Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 1
karṇatālabalāghātasīmantitakulācalaḥ |
panthānam iva siddhīnāṃ diśañ jayati vighnajit || 1 ||
[Analyze grammar]
tato vatseśvaro rājā sa kauśāmbyām avasthitaḥ |
ekātapatrāṃ bubhuje jitām udayano mahīm || 2 ||
[Analyze grammar]
vidhāya sarumaṇvatke bhāraṃ yaugandharāyaṇe |
vihāraikarasaś cābhūd vasantakasakhaḥ sukhī || 3 ||
[Analyze grammar]
svayaṃ sa vādayan vīṇāṃ devyā vāsavadattayā |
padmāvatyā ca sahitaḥ saṃgītakam asevata || 4 ||
[Analyze grammar]
devīkākaligītasya tadvīṇāninadasya ca |
abhede vādanāṅguṣṭhakampo 'bhūd bhedasūcakaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
harmyāgre nijakīrtyeva jyotsnayā dhavale ca saḥ |
dhārāvigalitaṃ sīdhu papau madam iva dviṣām || 6 ||
[Analyze grammar]
ājahruḥ svarṇakalaśais tasya vārāṅganā rahaḥ |
smararājyābhiṣekāmbha iva rāgojjvalaṃ madhu || 7 ||
[Analyze grammar]
āraktasurasasvaccham antaḥsphuritatanmukham |
upaninye dvayor madhye sa svacittam ivāsavam || 8 ||
[Analyze grammar]
īrṣyāruṣām abhāve 'pi bhaṅgurabhruṇi rāgiṇi |
na mukhe tat tayo rājñyos taddṛṣṭis tṛptim āyayau || 9 ||
[Analyze grammar]
samadhusphaṭikānekacaṣakā tasya pānabhūḥ |
babhau bālātapāraktasitapadmeva padminī || 10 ||
[Analyze grammar]
antarā ca miladvyādhaḥ palāśaśyāmakañcukaḥ |
sa sabāṇāsano bheje svopamaṃ mṛgakānanam || 11 ||
[Analyze grammar]
jaghāna paṅkakaluṣān varāhanivahāñ śaraiḥ |
timiraughān aviralaiḥ karair iva marīcimān || 12 ||
[Analyze grammar]
vitrastaprasṛtās tasmin kṛṣṇasārāḥ pradhāvite |
babhuḥ pūrvābhibhūtānāṃ kaṭākṣāḥ kakubhām iva || 13 ||
[Analyze grammar]
reje raktāruṇā cāsya mahī mahiṣaghātinaḥ |
sevāgateva tacchṛṅgapātamuktā vanābjinī || 14 ||
[Analyze grammar]
vyāttavaktrapatatprāsaproteṣv api mṛgāriṣu |
sāntargarjitaniṣkrāntajīviteṣu tutoṣa saḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
śvānaḥ śvabhre vane tasmiṃs tasya vartmasu vāgurāḥ |
sā svāyudhaikasiddhe 'bhūt prakriyā mṛgayārase || 16 ||
[Analyze grammar]
evaṃ sukhopabhogeṣu vartamānaṃ tam ekadā |
rājānam āsthānagataṃ nārado munir abhyagāt || 17 ||
[Analyze grammar]
nijadehaprabhābaddhamaṇḍalo maṇḍanaṃ divaḥ |
kṛtāvatāras tejasvijātiprītyāṃśumān iva || 18 ||
[Analyze grammar]
sa tena racitātithyo muhuḥ prahveṇa bhūbhṛtā |
prītaḥ kṣaṇam iva sthitvā rājānaṃ tam abhāṣata || 19 ||
[Analyze grammar]
śṛṇu saṃkṣiptam etat te vatseśvara vadāmy aham |
babhūva pāṇḍur iti te rājā pūrvapitāmahaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
taveva tasya dve eva bhavye bhārye babhūvatuḥ |
ekā kuntī dvitīyā ca mādrī nāma mahaujasaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
sa pāṇḍuḥ pṛthivīm etāṃ jitvā jaladhimekhalām |
