Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 2
atha vāsavadattāyā vatseśahṛdayotsavaḥ |
saṃbabhūvācirād garbhaḥ kāmāṃśāvatarojjvalaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
sā babhau lolanetreṇa mukhenāpāṇḍukāntinā |
śaśāṅkeneva garbhasthakāmapremopagāminā || 2 ||
[Analyze grammar]
āsīnāyāḥ patisnehād ratiprītī ivāgate |
rejatuḥ pratime tasyā maṇiparyaṅkapārśvayoḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
bhāvividyādharādhīśagarbhasevārtham iṣṭadāḥ |
mūrtā vidyā ivāyātāḥ sakhyas tāṃ paryupāsata || 4 ||
[Analyze grammar]
vinīlapallavaśyāmamukhau sātha payodharau |
sūnor garbhābhiṣekāya babhāra kalaśāv iva || 5 ||
[Analyze grammar]
svacchasphuritasacchāyamaṇikuṭṭimaśobhinaḥ |
sukhaśayyāgatā madhye mandirasya rarāja sā || 6 ||
[Analyze grammar]
bhāvitattanayākrāntiśaṅkākampitavāribhiḥ |
upetya sevyamāneva samantād ratnarāśibhiḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
tasyā vimānamadhyastharatnotthā pratimā babhau |
vidyādharaśrīr nabhasā praṇāmārtham ivāgatā || 8 ||
[Analyze grammar]
mantrasādhanasaṃnaddhasādhakendrakathāsu ca |
babhūva sā dohadinī prasaṅgopanatāsu ca || 9 ||
[Analyze grammar]
sarasārabdhasaṃgītā vidyādharavarāṅganāḥ |
svapne tām ambarotsaṅgam ārūḍhām upatasthire || 10 ||
[Analyze grammar]
prabuddhā sevituṃ sākṣāt tad evābhilalāṣa sā |
nabhaḥkrīḍāvilasitaṃ lakṣyabhūtalakautukam || 11 ||
[Analyze grammar]
taṃ ca dohadam etasyā devyā yaugandharāyaṇaḥ |
yantramantrendrajālādiprayogaiḥ samapūrayat || 12 ||
[Analyze grammar]
vijahāra ca sā tais taiḥ prayogair gaganasthitā |
pauranārījanotpakṣmalocanāścaryadāyibhiḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
ekadā vāsakasthāyās tasyāś ca samajāyata |
hṛdi vidyādharodārakathāśravaṇakautukam || 14 ||
[Analyze grammar]
tatas tayārthito devyā tatra yaugandharāyaṇaḥ |
tasyāḥ sarveṣu śṛṇvatsu nijagāda kathām imām || 15 ||
[Analyze grammar]
asty ambikājanayitā nagendro himavān iti |
na kevalaṃ girīṇāṃ yo gurur gaurīpater api || 16 ||
[Analyze grammar]
vidyādharanivāse ca tasmin vidyādharādhipaḥ |
uvāsa rājā jīmūtaketur nāma mahācale || 17 ||
[Analyze grammar]
tasyābhūt kalpavṛkṣaś ca gṛhe pitṛkramāgataḥ |
nāmnānvarthena vikhyāto yo manorathadāyakaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
kadācic ca sa jīmūtaketū rājābhyupetya tam |
udyāne devatātmānaṃ kalpadrumam ayācata || 19 ||
[Analyze grammar]
sarvadā prāpyate 'smābhis tvattaḥ sarvam abhīpsitam |
tad aputrāya me dehi deva putraṃ guṇānvitam || 20 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kalpadrumo 'vādīd rājann utpatsyate tava |
jātismaro dānavīraḥ sarvabhūtahitaḥ sutaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā sa prahṛṣṭaḥ san kalpavṛkṣaṃ praṇamya tam |
gatvā nivedya tad rājā nijāṃ devīm anandayat || 22 ||
[Analyze grammar]
atha tasyācirād eva rājñaḥ sūnur ajāyata |
jīmūtavāhanaṃ taṃ ca nāmnā sa vidadhe pitā || 23 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sahajayā sākaṃ sarvabhūtānukampayā |
jagāma sa mahāsattvo vṛddhiṃ jīmūtavāhanaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
kramāc ca yauvarājyasthaḥ paricaryāprasāditam |
lokānukampī pitaraṃ vijane sa vyajijñapat || 25 ||
[Analyze grammar]
jānāmi tāta yad bhāvā bhave 'smin kṣaṇabhaṅgurāḥ |
sthiraṃ tu mahatām ekam ākalpam amalaṃ yaśaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
paropakṛtisaṃbhūtaṃ tad eva yadi hanta tat |
kim anyat syād udārāṇāṃ dhanaṃ prāṇādhikapriyam || 27 ||
[Analyze grammar]
saṃpac ca vidyud iva sā lokalocanakhedakṛt |
lolā kvāpi layaṃ yāti yā parānupakāriṇī || 28 ||
[Analyze grammar]
tad eṣa kalpaviṭapī kāmado yo 'sti naḥ sa cet |
parārthaṃ viniyujyeta tadāptaṃ tat phalaṃ bhavet || 29 ||
[Analyze grammar]
tat tathāhaṃ karomīha yathaitasya samṛddhibhiḥ |
adaridrā bhavaty eṣa sarvārthijanasaṃhatiḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
iti vijñāpya pitaraṃ tadanujñām avāpya saḥ |
jīmūtavāhano gatvā taṃ kalpadrumam abravīt || 31 ||
[Analyze grammar]
deva tvaṃ śaśvad asmākam abhīṣṭaṃ phaladāyakaḥ |
tad ekam idam adya tvaṃ mama pūraya vāñchitam || 32 ||
[Analyze grammar]
