Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter CI
śrīrāma uvāca |
kimucyate muniśreṣṭha bālakākhyāyikākramaḥ |
krameṇa kathayaitanme manovarṇanakāraṇam || 1 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
ko'pi mugdhamatirbālo dhātrīṃ pṛcchati rāghava |
kāṃcidvinodinīṃ dhātri varṇayākhyāyikāmiti || 2 ||
[Analyze grammar]
sā bālasya vinodāya dhātrī tasya mahāmate |
ākhyāyikāṃ kathayati prasannamadhurākṣaram || 3 ||
[Analyze grammar]
kvacitsanti mahātmāno rājaputrāstrayaḥ śubhāḥ |
dhārmikāḥ śauryamuditā atyantāsati pattane || 4 ||
[Analyze grammar]
vistīrṇe śūnyanagare vyomnīva jalatārakāḥ |
dvau na jātau tathaikastu garbha eva na saṃsthitaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
athātyuttamalābhārthaṃ kadācitsamavāyataḥ |
vibandhavaḥ khinnamukhāḥ śokopahatacetasaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
te tasmācchūnyanagarānnirgatā vitatānanāḥ |
gaganādiva saṃśliṣṭā budhaśukraśanaiścarāḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
śirīṣasukumārāṅgāḥ pṛṣṭhato'rkeṇa tāpitāḥ |
mārge'hani gatā grīṣmatāpārtāḥ pallavā iva || 8 ||
[Analyze grammar]
saṃtaptamārgasikatādagdhapādasaroruhāḥ |
hā tāta ceti śocanto mṛgā yūthacyutā iva || 9 ||
[Analyze grammar]
darbhāgrabhinnacaraṇāstāpakhinnāṅgasaṃdhayaḥ |
ullaṅghya dūramadhvānaṃ dhūlidhūsaramūrtayaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
mañjarījālajaṭilaṃ phalapallavamālitam |
mṛgapakṣigaṇādhāraṃ prāpurmārge tarutrayam || 11 ||
[Analyze grammar]
yasminvṛkṣatraye vṛkṣau dvau na jātau manāgapi |
bījameva tṛtīyasya svārohasya na vidyate || 12 ||
[Analyze grammar]
viśrāntāste pariśrāntāstatraikasya taroradhaḥ |
pārijātatale svarge śakrānilayamā iva || 13 ||
[Analyze grammar]
phalānyamṛtakalpāni bhuktvā pītvā ca tadrasam |
kṛtvā gulucchakairmālāṃ ciraṃ viśramya te yayuḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
punardūrataraṃ gatvā madhyāhne samupasthite |
sarittritayamāsedustaraṅgataralāravam || 15 ||
[Analyze grammar]
tatraikā pariśuṣkaiva manāgapyambu na dvayoḥ |
vidyate saritordṛṣṭirandhalocanayoriva || 16 ||
[Analyze grammar]
pariśuṣkā bhṛśaṃ yāsau tasyāṃ te sasnurādṛtāḥ |
gharmārtā iva gaṅgāyāṃ brahmaviṣṇuharā iva || 17 ||
[Analyze grammar]
ciraṃ kṛtvā jalakrīḍāṃ pītvā kṣīropamaṃ payaḥ |
jagmuste rājatanayāḥ prahṛṣṭamanasaḥ svayam || 18 ||
[Analyze grammar]
athāsedurdinasyānte lambamāne divākare |
bhaviṣyannavanirmāṇaṃ nagaraṃ nagasannibham || 19 ||
[Analyze grammar]
patākāpadminīvyāptaṃ nīlākāśajalāśayam |
dūraśrutasamullāpagāyannāgaramaṇḍalam || 20 ||
[Analyze grammar]
dadṛśustatra ramyāṇi trīṇi sadbhavanāni te |
maṇikāñcanagehāni śrṛṅgāṇīva mahāgireḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
anirmite dve sadane ekaṃ nirbhitti tatra vai |
abhittimandiraṃ cāru praviṣṭāste narāstrayaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
saṃpraviśyopaviśyāśu viharanto varānanāḥ |
prāpuḥ sthālītrayaṃ tatra taptakāñcanakalpitam || 23 ||
[Analyze grammar]
tatra karparatāṃ yāte dve ekā cūrṇatāṃ gatā |
jagṛhuścūrṇarūpāṃ tāṃ sthālīṃ te dīrghabuddhayaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
droṇairnavanavatyā taistasyāṃ droṇena cāndhasaḥ |
tatra droṇaśataṃ hīnaṃ randhitaṃ bahubhojibhiḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
nimantritāstrayastaistu brāhmaṇā rājasūnubhiḥ |
dvau nirdehāvathaikasya mukhameva na vidyate || 26 ||
[Analyze grammar]
nirmukhenāndhasastatra bhuktaṃ droṇaśataṃ suta |
viprabhuktāvaśeṣaṃ tu bhuktamandho nṛpātmajaiḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
tribhiste rājaputrāśca parāṃ nirvṛtimāgatāḥ |
bhaviṣyannagare tasmin rājaputrāstrayo hi te |
sukhamadya sthitāḥ putra mṛgayāvyavahāriṇaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
ākhyāyikaiṣā kathitā mayā ramyā tavānagha |
etāṃ hṛdi kuru prājña vidagdhastvaṃ bhaviṣyasi || 29 ||
[Analyze grammar]
dhātryeti kathitā rāma bālakākhyāyikā śubhā |
tuṣṭiṃ jagāma bālaśca śubhākhyāyikayānayā || 30 ||
[Analyze grammar]
eṣā hi kathitā rāma cittākhyānakathāṃ prati |
bālakākhyāyikā tubhyaṃ mayā kamalalocana || 31 ||
[Analyze grammar]
iyaṃ saṃsāraracanā sthitimevamupāgatā |
bālakākhyāyikevograiḥ saṃkalpairdṛḍhakalpitaiḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
vikalpajālakaiveyaṃ pratibhāsātmikānagha |
bandhamokṣādikalanārūpeṇa parijṛmbhate || 33 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpamātrāditaradvidyate neha kiṃcana |
saṃkalpavaśataḥ kiṃcinna kiṃcitkiṃcideva vā || 34 ||
[Analyze grammar]
dyauḥ kṣamā vāyurākāśaṃ parvatāḥ sarito diśaḥ |
saṃkalpakacitaṃ sarvamevaṃ svapnavadātmanaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
rājaputrāstrayo nadyo bhaviṣyannagare yathā |
yathā saṃkalparacanā tatheyaṃ hi jagatsthitiḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpamātramabhitaḥ parisphurati cañcalaḥ |
payomātrātmako'mbhodhirambhasīvātmanātmani || 37 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpamātraṃ prathamamutthitaṃ paramātmanaḥ |
tadidaṃ sphāratāṃ yātaṃ vyāpārairdivasaṃ yathā || 38 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpajālakalanaiva jagatsamagraṃ saṃkalpameva nanu viddhi vilāsacetyam |
saṃkalpamātramalamutsṛja nirvikalpamāśritya niścayamavāpnuhi rāma śāntim || 39 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter CI
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!