sukhī kadācit prayayau mṛgayāvyasanī vanam || 22 ||
[Analyze grammar]
tatra kindamanāmānaṃ sa muniṃ muktasāyakaḥ |
jaghāna mṛgarūpeṇa sabhāryaṃ suratasthitam || 23 ||
[Analyze grammar]
sa munir mṛgarūpaṃ tat tyaktvā kaṇṭhavivartibhiḥ |
prāṇaiḥ śaśāpa taṃ pāṇḍuṃ viṣaṇṇaṃ muktakārmukam || 24 ||
[Analyze grammar]
svairastho nirvimarśena hato 'haṃ yat tvayā tataḥ |
bhāryāsaṃbhogakāle te madvan mṛtyur bhaviṣyati || 25 ||
[Analyze grammar]
ity āptaśāpas tadbhītyā tyaktabhogaspṛho 'tha saḥ |
patnībhyām anvitaḥ pāṇḍus tasthau śānte tapovane || 26 ||
[Analyze grammar]
tatrastho 'pi sa śāpena preritas tena caikadā |
akasmāc cakame mādrīṃ priyāṃ prāpa ca pañcatām || 27 ||
[Analyze grammar]
tad evaṃ mṛgayā nāma pramādo nṛpa bhūbhṛtām |
kṣapitā hy anayānye 'pi nṛpās te te mṛgā iva || 28 ||
[Analyze grammar]
ghoranādāmiṣaikāgrā rūkṣā dhūmrordhvamūrdhajā |
kuntadantā kathaṃ kuryād rākṣasīva hi sā śivam || 29 ||
[Analyze grammar]
tasmād viphalam āyāsaṃ jahīhi mṛgayārasam |
vanyavāhanahantṝṇāṃ samānaḥ prāṇasaṃśayaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
tvaṃ ca tvatpūrvajaprītyā priyaḥ kalyāṇapātra me |
putraś ca tava kāmāṃśo yathā bhāvī tathā śṛṇu || 31 ||
[Analyze grammar]
purānaṅgāṅgasaṃbhūtyai ratyā stutibhir arcitaḥ |
tuṣṭo rahasi saṃkṣepam idaṃ tasyāḥ śivo 'bhyadhāt || 32 ||
[Analyze grammar]
avatīrya nijāṃśena bhūmāv ārādhya māṃ svayam |
gaurī putrārthinī kāmaṃ janayiṣyaty asāv iti || 33 ||
[Analyze grammar]
ataś caṇḍamahāsenasutā devī narendra sā |
jātā vāsavadatteyaṃ saṃpannā mahiṣī ca te || 34 ||
[Analyze grammar]
tad eṣā śaṃbhum ārādhya kāmāṃśaṃ soṣyate sutam |
sarvavidyādharāṇāṃ yaś cakravartī bhaviṣyati || 35 ||
[Analyze grammar]
ity uktenādṛtavacā rājñā pṛthvīṃ tadarpitām |
pratyarpya tasmai sa yayau nāradarṣir adarśanam || 36 ||
[Analyze grammar]
tasmin gate vatsarājaḥ sa tad vāsavadattayā |
jātaputrecchayā sākaṃ ninye taccintayā dinam || 37 ||
[Analyze grammar]
anyedyus taṃ sa vatseśam upetyāsthānavartinam |
nityoditākhyaḥ pravaraḥ pratīhāro vyajijñapat || 38 ||
[Analyze grammar]
śiśukadvayasaṃyuktā brāhmaṇī kāpi durgatā |
dvāri sthitā mahārāja devadarśanakāṅkṣiṇī || 39 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvaivābhyanujñāte tatpraveśe mahībhṛtā |
brāhmaṇī sā viveśātra kṛśapāṇḍuradhūsarā || 40 ||
[Analyze grammar]
māneneva viśīrṇena vāsasā vidhurīkṛtā |
duḥkhadainyanibhāv aṅke vibhratī bālakāv ubhau || 41 ||
[Analyze grammar]
kṛtocitapraṇāmā ca sā rājānaṃ vyajijñapat |
brāhmaṇī kulajā cāham īdṛśīṃ durgatiṃ gatā || 42 ||
[Analyze grammar]
daivād yugapad etau ca jātau dvau tanayau mama |
tad deva nāsti me stanyam etayor bhojanaṃ vinā || 43 ||
[Analyze grammar]