adaridrāṃ kuruṣvaitāṃ pṛthivīm akhilāṃ sakhe |
svasty astu te pradatto 'si lokāya draviṇārthine || 33 ||
[Analyze grammar]
ity uktas tena dhīreṇa kalpavṛkṣo vavarṣa saḥ |
kanakaṃ bhūtale bhūri nananduś cākhilāḥ prajāḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
dayālur bodhisattvāṃśaḥ ko 'nyo jīmūtavāhanāt |
śaknuyād arthisāt kartum api kalpadrumaṃ kṛtī || 35 ||
[Analyze grammar]
iti jātānurāgāsu tato dikṣu vidikṣv api |
jīmūtavāhanasyoccaiḥ paprathe viśadaṃ yaśaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
tataḥ putraprathābaddhamūlaṃ rājyaṃ samatsarāḥ |
dṛṣṭvā jīmūtaketos tadgotrajā vikṛtiṃ yayuḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
dānopayuktasatkalpavṛkṣayuktāspadaṃ ca tat |
menire niṣprabhāvatvāj jetuṃ sukaram eva te || 38 ||
[Analyze grammar]
tataḥ saṃbhūya yuddhāya kṛtabuddhiṣu teṣu ca |
pitaraṃ tam uvācaivaṃ dhīro jīmūtavāhanaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
yathā śarīram evedaṃ jalabudbudasaṃnibham |
pravātadīpacapalās tathā kasya kṛte śriyaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
tā apy anyopamardena manasvī ko 'bhivāñchati |
tasmāt tata mayā naiva yoddhavyaṃ gotrajaiḥ saha || 41 ||
[Analyze grammar]
rājyaṃ tyaktvā tu gantavyam itaḥ kvāpi vanaṃ mayā |
āsatāṃ kṛpaṇā ete mā bhūt svakulasaṃkṣayaḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ jīmūtavāhanaṃ sa pitā tataḥ |
jīmūtaketur apy evaṃ jagāda kṛtaniścayaḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
mayāpi putra gantavyaṃ kā hi vṛddhasya me spṛhā |
rājye tṛṇa iva tyakte yūnāpi kṛpayā tvayā || 44 ||
[Analyze grammar]
evam uktavatā sākaṃ sabhāryeṇa tatheti saḥ |
pitrā jagāma jīmūtavāhano malayācalam || 45 ||
[Analyze grammar]
tatrādhivāse siddhānāṃ candanacchannanirjhare |
sa tasthāv āśramapade paricaryāparaḥ pituḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
atha siddhādhirājasya vaśī viśvāvasoḥ sutaḥ |
mittraṃ mittrāvasur nāma tasyātra samapadyata || 47 ||
[Analyze grammar]
tatsvasāraṃ ca so 'paśyad ekānte jātu kanyakām |
janmāntarapriyatamāṃ jñānī jīmūtavāhanaḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
tatkālaṃ ca tayos tulyaṃ yūnor anyonyadarśanam |
abhūn manomṛgāmandavāgurābandhasaṃnibham || 49 ||
[Analyze grammar]
tato 'kasmāt samabhetya trijagatpūjyam ekadā |
jīmūtavāhanaṃ prītaḥ sa mittrāvasur abhyadhāt || 50 ||
[Analyze grammar]
kanyā malayavatyākhyā svasā me 'sti kanīyasī |
tām ahaṃ te prayacchāmi mamecchāṃ mānyathā kṛthāḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvaiva sa jīmūtavāhano 'pi jagāda tam |
yuvarāja mamābhūt sā bhāryā pūrve 'pi janmani || 52 ||
[Analyze grammar]
tvaṃ ca tatraiva me jāto dvitīyaṃ hṛdayaṃ suhṛt |
jātismaro 'smy ahaṃ sarvaṃ pūrvajanma smarāmi tat || 53 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ tatkālaṃ mittrāvasur uvāca tam |
janmāntarakathāṃ tāvac chaṃsaitāṃ kautukaṃ hi me || 54 ||
[Analyze grammar]
etan mittrāvasoḥ śrutvā tasmai jīmūtavāhanaḥ |
sukṛtī kathayām āsa pūrvajanmakathām imām || 55 ||
[Analyze grammar]
asti pūrvam ahaṃ vyomacārī vidyādharo 'bhavam |
himavacchṛṅgamārgeṇa gato 'bhūvaṃ kadācana || 56 ||
[Analyze grammar]
tataś cādhaḥ sthitas tatra krīḍan gauryā samaṃ haraḥ |
śaśāpollaṅghanakruddho martyayonau pateti mām || 57 ||
[Analyze grammar]
prāpya vidyādharīṃ bhāryāṃ niyojya svapade sutam |
punar vaidyādharīṃ yoniṃ smṛtajātiḥ prapatsyase || 58 ||
[Analyze grammar]
evaṃ niśamya śāpāntam uktvā śarve tirohite |
acireṇaiva jāto 'haṃ bhūtale vaṇijāṃ kule || 59 ||
[Analyze grammar]
nagaryāṃ valabhīnāmnyāṃ mahādhanavaṇiksutaḥ |
vasudattābhidhānaḥ san vṛddhiṃ ca gatavān aham || 60 ||
[Analyze grammar]
kālena yauvanasthaś ca pitrā kṛtaparicchadaḥ |
dvīpāntaraṃ gato 'bhūvaṃ vaṇijyāyai tadājñayā || 61 ||
[Analyze grammar]
āgacchantaṃ tato 'ṭavyāṃ taskarā vinipatya mām |
hṛtasvam anayan baddhvā svapallīṃ caṇḍikāgṛham || 62 ||
[Analyze grammar]
viloladīrghayā ghoraṃ raktāṃśukapatākayā |
jighatsataḥ paśuprāṇān kṛtāntasyeva jihvayā || 63 ||
[Analyze grammar]
tatrāham upahārārtham upanīto nijasya taiḥ |
prabhoḥ pulindakākhyasya devīṃ pūjayato 'ntikam || 64 ||
