Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter CII
śrīvasiṣṭha uvāca |
svasaṃkalpavaśānmūḍho mohameti na paṇḍitaḥ |
akṣaye kṣayasaṃkalpānmuhyate śiśureva hi || 1 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
ko'sau saṃkalpitaḥ kena kṣayo brahmavidāṃ vara |
asataiva mahāmohaṃ yenādāttatsadaiva hi || 2 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
asatā bhūtasaṃghena kṣayo'haṃkāranāmadhṛk |
vetālaḥ śiśuneveha mithyaiva parikalpitaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
ekasminneva sarvasminsthite paramavastuni |
kutaḥ ko'yamahaṃ nāma kathaṃ nāma kiloditaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
vastuto nāstyahaṃkāraḥ paramātmanyabhedini |
asamyagdarśanānmārgīsarittīvrātape yathā || 5 ||
[Analyze grammar]
manomaṇimahārambhaḥ saṃsāra iti lakṣyate |
ātmanātmānamāśritya sphuratyantaryathāmbhasā || 6 ||
[Analyze grammar]
asamyagdarśanaṃ tena tyaja rāma nirāśrayam |
sāśrayaṃ satyamānandi samyagdarśanamāśraya || 7 ||
[Analyze grammar]
dhiyā vicāradharmiṇyā mohasaṃrambhahīnayā |
vicārayādhunā satyamasatyaṃ saṃparityaja || 8 ||
[Analyze grammar]
abaddho baddha ityuktvā kiṃ śocasi mudhaiva hi |
anantasyātmatattvasya kiṃ kathaṃ kena badhyate || 9 ||
[Analyze grammar]
nānā'nānātvakalanā tvavibhinnamahātmani |
sarvasminbrahmatattve'sminkiṃ baddhaṃ kiṃ vimucyate || 10 ||
[Analyze grammar]
anārto'pyārtimānbhāti cchinne'ṅge kiṃca tāmyati |
bhedābhedavikārārtiḥ kācinnātmani vidyate || 11 ||
[Analyze grammar]
dehe naṣṭe kṣate kṣīṇe kātmanaḥ kṣatirāgatā |
bhastrāyāṃ paridagdhāyāṃ bhastrāpūro na naśyati || 12 ||
[Analyze grammar]
dehaḥ patatu vodetu kā naḥ kṣatirupasthitā |
ko naṣṭaḥ prakṣate puṣpe āmodo vyomasaṃśrayaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
āpatantu vapuḥpadme sukhaduḥkhahimaśriyaḥ |
ākāśoḍuyanālīnāṃ kā naḥ kṣatirupasthitā || 14 ||
[Analyze grammar]
dehaḥ patatu vodetu yātu vā gaganāntaram |
tadvilakṣaṇarūpasya kāsau bhavati me kṣatiḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
yathā payodamarutoryathā ṣaṭpadapadmayoḥ |
tathā rāghava saṃbandhastvaccharīratvadātmanoḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
mano rāma śarīraṃ hi jagataḥ sakalasya ca |
ādyā śaktiścidadhyātmā na naśyati kadācana || 17 ||
[Analyze grammar]
yo'sāvātmā mahāprājña na naśyati na gacchati |
na naśyati kadācicca kiṃ mudhā paritapyase || 18 ||
[Analyze grammar]
viśīrṇe'bhre yathā vātaḥ śuṣke'bje ṣaṭpado yathā |
yātyanantapadaṃ vyoma tathātmā dehasaṃkṣaye || 19 ||
[Analyze grammar]
saṃsāre'sminviharato mano'pi hi na naśyati |
jñānāgninā vinā jantorātmanāśe tu kā kathā || 20 ||
[Analyze grammar]
yaḥ kuṇḍavadaranyāyo yo ghaṭākāśayoḥ kramaḥ |
sthitirdehātmanoḥ saiva savināśāvināśayoḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
badaraṃ hastamāyāti yathā sphuṭati kuṇḍake |
ātmā gaganamāyāti tathā calati dehake || 22 ||
[Analyze grammar]
kumbhe gacchatyakumbhatvaṃ kumbhākāśo yathāmbare |
tiṣṭhatyevamayaṃ kṣīṇe dehe dehī nirāmayaḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
manodeho hi jantūnāṃ deśakālatirohitaḥ |
muhurmṛtipaṭācchannaḥ śaṭhe kiṃ paridevanā || 24 ||
[Analyze grammar]
deśakālatirodhāne mūḍho'pi maraṇe naraḥ |
kiṃ bibheti mahābāho neha paśyati kaścana || 25 ||
[Analyze grammar]
atastvaṃ vāsanāṃ rāma mithyaivāhamiti sthitām |
tyaja pakṣīśvaro vyomagamanotka ivāṇḍakam || 26 ||
[Analyze grammar]
eṣā hi mānasī śaktiriṣṭāniṣṭanibandhanī |
anayaiva mudhā bhrāntyā svapnavatparikalpanā || 27 ||
[Analyze grammar]
avidyaiṣā durantaiṣā duḥkhāyaiṣā vivardhate |
aparijñāyamānaiṣā tanotīdamasanmayam || 28 ||
[Analyze grammar]
eṣā tucchavadākāśaṃ tuṣāramalinaṃ yathā |
paripaśyati vibhrāntā svarūpasya svabhāvataḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
asadevedamārambhamantharaṃ sadivotthitam |
kalpitaṃ jagadābhogi dīrghasvapna ivaitayā || 30 ||
[Analyze grammar]
bhāvanāmātra evāsyāḥ svarūpaṃ kartṛtāṃ gatam |
jagannāmāvilaṃ cakṣurvyomni bimbarucāmiva || 31 ||
[Analyze grammar]
layamasyāḥ svarūpaṃ tvaṃ naya rāma vicāraṇāt |
yathā himaśilāyāstu tapanāddivasādhipaḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
himābhāvārthino'rkasya svodayenepsitaṃ yathā |
siddhyatyevaṃ vicāreṇa manonāśārthino'rthitam || 33 ||
[Analyze grammar]
avidyā'saṃprabuddhā hi vitatānarthadurgamā |
nānendrajālakalanāṃ śambaro hema varṣati || 34 ||
[Analyze grammar]
svavināśakriyāṃ caitāṃ mana eva karotyalam |
mano hyātmavadhaṃ nāma nāṭakaṃ parinṛtyati || 35 ||
[Analyze grammar]
ātmānamīkṣate cetaḥ svavināśāya kevalam |
nahi jānāti durbuddhirvināśaṃ pratyupasthitam || 36 ||
[Analyze grammar]
svayaṃ saṃkalpamātreṇa svavināśadṛśāmidam |
manaḥ saṃsādhayatyāśu kleśo nātropayujyate || 37 ||
[Analyze grammar]
svasaṃkalpavikalpāṃśaṃ vivekopahitaṃ manaḥ |
saṃtyajya rūpamābhogi karotyātmāvabodhanam || 38 ||
[Analyze grammar]
mahodayo manonāśo mahocchedasya tūdayaḥ |
manonāśe prayatnaṃ tvaṃ kuru mā manaso jave || 39 ||
[Analyze grammar]
aviralasukhaduḥkhavṛkṣakhaṇḍe viṣamakṛtāntamahorage vane'smin |
prabhuridamakhile vivekahīnaṃ subhaga mano mahadāpadekahetuḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
ityuktavatyatha munau divaso jagāma sāyaṃtanāya vidhaye'stamino jagāma |
snātuṃ sabhā kṛtanamaskaraṇā jagāma śyāmākṣaye ravikaraiśca sahājagāma || 41 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter CII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!