teneha kṛpaṇā nātha śaraṇāgatavatsalam |
prāptāsmi devaṃ śaraṇaṃ pramāṇam adhunā prabhuḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā sadayo rājā sa pratīhāram ādiśat |
iyaṃ vāsavadattāyai devyai nītvārpyatām iti || 45 ||
[Analyze grammar]
tataś ca karmaṇā svena śubhenevāgrayāyinā |
nītābhūn nikaṭaṃ devyāḥ pratīhāreṇa tena sā || 46 ||
[Analyze grammar]
rājñā visṛṣṭāṃ buddhvā tāṃ pratīhārād upāgatām |
devī vāsavadattā sā brāhmaṇīṃ śraddadhetarām || 47 ||
[Analyze grammar]
yugmāpatyāṃ ca paśyantī dīnām etāṃ vyacintayat |
aho vāmaikavṛttitvaṃ kimapy etat prajāpateḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
aho vastuni mātsaryam aho bhaktir avastuni |
nādyāpy eko 'pi me jāto jātau tv asyāṃ yamāv imau || 49 ||
[Analyze grammar]
evaṃ saṃcintayantī ca sā devī snānakāṅkṣiṇī |
brāhmaṇyāś ceṭikās tasyāḥ snapanādau samādiśat || 50 ||
[Analyze grammar]
snapitā dattavastrā ca tābhiḥ svādu ca bhojitā |
brāhmaṇī sāmbusikteva taptā bhūḥ samudaśvasat || 51 ||
[Analyze grammar]
samāśvastā ca sā yuktyā kathālāpaiḥ parīkṣitum |
kṣaṇāntare nijagade devyā vāsavadattayā || 52 ||
[Analyze grammar]
bho brāhmaṇi kathā kācit tvayā naḥ kathyatām iti |
tac chrutvā sā tathety uktvā kathāṃ vaktuṃ pracakrame || 53 ||
[Analyze grammar]
purābhūj jayadattākhyaḥ sāmānyaḥ ko'pi bhūpatiḥ |
devadattābhidhānaś ca putras tasyodapadyata || 54 ||
[Analyze grammar]
yauvanasthasya tasyātha vivāhaṃ tanayasya saḥ |
vidhātum icchan nṛpatir matimān ity acintayat || 55 ||
[Analyze grammar]
veśyeva balavadbhogyā rājaśrīr aticañcalā |
vaṇijāṃ tu kulastrīva sthirā lakṣmīr ananyagā || 56 ||
[Analyze grammar]
tasmād vivāhaṃ putrasya karomi vaṇijāṃ gṛhāt |
rājye 'sya bahudāyāde yena nāpad bhaviṣyati || 57 ||
[Analyze grammar]
iti niścitya putrasya kṛte vavre sa bhūpatiḥ |
vaṇijo vasudattasya kanyāṃ pāṭaliputrakāt || 58 ||
[Analyze grammar]
vasudatto 'pi sa dadau ślāghyasaṃbandhavāñchayā |
dūradeśāntare 'py asmai rājaputrāya tāṃ sutām || 59 ||
[Analyze grammar]
pūrayām āsa ca tathā ratnair jāmātaraṃ sa tam |
agalad bahumāno 'sya yathā svapitṛvaibhave || 60 ||
[Analyze grammar]
avāptāḍhyavaṇikputrīsahitenātha tena saḥ |
tanayena samaṃ tasthau jayadattanṛpaḥ sukham || 61 ||
[Analyze grammar]
ekadā tatra cāgatya sotkaḥ saṃbandhisadmani |
sa vaṇig vasudattas tāṃ nināya svagṛhaṃ sutām || 62 ||
[Analyze grammar]
tato 'kasmāt sa nṛpatir jayadatto divaṃ yayau |
udbhūya gotrajais tasya tac ca rājyam adhiṣṭhitam || 63 ||
[Analyze grammar]
tadbhītyā tasya tanayo jananyā nijayā niśi |
devadattas tu nīto 'bhūd anyadeśam alakṣitaḥ || 64 ||
[Analyze grammar]
tatrāha rājaputraṃ taṃ māta duḥkhitamānasā |
devo 'sti cakravartī naḥ prabhuḥ pūrvadigīśvaraḥ || 65 ||