[Analyze grammar]
sa dṛṣṭvaivārdrahṛdayaḥ śabaro 'py abhavan mayi |
vakti janmāntaraprītiṃ manaḥ snihyad akāraṇam || 65 ||
[Analyze grammar]
tato māṃ mocayitvaiva vadhāt sa śabarādhipaḥ |
aicchad ātmopahāreṇa kartuṃ pūjāsamāpanam || 66 ||
[Analyze grammar]
maivaṃ kṛthāḥ prasannāsmi tava yācasva māṃ varam |
ity ukto divyayā vācā prahṛṣṭaś ca jagāda saḥ || 67 ||
[Analyze grammar]
tvaṃ prasannā varaḥ ko 'nyas tathāpy etāvad arthaye |
janmāntare 'pi me sakhyam anena vaṇijāstv iti || 68 ||
[Analyze grammar]
evam astv iti śāntāyāṃ vāci māṃ śabaro 'tha saḥ |
pradattasaviśeṣārthaṃ prajighāya nijaṃ gṛham || 69 ||
[Analyze grammar]
mṛtyor mukhāt pravāsāc ca tataḥ pratyāgate mayi |
akaroj jñātavṛttāntaḥ pitā mama mahotsavam || 70 ||
[Analyze grammar]
kālena tatra cāpaśyam ahaṃ sārthāvaluṇṭhanāt |
vaṣṭabhyānāyitaṃ rājñā tam eva śabarādhipam || 71 ||
[Analyze grammar]
tatkṣaṇaṃ pitur āvedya vijñapya ca mahīpatim |
mocitaḥ svarṇalakṣeṇa sa mayā vadhanigrahāt || 72 ||
[Analyze grammar]
prāṇadānopakārasya kṛtvaivaṃ pratyupakriyām |
ānīya ca gṛhaṃ prītyā pūrṇaṃ saṃmānitaś ciram || 73 ||
[Analyze grammar]
satkṛtya preṣitaś cātha hṛdayaṃ premapeśalam |
nidhāya mayi pallīṃ svāṃ prāyāt sa śabarādhipaḥ || 74 ||
[Analyze grammar]
tatra pratyupakārārthaṃ cintayan prābhṛtaṃ mama |
svalpaṃ sa mene svādhīnaṃ muktākastūrikādy api || 75 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sātiśayaṃ prāptuṃ muktāsāraṃ sa matkṛte |
dhanurdvitīyaḥ prayayau gajān hantuṃ himācalam || 76 ||
[Analyze grammar]
bhramaṃś ca tatra tīrasthadevāgāraṃ mahat saraḥ |
prāpa tulyaiḥ kṛtaprītis tadabjair mittrarāgibhiḥ || 77 ||
[Analyze grammar]
tatrāśaṅkyāmbupānārtham āgamaṃ vanyahastinām |
channaḥ sa tasthāv ekānte sacāpas tajjighāṃsayā || 78 ||
[Analyze grammar]
tāvat tatra sarastīragataṃ pūjayituṃ haram |
āgatām adbhutākārāṃ kumārīṃ siṃhavāhanām || 79 ||
[Analyze grammar]
sa dadarśa tuṣārādrirājaputrīm ivāparām |
paricaryāparāṃ śaṃbhoḥ kanyakābhāvavartinīm || 80 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvā ca vismayākrāntaḥ śabaraḥ sa vyacintayat |
keyaṃ syād yadi martyastrī tat kathaṃ siṃhavāhanā || 81 ||
[Analyze grammar]
atha divyā kathaṃ dṛśyā mādṛśais tad iyaṃ dhruvam |
cakṣuṣoḥ pūrvapuṇyānāṃ mūrtā pariṇatir mama || 82 ||
[Analyze grammar]
anayā yadi mittraṃ taṃ yojayeyam ahaṃ tataḥ |
kāpy anyaiva mayā tasya kṛtā syāt pratyupakriyā || 83 ||
[Analyze grammar]
tad etām upasarpāmi tāvaj jijñāsituṃ varam |
ity ālocya sa mittraṃ me śabaras tām upāyayau || 84 ||
[Analyze grammar]
tāvac ca sāvatīryaiva siṃhāc chāyāniṣādinaḥ |
kanyāgatya saraḥ padmāny avacetuṃ pracakrame || 85 ||
[Analyze grammar]
taṃ ca dṛṣṭvāntikaprāptaṃ śabaraṃ sā kṛtānatim |
apūrvam atithiprītyā svāgatenānvarañjayat || 86 ||
[Analyze grammar]
kas tvaṃ kiṃ cāgato 'sy etāṃ bhūmim atyantadurgamām |
iti pṛṣṭavatīṃ tāṃ ca śabaraḥ pratyuvāca saḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ bhavānīpādaikaśaraṇaḥ śabarādhipaḥ |
āgato 'smi ca mātaṅgamuktāhetor idaṃ vanam || 88 ||
[Analyze grammar]
tvāṃ ca dṛṣṭvādhunātmīyo devi prāṇapradaḥ suhṛt |
sārthavāhasutaḥ śrīmān vasudatto mayā smṛtaḥ || 89 ||
[Analyze grammar]
sa hi tvam iva rūpeṇa yauvanena ca sundari |
advitīyo 'sya viśvasya nayanāmṛtanirjharaḥ || 90 ||
[Analyze grammar]
sā dhanyā kanyakā loke yasyās teneha gṛhyate |
maittrīdānadayādhairyanidhinā kaṅkaṇī karaḥ || 91 ||
[Analyze grammar]
tat tvadākṛtir eṣā cet tādṛśena na yujyate |
vyarthaṃ vahati tat kāmaḥ kodaṇḍam iti me vyathā || 92 ||
[Analyze grammar]
iti vyādhendravacanaiḥ sadyo 'pahṛtamānasā |
sābhūt kumārī kaṃdarpamohamantrākṣarair iva || 93 ||
[Analyze grammar]
uvāca taṃ ca śabaraṃ preryamāṇā manobhuvā |
kva sa te suhṛd ānīya tāvan me darśyatām iti || 94 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā ca tathety uktā tām āmantrya tadaiva saḥ |
kṛtārthamānī muditaḥ pratasthe śabaras tataḥ || 95 ||
[Analyze grammar]
prāpya svapallīm ādāya muktāmṛgamadādikam |
bhūri bhāraśatair hāryam asmadgṛham athāyayau || 96 ||
[Analyze grammar]
sarvaiḥ puraskṛtas tatra praviśya prābhṛtaṃ ca tat |
