 28 ||
[Analyze grammar]
kvacitkiṃcijjarāmṛtyūnmuktabhūtalamānavam |
kvacitkiṃcidasaṃjātacandraśūnyaśiraḥśivam || 29 ||
[Analyze grammar]
anirmathitadugdhābdhimṛtyumatsurapūritam |
asaṃjātāmṛtāśvebhavaidyagokamalāviṣam || 30 ||
[Analyze grammar]
śukrāmaramahāvidyānāśanotkasuravrajam |
kvacitkiṃcicca garbhāṅgakartanotkasureśvaram || 31 ||
[Analyze grammar]
aparimlānadharmatvātsvaprakāśākhilavrajam |
kvacitkiṃcicca pūrvānyasaṃniveśakramasthiti || 32 ||
[Analyze grammar]
apūrvavedaśāstrārthasamācāravicāraṇam |
kvacitkiṃcinna kalpāntasaṃkṣobhamiva saṃsthitam || 33 ||
[Analyze grammar]
kvacitkiṃcicca daityaughaviluṇṭhitasurālayam |
kvacitkiṃcitsurodyānagāyadgandharvakinnaram || 34 ||
[Analyze grammar]
kvacitkiṃcitsamārabdhagīrvāṇāsurasauhṛdam |
bhūtabhavyabhaviṣyatsthajagadāḍambaraṃ mayā || 35 ||
[Analyze grammar]
tadānubhūtaṃ vapuṣi mahāviśvagaṇātmani |
ekatra kalpavikṣubdhapuṣkarāvartamantharam || 36 ||
[Analyze grammar]
ekatra saumyasakalabhūtasaṃtatisaṃsthitam |
ekatra samanukṣubdhasurāsuranareśvaram || 37 ||
[Analyze grammar]
ekatrāsaṃbhavadbhānunityābhinnatamoghanam |
ekatrāsaṃbhavaddhvānta kāntaṃ jvālodaropamam || 38 ||
[Analyze grammar]
ekatra nalinīnālanilīnamadhukaiṭabham |
ekatra padmamañjūṣāsuptabālanavābjajam || 39 ||
[Analyze grammar]
ekatraikārṇavodagravṛkṣaviśrāntamādhavam |
ekatra kalparajanīniḥśūnyatimirākulam || 40 ||
[Analyze grammar]
śilājaṭharanispandaṃ vyomaiva vitatākṛti |
suṣuptajaṭharākāramaprajñātamalakṣaṇam || 41 ||
[Analyze grammar]
apratarkyamavijñeyaṃ suṣuptamiva sarvataḥ |
ekatra pakṣavikṣubdhaśailakākākulāmbaram || 42 ||
[Analyze grammar]
ekatra vajraniṣpeṣadravadbhūdharabhāsuram |
ekatrodvṛttamattābdhihriyamāṇadharācalam || 43 ||
[Analyze grammar]
ekatra puravṛtrāndhavalisaṃgarasaṃkulam |
ekatra mattapātālagajakampivasundharam || 44 ||
[Analyze grammar]
ekatra śeṣaśirasaḥ kalpāntaluṭhitāvani |
kvacidalpena rāmeṇa hatarāvaṇarākṣasam || 45 ||
[Analyze grammar]
rakṣasā rāvaṇenaiva kvacidvihatarāghavam |
bhūsthapādena devādriśirasthaśirasā param || 46 ||
[Analyze grammar]
paśyāmyambaramākrāntaṃ kvacidvai kālaneminā |
kvaciccāpasurairnityaṃ dānavaireva pālitam || 47 ||
[Analyze grammar]
kvacicca bhraṣṭadanujairamaraireva pālitam |
jiṣṇuyuktena guptena viṣṇupāṇḍavakauravaiḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
kvacidbhāratayuddhena nihatākṣauhiṇīgaṇam |
śrīrāma uvāca |
kimahaṃ bhagavanpūrvamabhavaṃ kathayeti me || 49 ||
[Analyze grammar]
abhavaṃ cedanenaiva saṃniveśena tatkatham |
śrīvasiṣṭha uvāca |
sarva eva vivartante rāma bhāvāḥ punaḥpunaḥ || 50 ||
[Analyze grammar]
pūryamāṇā yathā māṣāḥ krameṇānyena tena vā |
sarvakramasamāḥ kecittayaivānyena vā mithaḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
sphurantyarthasamā bhāvāḥ kecidabdhitaraṅgavat |
punastvaṃ punarevāhaṃ punaḥ punarime janāḥ || 52 ||
[Analyze grammar]
na kadācana naivānye saṃbhavantyakhilaṃ pare |
ta evānye'thavāmbhodhau taraṅgā iva nirṇayaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
yadvanna jāyate tadvadbhūtānāṃ bhramatāṃ bhavet |
āyānti yāntyanantāni bhūtānīha bhavadbhramaiḥ || 54 ||
[Analyze grammar]
tānyevānyāni cānyāni samāni viṣamāṇi ca |
āvṛttimanti tānyeva tathaivānyāni cābhitaḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
viddhi sīkarajālāni bhūtāni jagadambudheḥ |
vittabandhuvayaḥkarmavidyāvijñānaceṣṭitaiḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
taireva kecijjāyante bhūyobhūyaḥ śarīriṇaḥ |
ardhaistaiḥ sadṛśāḥ kecitkecitpādena taiḥ samāḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
tajjīvāstairvisadṛśā bhavantyanyaśarīriṇaḥ |
sarvairebhiḥ samāḥ kecitkālenaiva vilakṣaṇāḥ |
kālena sadṛśāḥ kecidanena ca vilakṣaṇāḥ || 58 ||
[Analyze grammar]
kālenākulaceṣṭayānya iva te gacchantyadhordhvaṃ punadehālekhanakheditānyagaṇitānyanyāni cānyānyalam |
bhūtāmbūni vahanti saṃsṛtimaye tānyambudhau cañcale cakrāvṛttimayāni saṃkalayituṃ śaknoti kastānyalam || 59 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LXXXVI
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!