[Analyze grammar]
tatpārśvaṃ vraja rājyaṃ te sādhayiṣyati vatsa saḥ |
ity uktaḥ sa tadā mātrā rājaputro jagāda tām || 66 ||
[Analyze grammar]
tatra māṃ niṣparikaraṃ gataṃ ko bahu maṃsyate |
tac chrutvā punar apy evaṃ sā mātā tam abhāṣata || 67 ||
[Analyze grammar]
śvaśurasya gṛhaṃ gatvā tvaṃ hi prāpya tato dhanam |
kṛtvā parikaraṃ gaccha nikaṭaṃ cakravartinaḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
iti sa prerito mātrā salajjo 'pi nṛpātmajaḥ |
kramāt pratasthe sāyaṃ ca prāpa tacchvāśuraṃ gṛham || 69 ||
[Analyze grammar]
pitṛhīno vinaṣṭaśrīr bāṣpapātābhiśaṅkayā |
akāle nāśakac cātra praveṣṭuṃ lajjayā niśi || 70 ||
[Analyze grammar]
nikaṭe sattrabāhye 'tha sthitaḥ śvaśuramandirāt |
naktaṃ rajjvāvarohantīm akasmāt striyam aikṣata || 71 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇāc ca bhāryāṃ svām eva tāṃ ratnadyutibhāsvarām |
ulkām ivābhrapatitāṃ parijñāyābhyatapyata || 72 ||
[Analyze grammar]
sā tu taṃ dhūsarakṣāmaṃ dṛṣṭvāpy aparijānatī |
ko 'sīty apṛcchat tac chrutvā pāntho 'ham iti so 'bravīt || 73 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sā sattraśālāntaḥ praviveśa vaṇiksutā |
anvagād rājaputro 'pi sa tāṃ guptam avekṣitum || 74 ||
[Analyze grammar]
sā cātra puruṣaṃ kaṃcid upāgāt puruṣo 'pi tām |
tvaṃ cireṇāgatāsīti pādaghātair atāḍayat || 75 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sā dviguṇībhūtarāgā pāpā prasādya tam |
puruṣaṃ tena sahitā tatra tasthau yadṛcchayā || 76 ||
[Analyze grammar]
tad dṛṣṭvā tu sa suprajño rājaputro vyacintayat |
kopasyāyaṃ na kālo me sādhyam anyad dhi vartate || 77 ||
[Analyze grammar]
kathaṃ ca prasaratv etac chastraṃ kṛpaṇayor dvayoḥ |
śatruyogyaṃ striyām asyām asmin vā nṛpaśau mama || 78 ||
[Analyze grammar]
kim etayā kuvadhvā vā kṛtyam etad dhi durvidheḥ |
maddhairyālokanakrīḍānaipuṇye duḥkhavarṣiṇaḥ || 79 ||
[Analyze grammar]
atulyakulasaṃbandhaḥ saiṣā kiṃ vāparādhyati |
muktvā balibhujaṃ kākī kokile ramate katham || 80 ||
[Analyze grammar]
ity ālocya sa tāṃ bhāryām upaikṣata sakāmukām |
satāṃ gurujigīṣe hi cetasi strītṛṇaṃ kiyat || 81 ||
[Analyze grammar]
tatkālaṃ ca ratāvegavaśāt tasyāḥ kilāpatat |
vaṇiksutāyāḥ śravaṇāt san muktāḍhyaṃ vibhūṣaṇam || 82 ||
[Analyze grammar]
tac ca sā na dadarśaiva suratānte ca satvarā |
yayau yathāgataṃ geham āpṛcchyopapatiṃ tataḥ || 83 ||
[Analyze grammar]
tasminn api gate kvāpi drutaṃ pracchannakāmuke |
sa rājaputro dṛṣṭvā tadratnābharaṇam agrahīt || 84 ||
[Analyze grammar]
sphuradratnaśikhājālaṃ dhātrā mohatamo 'paham |
hastadīpam iva prattaṃ praṇaṣṭaśrīgaveṣaṇe || 85 ||
[Analyze grammar]
mahārghaṃ ca tad ālokya rājaputraḥ sa tatkṣaṇam |