matpitre sa bahusvarṇalakṣamūlyaṃ nyavedayat || 97 ||
[Analyze grammar]
utsavena ca yāte 'smin dine rātrau sa me rahaḥ |
kanyādarśanavṛttāntaṃ tam āmūlād avarṇayat || 98 ||
[Analyze grammar]
ehi tatraiva gacchāva ity uktvā ca samutsukam |
mām ādāya niśi svairaṃ sa prāyāc chabarādhipaḥ || 99 ||
[Analyze grammar]
prātaś ca māṃ gataṃ kvāpi buddhvā saśabarādhipam |
tatprītipratyayāt tasthau dhṛtim ālambya matpitā || 100 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ ca prāpito 'bhūvaṃ kramāt tena tarasvinā |
śabareṇa tuṣārādriṃ kṛtādhvaparikarmaṇā || 101 ||
[Analyze grammar]
tac ca prāpya saraḥ sāyaṃ snātvā svāduphalāśanau |
ahaṃ ca sa ca tām ekāṃ vane tatroṣitau niśām || 102 ||
[Analyze grammar]
latābhiḥ kīrṇakusumaṃ bhṛṅgīsaṃgītasundaram |
śubhagandhavahaṃ hāri jvalitauṣadhidīpikam || 103 ||
[Analyze grammar]
rates tad vāsaveśmeva viśrāntyai girikānanam |
āvayor abhavan naktaṃ pibatos tatsarojalam || 104 ||
[Analyze grammar]
tato 'nyedyuḥ pratipadaṃ tattadutkalikābhṛtā |
pratyudgateva manasā mama tanmārgadhāvinā || 105 ||
[Analyze grammar]
cakṣuṣā dakṣiṇenāpi sūcitāgamanāmunā |
didṛkṣayeva sphuratā sā kanyātrāgatābhavat || 106 ||
[Analyze grammar]
saṭālasiṃhapṛṣṭhasthā subhrūr dṛṣṭā mayā ca sā |
śaradambhodharotsaṅgasaṅginīvendavī kalā || 107 ||
[Analyze grammar]
vilasadvismayautsukyasādhvasaṃ paśyataś ca tām |
mamāvartata tatkālaṃ na jāne hṛdayaṃ katham || 108 ||
[Analyze grammar]
athāvatīrya siṃhāt sā puṣpāṇy uccitya kanyakā |
snātvā sarasi tattīragataṃ haram apūjayat || 109 ||
[Analyze grammar]
pūjāvasāne copetya sa sakhā śabaro mama |
praṇamyātmānam āvedya tām avocat kṛtādarām || 110 ||
[Analyze grammar]
ānītaḥ sa mayā devi suhṛd yogyo varas tava |
manyase yadi tat tubhyaṃ darśayāmy adhunaiva tam || 111 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā darśayety ukte tayā sa śabaras tataḥ |
āgatya nikaṭaṃ nītvā māṃ tasyāḥ samadarśayat || 112 ||
[Analyze grammar]
sāpi māṃ tiryag ālokya cakṣuṣā praṇayasrutā |
madanāveśavaśagā śabareśaṃ tam abhyadhāt || 113 ||
[Analyze grammar]
sakhā te mānuṣo nāyaṃ kāmaṃ ko 'py ayam āgataḥ |
madvañcanāya devo 'dya martyasyaiṣākṛtiḥ kutaḥ || 114 ||
[Analyze grammar]
tad ākarṇyoktavān asmi tāṃ pratyāyayituṃ svayam |
satyaṃ sundari martyo 'haṃ kiṃ vyājenārjave jane || 115 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ hi sārthavāhasya valabhīvāsinaḥ sutaḥ |
mahādhanābhidhānasya maheśvaravarārjitaḥ || 116 ||
[Analyze grammar]
tapasyan sa hi putrārtham uddiśya śaśiśekharam |
samādiśyata tenaivaṃ svapne devena tuṣyatā || 117 ||
[Analyze grammar]
uttiṣṭhotpatsyate ko'pi mahātmā tanayas tava |
rahasyaṃ paramaṃ caitad alam uktvātra vistaram || 118 ||
[Analyze grammar]
etac chrutvā prabuddhasya tasya kālena cātmajaḥ |
aham eṣa samutpanno vasudatta iti śrutaḥ || 119 ||
[Analyze grammar]
ayaṃ ca śabarādhīśaḥ svayaṃvarasuhṛn mayā |
deśāntaragatena prākprāptaḥ kṛcchraikabāndhavaḥ || 120 ||
[Analyze grammar]
eṣa me tattvasaṃkṣepa ity uktvā virate mayi |
ābhāṣatātha kanyā sa lajjayāvanatānanā || 121 ||
[Analyze grammar]
asty etan māṃ ca jāne 'dya svapne 'rcitavatīṃ haraḥ |
prātaḥ prāpsyasi bhartāram iti tuṣṭaḥ kilādiśat || 122 ||
[Analyze grammar]
tasmāt tvam eva me bhartā bhrātāyaṃ ca bhavatsuhṛt |
iti vāksudhayā sā mām ānandya viratābhavat || 123 ||
[Analyze grammar]
saṃmantryātha tayā sākaṃ vivāhāya yathāvidhi |
akārṣaṃ niścayaṃ gantuṃ samittro 'haṃ nijaṃ gṛham || 124 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sā siṃham āhūya vāhanaṃ taṃ svasaṃjñayā |
atrārohāryaputreti mām abhāṣata sundarī || 125 ||
[Analyze grammar]
athāhaṃ tena suhṛdānuyātaḥ śabareṇa tam |
siṃham āruhya dayitām utsaṅge tāṃ gṛhītavān || 126 ||
[Analyze grammar]
tataḥ prasthitavān asmi kṛtakṛtyo nijaṃ gṛham |
kāntayā saha siṃhastho mitre tasmin puraḥsare || 127 ||
[Analyze grammar]
tadīyaśaranirbhinnahariṇāmiṣavṛttayaḥ |
krameṇa te vayaṃ sarve saṃprāptā valabhīṃ purīm || 128 ||
[Analyze grammar]
tatra mām āgataṃ dṛṣṭvā siṃhārūḍhaṃ savallabham |
sāścaryas tad drutaṃ gatvā mama pitre 'bravīj janaḥ || 129 ||
[Analyze grammar]
so 'pi pratyudgato harṣād avatīrṇaṃ mṛgendrataḥ |
pādāvanamraṃ dṛṣṭvā mām abhyanandat savismayaḥ || 130 ||
[Analyze grammar]
ananyasadṛśīṃ tāṃ ca kṛtapādābhivandanām |
paśyan mamocitāṃ bhāryāṃ na māti sma mudā kvacit || 131 ||
[Analyze grammar]
praveśya mandiraṃ cāsmān vṛttāntaṃ paripṛcchya ca |
praśaṃsañ śabarādhīśasauhārdaṃ cotsavaṃ vyadhāt || 132 ||
[Analyze grammar]
tato mauhūrtikādeśād anyedyur varakanyakā |
sā mayā pariṇītābhūn militākhilabandhunā || 133 ||
[Analyze grammar]
tad ālokya ca so 'kasmān madvadhūvāhanas tadā |
siṃhaḥ sarveṣu paśyatsu saṃpannaḥ puruṣākṛtiḥ || 134 ||
[Analyze grammar]
kim etad iti vibhrānte jane tatra sthite 'khile |
sa divyavastrābharaṇo naman mām evam abravīt || 135 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ citrāṅgado nāma vidyādhara iyaṃ ca me |
sutā manovatī nāma kanyā prāṇādhikapriyā || 136 ||
[Analyze grammar]
etām aṅke sadā kṛtvā vipinena bhramann aham |
prāptavān ekadā gaṅgāṃ bhūritīratapovanām || 137 ||
[Analyze grammar]
tapasvilaṅghanatrāsāt tasyā madhyena gacchataḥ |
apatan mama daivāc ca puṣpamālā tadambhasi || 138 ||
[Analyze grammar]
tato 'kasmāt samutthāya nārado 'ntarjalasthitaḥ |
pṛṣṭhe tayā patitayā kruddho mām aśapan muniḥ || 139 ||
[Analyze grammar]
auddhatyenāmunā pāpa gaccha siṃho bhaviṣyasi |
himācale gataś caitāṃ sutāṃ pṛṣṭhena vakṣyasi || 140 ||
[Analyze grammar]
yadā ca mānuṣeṇaiṣā sutā te pariṇeṣyate |
tadā taddarśanād eva śāpād asmād vimokṣase || 141 ||
[Analyze grammar]
ity ahaṃ muninā śaptaḥ siṃhībhūya himācale |
atiṣṭhaṃ tanayām etāṃ harapūjāparāṃ vahan || 142 ||
[Analyze grammar]
anantaraṃ yathā yatnāc chabarādhipater idam |
saṃpannaṃ sarvakalyāṇaṃ tathā viditam eva te || 143 ||
[Analyze grammar]
tat sādhayāmi bhadraṃ vas tīrṇaḥ śāpo mayaiṣa saḥ |
ity uktvā so 'bhyudapatat sadyo vidyādharo nabhaḥ || 144 ||
[Analyze grammar]
tatas tadvismayākrānto nandatsvajanabāndhavaḥ |
ślāghyasaṃbandhahṛṣṭo me pitākārṣīn mahotsavam || 145 ||
[Analyze grammar]
ko hi nirvyājamittrāṇāṃ caritaṃ cintayiṣyati |
suhṛtsu naiva tṛpyanti prāṇair apy upakṛtya ye || 146 ||
[Analyze grammar]
iti cātra na ko nāma sacamatkāram abhyadhāt |
dhyāyan dhyāyann udāraṃ tac chabarādhipaceṣṭitam || 147 ||
[Analyze grammar]
rājāpi tat tathā buddhvā tatratyas tasya sanmateḥ |
atuṣyad asmatsnehena śabarādhipateḥ param || 148 ||
[Analyze grammar]
tuṣṭaś ca tasmai matpitrā dāpitaḥ sahasaiva ca |
aśeṣam aṭavīrājyaṃ ratnopāyanadāyinā || 149 ||
[Analyze grammar]
tatas tayā manovatyā patnyā mittreṇa tena ca |
kṛtārthaḥ śabarendreṇa tatrātiṣṭham ahaṃ sukhī || 150 ||
[Analyze grammar]
sa ca ślathīkṛtātmīyadeśavāsarasas tataḥ |
bhūyasāsmadgṛheṣv eva nyavasac chabarādhipaḥ || 151 ||
[Analyze grammar]
parasparopakāreṣu sarvakālam atṛptayoḥ |
sa dvayor agamat kālo mama tasya ca mittrayoḥ || 152 ||
[Analyze grammar]
acirāc ca manovatyāṃ tasyām ajani me sutaḥ |
bahiṣkṛtaḥ kulasyeva kṛtsnasya hṛdayotsavaḥ || 153 ||
[Analyze grammar]
hiraṇyadattanāmā ca sa śanair vṛddhim āyayau |
kṛtavidyo yathāvac ca pariṇīto 'bhavat tataḥ || 154 ||
[Analyze grammar]
tad dṛṣṭvā jīvitaphalaṃ pūrṇaṃ matvā ca matpitā |
vṛddho bhāgīrathīṃ prāyāt sadāro deham ujjhitum || 155 ||
[Analyze grammar]
tato 'haṃ pitṛśokārtaḥ kathaṃcid bāndhavair dhṛtim |
grāhito gṛhabhāraṃ svam udvoḍhuṃ pratipannavān || 156 ||
[Analyze grammar]
tadā manovatīmugdhamukhadarśanam ekataḥ |
anyataḥ śabarendreṇa saṃgamo māṃ vyanodayat || 157 ||
[Analyze grammar]
tataḥ satputrasānandāḥ sukalatramanoramāḥ |
suhṛtsamāgamasukhā gatās te divasā mama || 158 ||
[Analyze grammar]
kālenātha pravṛddhaṃ mām agrahīc cibuke jarā |
kiṃ gṛhe 'dyāpi putreti prītyeva bruvatī hitam || 159 ||
[Analyze grammar]
tenāhaṃ sahasotpannavairāgyas tanayaṃ nijam |
kuṭumbabhārodvahane vanaṃ vāñchann ayojayam || 160 ||
[Analyze grammar]
sadāraś ca gato 'bhūvaṃ giriṃ kālañjaraṃ tataḥ |
matsnehatyaktarājyena samaṃ śabarabhūbhṛtā || 161 ||
[Analyze grammar]
tatra prāptena cātmīyā jātir vaidyādharī mayā |
śāpaś ca prāptaparyantaḥ sa śārvaḥ sahasā smṛtaḥ || 162 ||
[Analyze grammar]
tac ca patnyai manovatyai tadaivākhyātavān aham |
sakhye ca śabarendrāya mumukṣur mānuṣīṃ tanum || 163 ||