nirgatya siddhakāryaḥ san kānyakubjaṃ tato yayau || 86 ||
[Analyze grammar]
tatra bandhāya dattvā tat svarṇalakṣeṇa bhūṣaṇam |
krītvā hastyaśvam agamat sa pārśvaṃ cakravartinaḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
taddattaiś ca balaiḥ sākam etya hatvā ripūn raṇe |
prāpa tat paitṛkaṃ rājyaṃ kṛtī mātrābhinanditaḥ || 88 ||
[Analyze grammar]
tac ca bandhād vinirmocya bhūṣaṇaṃ śvaśurāntikam |
prāhiṇot prakaṭīkartuṃ rahasyaṃ tad aśaṅkitam || 89 ||
[Analyze grammar]
so 'pi tacchvaśuro dṛṣṭvā svasutākarṇabhūṣaṇam |
tat tathopāgataṃ tasyai saṃbhrāntaḥ samadarśayat || 90 ||
[Analyze grammar]
sāpi pūrvaparibhraṣṭaṃ cāritram iva vīkṣya tat |
buddhvā ca bhartrā prahitaṃ vyākulaiva samasmarat || 91 ||
[Analyze grammar]
idaṃ me patitaṃ tasyāṃ rātrau sattragṛhāntare |
yasyāṃ tatra sthito dṛṣṭaḥ sa ko'pi pathiko mayā || 92 ||
[Analyze grammar]
tan nūnaṃ so 'tra bhartā me śīlajijñāsayāyayau |
mayā tu sa na vijñātas tenedaṃ prāpi bhūṣaṇam || 93 ||
[Analyze grammar]
ity evaṃ cintayantyāś ca durnayavyaktiviklavam |
vaṇiksutāyā hṛdayaṃ tasyāḥ kātaram asphuṭat || 94 ||
[Analyze grammar]
tatas tasyā rahasyajñāṃ pṛṣṭvā ceṭīṃ svayuktitaḥ |
tatpitā sa vaṇig buddhvā tattvaṃ tatyāja tacchucam || 95 ||
[Analyze grammar]
rājaputro 'tha saṃprāptarājyo labdhvā guṇārjitām |
sa cakravartitanayāṃ bhāryāṃ bheje 'parāṃ śriyam || 96 ||
[Analyze grammar]
tad itthaṃ sāhase strīṇāṃ hṛdayaṃ vajrakarkaśam |
tad eva sādhvasāvegasaṃpāte puṣpapelavam || 97 ||
[Analyze grammar]
tās tu kāścana sadvaṃśajātā muktā ivāṅganāḥ |
yāḥ suvṛttācchahṛdayā yānti bhūṣaṇatāṃ bhuvi || 98 ||
[Analyze grammar]
hariṇīva ca rājaśrīr evaṃ viplavinī sadā |
dhairyapāśena banddhuṃ ca tām eke jānate budhāḥ || 99 ||
[Analyze grammar]
tasmād āpady api tyājyaṃ na sattvaṃ saṃpadeṣibhiḥ |
ayam evātra vṛttānto mamātra ca nidarśanam || 100 ||
[Analyze grammar]
yan mayā vidhure 'py asmiṃś cāritraṃ devi rakṣitam |
yuṣmaddarśanakalyāṇaprāptyā tat phalitaṃ hi me || 101 ||
[Analyze grammar]
iti tasyā mukhāc chrutvā brāhmaṇyās tatkṣaṇaṃ kathām |
devī vāsavadattā sā sādarā samacintayat || 102 ||
[Analyze grammar]
brāhmaṇī kulavaty eṣā dhruvam asyā hy udāratām |
bhaṅgiḥ svaśīlopakṣepe vacaḥprauḍhiś ca śaṃsati || 103 ||
[Analyze grammar]
bhāryā tvaṃ kasya ko vā te vṛttāntaḥ kathyatāṃ tvayā |
tac chrutvā brāhmaṇī bhūyaḥ sātha vaktuṃ pracakrame || 104 ||
[Analyze grammar]
mālave devi ko 'py āsīd agnidatta iti dvijaḥ |
nilayaḥ śrīsarasvatyoḥ svayam āttadhano 'rthibhiḥ || 105 ||
[Analyze grammar]
tasya ca svānurūpau dvāv utpannau tanayau kramāt |
jyeṣṭhaḥ śaṃkaradattākhyo nāmnā śāntikaro 'paraḥ || 106 ||
[Analyze grammar]
tayoḥ śāntikaro 'kasmād vidyārthī svapitur gṛhāt |