[Analyze grammar]
bhāryāmittre ime eva bhūyāstāṃ smarato mama |
anyajanmany apīty uktvā hṛdi kṛtvā ca śaṃkaram || 164 ||
[Analyze grammar]
mayā giritaṭāt tasmān nipatya prasabhaṃ tataḥ |
tābhyāṃ svapatnīmittrābhyāṃ saha muktaṃ śarīrakam || 165 ||
[Analyze grammar]
so 'haṃ tataḥ samutpanno nāmnā jīmūtavāhanaḥ |
vidyādharakule 'muṣminn eṣa jātismaro 'dhunā || 166 ||
[Analyze grammar]
sa cāpi śabarendras tvaṃ jāto mittrāvasuḥ punaḥ |
tryakṣaprasādāt siddhānāṃ rājño viśvāvasoḥ sutaḥ || 167 ||
[Analyze grammar]
sāpi vidyādharī mittra mama bhāryā manovatī |
tava svasā samutpannā nāmnā valayavaty asau || 168 ||
[Analyze grammar]
evaṃ me pūrvapatny eṣā bhaginī te bhavān api |
pūrvamittram ato yuktā pariṇetum asau mama || 169 ||
[Analyze grammar]
kiṃ tu pūrvam ito gatvā mama pitror nivedaya |
tayoḥ pramāṇīkṛtayoḥ śiddhyaty etat tavepsitam || 170 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ niśamya jīmūtavāhanāt prītamānasaḥ |
gatvā mittrāvasuḥ sarvaṃ tatpitṛbhyāṃ śaśaṃsa tat || 171 ||
[Analyze grammar]
abhinanditavākyaś ca tābhyāṃ hṛṣṭas tadaiva saḥ |
upagamya tam evārthaṃ svapitṛbhyāṃ nyavedayat || 172 ||
[Analyze grammar]
tayor īpsitasaṃpattituṣṭayoḥ satvaraṃ ca saḥ |
yuvarājo vivāhāya saṃbhāram akarot svasuḥ || 173 ||
[Analyze grammar]
tato jagrāha vidhivat tasyā jīmūtavāhanaḥ |
pāṇiṃ malayavatyāḥ sa siddharājapuraskṛtaḥ || 174 ||
[Analyze grammar]
babhūva cotsavas tatra cañcaddyucaracāraṇaḥ |
saṃmilatsiddhasaṃghāto valgadvidyādharoddhuraḥ || 175 ||
[Analyze grammar]
kṛtodvāhas tatas tasthau tasmiñ jīmūtavāhanaḥ |
malayādrau mahārheṇa vibhavena vadhūsakhaḥ || 176 ||
[Analyze grammar]
ekadā ca śvaśuryeṇa sa mittrāvasunā saha |
velāvanāni jaladher avalokayituṃ yayau || 177 ||
[Analyze grammar]
tatrāpaśyac ca puruṣaṃ yuvānaṃ vignam āgatam |
nivartayantaṃ jananīṃ hā putreti virāviṇīm || 178 ||
[Analyze grammar]
apareṇa parityaktaṃ bhaṭenevānuyāyinā |
puruṣeṇa pṛthūttuṅgaṃ prāpayyaikaṃ śilātalam || 179 ||
[Analyze grammar]
kas tvaṃ kim īhase kiṃ ca mātā tvāṃ śocatīti tam |
sa papraccha tataḥ so 'pi tasmai vṛttāntam abravīt || 180 ||
[Analyze grammar]
purā kaśyapabhārye dve kadrūś ca vinatā tathā |
mithaḥ kathāprasaṅgena vivādaṃ kila cakratuḥ || 181 ||
[Analyze grammar]
ādyā śyāmān raver aśvān avādīd aparā sitān |
anyonyadāsabhāvaṃ ca paṇam atra babandhatuḥ || 182 ||
[Analyze grammar]
tato jayārthinī kadrūḥ svairaṃ nāgair nijātmajaiḥ |
viṣaphūtkāramalinān arkasyāśvān akārayat || 183 ||
[Analyze grammar]
tādṛśāṃś copadarśyaitān vinatāṃ chadmanā jitām |
dāsīcakāra kaṣṭā hi strīṇām anyāsahiṣṇutā || 184 ||
[Analyze grammar]
tad buddhvāgatya vinatātanayo garuḍas tadā |
sāntvena mātur dāsatvamuktiṃ kadrūm ayācata || 185 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kadrūsutā nāgā vicintyaivaṃ tam abruvat |
bho vainateya kṣīrābdhiḥ prārabdho mathituṃ suraiḥ || 186 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sudhāṃ samāhṛtya prativastu prayaccha naḥ |
mātaraṃ svīkuruṣvātha bhavān hi balināṃ varaḥ || 187 ||
[Analyze grammar]
etan nāgavacaḥ śrutvā gatvā ca kṣīravāridhim |
sudhārthaṃ darśayām āsa garuḍo guru pauruṣam || 188 ||
[Analyze grammar]
tataḥ parākramaprīto devas tatra svayaṃ hariḥ |
tuṣṭo 'smi te varaṃ kaṃcid vṛṇīṣvety ādideśa tam || 189 ||
[Analyze grammar]
nāgā bhavantu me bhakṣyā iti so 'pi hares tataḥ |
vainateyo varaṃ vavre mātur dāsyena kopitaḥ || 190 ||
[Analyze grammar]
tatheti hariṇādiṣṭo nijavīryārjitāmṛtaḥ |
sa caivam atha śakreṇa gadito jñātavastunā || 191 ||
[Analyze grammar]
tathā pakṣīndra kāryaṃ te yathā mūḍhair na bhujyate |
nāgaiḥ sudhā yathā caināṃ tebhyaḥ pratyāharāmy aham || 192 ||
[Analyze grammar]
etac chrutvā tathety uktvā sa vaiṣṇavavaroddhuraḥ |
sudhākalaśam ādāya tārkṣyo nāgān upāyayau || 193 ||
[Analyze grammar]
varaprabhāvabhītāṃś ca mugdhān ārāj jagāda tān |
idam ānītam amṛtaṃ muktvāmbāṃ mama gṛhyatām || 194 ||
[Analyze grammar]
bhayaṃ cet sthāpayāmy etad ahaṃ vo darbhasaṃstare |
unmocyāmbāṃ ca gacchāmi svīkurudhvam itaḥ sudhām || 195 ||
[Analyze grammar]
tathety ukte ca tair nāgaiḥ sa pavitre kuśāstare |
sudhākalaśam ādhatta te cāsya jananīṃ jahuḥ || 196 ||
[Analyze grammar]
dāsyamuktāṃ ca kṛtvaivaṃ mātaraṃ garuḍe gate |
yāvad ādadate nāgā niḥśaṅkās tat kilāmṛtam || 197 ||
[Analyze grammar]
tāvan nipatya sahasā tān vimohya svaśaktitaḥ |
taṃ sudhākalaśaṃ śakro jahāra kuśasaṃstarāt || 198 ||
[Analyze grammar]
viṣaṇṇās te 'tha nāgās taṃ lilihur darbhasaṃstaram |
kadācid amṛtaścyotalepo 'py asmin bhaved iti || 199 ||
[Analyze grammar]
tena pāṭitajihvās te vṛthā prāpur dvijihvatām |
hāsyād ṛte kim anyat syād atilaulyavatāṃ phalam || 200 ||
[Analyze grammar]
athālabdhāmṛtarasān nāgān vairī harer varāt |
tārkṣyaḥ pravavṛte bhoktuṃ tān nipatya punaḥ punaḥ || 201 ||
[Analyze grammar]
tadāpāte ca pātālaṃ trāsanirjīvarājilam |
prabhṛṣṭagarbhiṇīgarbham abhūt kṣapitapannagam || 202 ||
[Analyze grammar]
taṃ dṛṣṭvā cānvahaṃ tatra vāsukir bhujageśvaraḥ |
kṛtsnam ekapade naṣṭaṃ nāgalokam amanyata || 203 ||
[Analyze grammar]
tato durvāravīryasya sadyas tasya vicintya saḥ |
samayaṃ prārthanāpūrvaṃ cakāraivaṃ garutmataḥ || 204 ||
[Analyze grammar]
ekam ekaṃ pratidinaṃ nāgaṃ te preṣayāmy aham |
āhārahetoḥ pakṣīndra payodhipulinācale || 205 ||
[Analyze grammar]
ātāle tu praveṣṭavyaṃ na tvayā mardakāriṇā |
nāgalokakṣayāt svārthas tavaiva hi vinaśyati || 206 ||
[Analyze grammar]
iti vāsukinā proktas tatheti garuḍo 'nvaham |
tatpreṣitam ihaikaikaṃ nāgaṃ bhoktuṃ pracakrame || 207 ||
[Analyze grammar]
tena krameṇa cāsaṃkhyāḥ phaṇino 'tra kṣayaṃ gatāḥ |
ahaṃ ca śaṅkhacūḍākhyo nāgo vāro mamādya ca || 208 ||
[Analyze grammar]
ato 'haṃ garuḍāhārahetor vadhyaśilām imām |
mātuś ca śocyatāṃ prāpto nāgarājanideśataḥ || 209 ||
[Analyze grammar]
iti tasya vacaḥ śrutvā śaṅkhacūḍasya duḥkhitaḥ |
sāntaḥkhedaḥ sa jīmūtavāhanas tam abhāṣata || 210 ||
[Analyze grammar]
aho kim api niḥsattvaṃ rājatvaṃ bata vāsukeḥ |
yat svahastena nīyante ripor āmiṣatāṃ prajāḥ || 211 ||
[Analyze grammar]
kiṃ na prathamam ātmaiva tena datto garutmate |
klībenābhyarthitā keyaṃ svakulakṣayasākṣitā || 212 ||
[Analyze grammar]
utpadya kaśyapāt pāpaṃ tārkṣyo 'pi kurute kiyat |
dehamātrakṛte mohaḥ kīdṛśo mahatām api || 213 ||
[Analyze grammar]
tad ahaṃ tāvad adyaikaṃ rakṣāmi tvāṃ garutmataḥ |
svaśarīrapradānena mā viṣādaṃ kṛthāḥ sakhe || 214 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā śaṅkhacūḍo 'pi dhairyād etad uvāca tam |
śāntam etan mahāsattva mā smaivaṃ bhāṣathāḥ punaḥ || 215 ||
[Analyze grammar]
na kācasya kṛte jātu yuktā muktāmaṇeḥ kṣatiḥ |
na cāpy ahaṃ gamiṣyāmi kathāṃ kulakalaṅkitām || 216 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā taṃ niṣidhy aiva sādhur jīmūtavāhanam |
matvā garuḍavelāṃ ca sa kṣaṇāntaragāminīm || 217 ||
[Analyze grammar]
śaṅkhacūḍo yayau tatra vāridhes tīravartinam |
antakāle namaskartuṃ gokarṇākhyam umāpatim || 218 ||
[Analyze grammar]
gate tasmin sa kāruṇyanidhir jīmūtavāhanaḥ |
tattrāṇāyātmadānena bubudhe labdham antaram || 219 ||
[Analyze grammar]
tatas tadvismṛtam iva kṣipraṃ kṛtvā svayuktitaḥ |
kāryāpadeśād vyasṛjan nijaṃ mittrāvasuṃ gṛham || 220 ||
[Analyze grammar]
tatkṣaṇaṃ ca samāsannatārkṣyapakṣānilāhatā |
tatsattvadarśanāścaryād iva sā bhūr aghūrṇata || 221 ||
[Analyze grammar]
tenāhiripum āyāntaṃ matvā jīmūtavāhanaḥ |
parānukampī tāṃ vadhyaśilām adhyāruroha saḥ || 222 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇāc cātra nipatyaiva mahāsattvaṃ jahāra tam |
āhatya cañcvā garuḍaḥ svacchāyāc chāditāmbaraḥ || 223 ||
[Analyze grammar]
parisravadasṛgdhāraṃ cyutotkhātaśikhāmaṇim |
nītvā bhakṣayituṃ cainam ārebhe śikhare gireḥ || 224 ||
[Analyze grammar]
tatkālaṃ puṣpavṛṣṭiś ca nipapāta nabhastalāt |
taddarśanāc ca kiṃ nv etad iti tārkṣyo visismiye || 225 ||
[Analyze grammar]
tāvat sa śaṅkhacūḍo 'tra natvā gokarṇam āgataḥ |
dadarśa rudhirāsārasiktaṃ vadhyaśilātalam || 226 ||
[Analyze grammar]
hā dhiṅ madarthaṃ tenātmā datto nūnaṃ mahātmanā |
tat kutra nītas tārkṣyeṇa kṣaṇe 'smin sa bhaviṣyati || 227 ||
[Analyze grammar]
anviṣyāmi drutaṃ tāvat kadācit tam avāpnuyām |
iti sādhuḥ sa tadraktadhārām anusaran yayau || 228 ||
[Analyze grammar]
atrāntare ca hṛṣṭaṃ taṃ dṛṣṭvā jīmūtavāhanam |