sa bāla eva nirgatya gataḥ kvāpi yaśasvini || 107 ||
[Analyze grammar]
dvitīyaś ca sa tadbhrātā jyeṣṭho māṃ pariṇītavān |
tanayāṃ yajñadattasya yajñārthabhṛtasaṃpadaḥ || 108 ||
[Analyze grammar]
kālena tasya madbhartuḥ so 'gnidattābhidhaḥ pitā |
vṛddho lokāntaraṃ yāto bhāryayānugataḥ svayā || 109 ||
[Analyze grammar]
tīrthoddeśāc ca madbhartā dhṛtagarbhāṃ vimucya mām |
gatvā sarasvatīpūre śokenāndho jahau tanum || 110 ||
[Analyze grammar]
vṛttānte kathite cāsminn etya tatsahayāyibhiḥ |
svajanebhyo mayā labdhaṃ nānugantuṃ sagarbhayā || 111 ||
[Analyze grammar]
tato mayy ārdraśokāyām akasmād etya dasyubhiḥ |
asmannivāsaḥ sakalo 'py agrahāro viluṇṭhitaḥ || 112 ||
[Analyze grammar]
tatkṣaṇaṃ tisṛbhiḥ sārdhaṃ brāhmaṇībhir ahaṃ tataḥ |
śīlabhraṃśabhayād āttasvalpavastrā palāyitā || 113 ||
[Analyze grammar]
deśabhaṅgād vidūraṃ ca gatvā deśaṃ tadanvitā |
māsamātraṃ sthitābhūvaṃ kṛcchrakarmopajīvinī || 114 ||
[Analyze grammar]
śrutvā cānāthaśaraṇaṃ lokād vatseśvaraṃ tataḥ |
sabrāhmaṇīkā śīlaikapātheyāham ihāgatā || 115 ||
[Analyze grammar]
āgatyaiva prasūtāsmi yugapat tanayāv ubhau |
sthitāsu cāsu tisṛṣu brāhmaṇīṣu sakhīṣv api || 116 ||
[Analyze grammar]
śoko videśo dāridryaṃ dviguṇaḥ prasavo 'py ayam |
aho apāvṛtaṃ dvāram āpadāṃ mama vedhasā || 117 ||
[Analyze grammar]
tad etayor gatir nāsti bālayor vardhanāya me |
ity ālocya parityajya lajjāṃ yoṣidvibhūṣaṇam || 118 ||
[Analyze grammar]
mayā praviśya vatseśo rājā sadasi yācitaḥ |
kaḥ śaktaḥ soḍhum āpannabālāpatyārtidarśanam || 119 ||
[Analyze grammar]
tadādeśena ca prāptaṃ mayā tvaccaraṇāntikam |
vipadaś ca nivṛttā me dvārāt pratihatā iva || 120 ||
[Analyze grammar]
ity eṣa mama vṛttānto nāmnā piṅgalikāpy aham |
ābālyāgnikriyādhūmair yan me piṅgalite dṛśau || 121 ||
[Analyze grammar]
sa tu śāntikaro devi devaro me videśagaḥ |
kutra tiṣṭhati deśe 'sāv iti nādyāpi budhyate || 122 ||
[Analyze grammar]
evam uktasvavṛttāntāṃ kulīnety avadhārya tām |
prītyenāṃ brāhmaṇīṃ devī sā vitarkyaivam abravīt || 123 ||
[Analyze grammar]
iha śāntikaro nāma sthito 'smākaṃ purohitaḥ |
vaideśikaḥ sa jāne 'haṃ devaras te bhaviṣyati || 124 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā brāhmaṇīm utkāṃ nītvā rātriṃ tadaiva tām |
devī śāntikaraṃ prātar ānāyyāpṛcchad anvayam || 125 ||
[Analyze grammar]
uktānvayāya tasmai ca sā saṃjātasuniścayā |
iyaṃ te bhrātṛjāyeti brāhmaṇīṃ tām adarśayat || 126 ||
[Analyze grammar]
jātāyāṃ ca parijñaptau jñātabandhukṣayo 'tha saḥ |
brāhmaṇīṃ bhrātṛjāyāṃ tāṃ ninye śāntikaro gṛham || 127 ||
[Analyze grammar]
tatrānuśocya pitarau bhrātaraṃ ca yathocitam |
āśvāsayām āsa sa tāṃ bālakadvitayānvitām || 128 ||
[Analyze grammar]