garuḍo bhakṣaṇaṃ muktvā savismayam acintayat || 229 ||
[Analyze grammar]
kaścit kim anya evāyaṃ bhakṣyamāṇo 'pi yo mayā |
vipadyate na tu paraṃ dhīraḥ pratyuta hṛṣyati || 230 ||
[Analyze grammar]
ity antar vimṛśantaṃ ca tārkṣyaṃ tādṛgvidho 'pi saḥ |
nijagāda nijābhīṣṭasiddhyai jīmūtavāhanaḥ || 231 ||
[Analyze grammar]
pakṣirāja mamāsty eva śarīre māṃsaśoṇitam |
tad akasmād atṛpto 'pi kiṃ nivṛtto 'si bhakṣaṇāt || 232 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvāścaryavaśagas taṃ sa papraccha pakṣirāṭ |
nāgaḥ sādho na tāvat tvaṃ brūhi tat ko bhavān iti || 233 ||
[Analyze grammar]
nāga evāsmi bhuṅkṣva tvaṃ yathārabdhaṃ samāpaya |
ārabdhā hy asamāptaiva kiṃ dhīrais tyajyate kriyā || 234 ||
[Analyze grammar]
iti yāvac ca jīmūtavāhanaḥ prativakti tam |
tāvat sa śaṅkhacūḍo 'tra prāpto dūrād abhāṣata || 235 ||
[Analyze grammar]
mā mā garutman naivaiṣa nāgo nāgo hy ahaṃ tava |
tad enaṃ muñca ko 'yaṃ te jāto 'kāṇḍe bata bhramaḥ || 236 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvātīva vibhrānto babhūva sa khageśvaraḥ |
vāñchitāsiddhikhedaṃ ca bheje jīmūtavāhanaḥ || 237 ||
[Analyze grammar]
tato 'nyonyasamālāpakrandadvidyādharādhipam |
buddhvā taṃ bhakṣitaṃ mohād garutmān abhyatapyata || 238 ||
[Analyze grammar]
aho bata nṛśaṃsasya pāpam āpatitaṃ mama |
kiṃ vā sulabhapāpā hi bhavanty unmārgavṛttayaḥ || 239 ||
[Analyze grammar]
ślāghyas tv eṣa mahātmaikaḥ parārthaprāṇadāyinā |
mameti mohaikavaśaṃ yena viśvam adhaḥkṛtam || 240 ||
[Analyze grammar]
iti taṃ cintayantaṃ ca garuḍaṃ pāpaśuddhaye |
vahniṃ vivikṣuṃ jīmūtavāhano 'tha jagāda saḥ || 241 ||
[Analyze grammar]
pakṣīndra kiṃ viṣaṇṇo 'si satyaṃ pāpād bibheṣi cet |
tad idānīṃ na bhūyas te bhakṣyā hīme bhujaṃgamāḥ || 242 ||
[Analyze grammar]
kāryaś cānuśayas teṣu pūrvabhukteṣu bhogiṣu |
eṣo 'tra hi pratīkāro vṛthānyac cintitaṃ tava || 243 ||
[Analyze grammar]
ity uktas tena sa prītas tārkṣyo bhūtānukampinā |
tatheti pratipede tadvākyaṃ tasya guror iva || 244 ||
[Analyze grammar]
yayau cāmṛtam ānetuṃ nākāj jīvayituṃ javāt |
kṣatāṅgaṃ tatra taṃ cānyān asthiśeṣān ahīn api || 245 ||
[Analyze grammar]
tataś ca sākṣād āgatya devyā sikto 'mṛtena saḥ |
jīmūtavāhano gauryā tadbhāryābhaktituṣṭayā || 246 ||
[Analyze grammar]
tenādhikatarodbhūtakāntīny aṅgāni jajñire |
tasya sānandagīrvāṇadundubhidhvanibhiḥ saha || 247 ||
[Analyze grammar]
svasthotthite tatas tasminn ānīya garuḍo 'pi tat |
kṛtsne velātaṭe 'py atra vavarṣāmṛtam ambarāt || 248 ||
[Analyze grammar]
tena sarve samuttasthur jīvantas tatra pannagāḥ |
babhau tac ca tadā bhūribhujaṃgakulasaṃkulam || 249 ||
[Analyze grammar]
velāvanaṃ vinirmuktavainateyabhayaṃ tataḥ |
pātālam iva jīmūtavāhanālokanāgatam || 250 ||
[Analyze grammar]
tato kṣayeṇa dehena yaśasā ca virājitam |
buddhvābhyanandat taṃ bandhujano jīmūtavāhanam || 251 ||
[Analyze grammar]
nananda tasya bhāryā ca sajñātiḥ pitarau tathā |
ko na prahṛṣyed dūḥkhena sukhatvaparivartinā || 252 ||
[Analyze grammar]
visṛṣṭas tena ca yayau śaṅkhacūḍo rasātalam |
svacchandam avisṛṣṭaṃ ca lokāṃs trīn api tadyaśaḥ || 253 ||
[Analyze grammar]
tataḥ prītiprahvāmaranikaram āgatya garuḍaṃ praṇemus taṃ vidyādharatilakam abhyetya sabhayāḥ |
svadāyādāḥ sarve himagirisutānugrahavaśān mataṅgākhyādyā ye suciram abhajann asya vikṛtim || 254 ||
[Analyze grammar]
tair eva cārthyamānaḥ sukṛtī jīmūtavāhanaḥ sa tataḥ |
malayācalād agacchan nijanilayaṃ tuhinaśailataṭam || 255 ||
[Analyze grammar]
tatra pitṛbhyāṃ sahito mittrāvasunā ca malayavatyā ca |
dhīraś cirāya bubhuje vidyādharacakravartipadam || 256 ||
[Analyze grammar]
evaṃ sakalajagattrayahṛdayacamatkārakāricaritānām |
svayam anudhāvanti sadā kalyāṇaparamparāḥ padavīm || 257 ||
[Analyze grammar]
ity ākarṇya kathāṃ kila devī yaugandharāyaṇasya mukhāt |
mumude vāsavadattā garbhabharodāradohadinī || 258 ||
[Analyze grammar]
tadanu tadanuṣaṅgaprāptayā prītibhājām anavaratanideśapratyayād devatānām |
nijapatinikaṭasthā bhāvividyādharendrasvatanayakathayā taṃ vāsaraṃ sā nināya || 259 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 2
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!