devī vāsavadattāpi tasyās tau bālakau sutau |
purohitau svaputrasya bhāvinaḥ paryakalpayat || 129 ||
[Analyze grammar]
jyeṣṭhas tayoḥ śāntisomo nāmnā vaiśvāgaro 'paraḥ |
kṛtas tayaiva devyā ca vitīrṇabahusaṃpadā || 130 ||
[Analyze grammar]
andhasyevāsya lokasya phalabhūmiṃ svakarmabhiḥ |
purogair nīyamānasya hetumātraṃ svapauruṣam || 131 ||
[Analyze grammar]
yad etya labdhavibhavās tatra sarve 'pi saṃgatāḥ |
bālakau tau tayoḥ sā ca mātā śāntikaraś ca saḥ || 132 ||
[Analyze grammar]
tato gacchatsu divaseṣv ekadā pañcabhiḥ sutaiḥ |
sahāgatām upādāya śarāvān kumbhakārikām || 133 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvā svamandire kāṃcid devyā vāsavadattayā |
sā brāhmaṇī piṅgalikā jagade pārśvavartinī || 134 ||
[Analyze grammar]
pañcaitasyāḥ suto 'dyāpi naiko me sakhi dṛśyatām |
puṇyānām īdṛśaṃ pātram īdṛśy api na mādṛśī || 135 ||
[Analyze grammar]
tataḥ piṅgalikāvādīd devi duḥkhāya jāyate |
prajeyaṃ pāpabhūyiṣṭhā daridreṣv eva bhūyasī || 136 ||
[Analyze grammar]
yuṣmādṛśeṣu jāyeta yaḥ sa ko 'py uttamo bhavet |
tad alaṃ tvarayā prāpsyasy acirāt svocitaṃ sutam || 137 ||
[Analyze grammar]
iti piṅgalikoktāpi sotsukā sutajanmani |
abhūd vāsavadattā sā taccintākrāntamānasā || 138 ||
[Analyze grammar]
girīśārādhanaprāpyaṃ putraṃ te nārado 'bhyadhāt |
tad devi varado 'vaśyam ārādhyaḥ sa śivo 'tra naḥ || 139 ||
[Analyze grammar]
ity uktā vatsarājena tatkālaṃ cāgatena sā |
devī labdhāśayenāśu cakāra vrataniścayam || 140 ||
[Analyze grammar]
tasyām āttavratāyāṃ tu sa rājāpi samantrikaḥ |
sarāṣṭraś cāpi vidadhe śaṃkarārādhanavratam || 141 ||
[Analyze grammar]
trirātropoṣitau tau ca daṃpatī sa vibhus tataḥ |
prasādaprakaṭībhūtaḥ svayaṃ svapne samādiśat || 142 ||
[Analyze grammar]
uttiṣṭhataṃ sa yuvayoḥ kāmāṃśo janitā sutaḥ |
nātho vidyādharāṇāṃ yo bhavitā matprasādataḥ || 143 ||
[Analyze grammar]
iti vacanam udīrya candramaulau sapadi tirohitatāṃ gate prabudhya |
adhigatavaram āśu daṃpatī tau pramadam akṛtrimam āpatuḥ kṛtārthau || 144 ||
[Analyze grammar]
utthāya coṣasi tataḥ prakṛtīr vidhāya tatsvapnakīrtanasudhārasatarpitās tāḥ |
devī ca sā narapatiś ca sabandhubhṛtyau baddhotsavau vidadhatur vratapāraṇāni || 145 ||
[Analyze grammar]
katipayadivasāpagame tasyāḥ svapne jaṭādharaḥ puruṣaḥ |
ko 'py atha devyā vāsavadattāyāḥ phalam upetya dadau || 146 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa viniveditasphuṭatathāvidhasvapnayā saha pramuditas tayā samabhinandito mantribhiḥ |
vicintya śaśimaulinā phalanibhena dattaṃ sutaṃ manoratham adūragaṃ gaṇayati sma vatseśvaraḥ || 147 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 1
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!