Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 59
caturthako male medomajjāsthyanyatamasthite||72||
majjastha evetyapare prabhāvaṃ sa tu darśayet||72||
dvidhā kaphena jaṃghābhyāṃ sa pūrvaṃ śiraso'nilāt||73||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
caturthakalakṣaṇamāha-caturthaka iti| sa ca dvividhaḥ,kaphajo jaṅghābhyāṃ pūrvaṃ prabhāvaṃ darśayet, vātajaḥ śirasaḥ|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
medaśca majjā cāsthi ca medomajjāsthīni, teṣāmanyatamasmin sthite doṣe kadācinmedasi sthite doṣe kadācinmajjani kadācidasthani sthite doṣe caturthako jvaro jāyate| ekaṃ dinaṃ jvarayitvā hyahaṃ vimucya punarjvarayati sa caturthako vedyaḥ| majjastha evetyapare-anye punarācāryā evaṃ smaranti, caturthako jvaro majjastha eva doṣe jāyate| sa punaścaturthakaḥ prabhāvaṃ dvidhādviprakāraṃ, darśayet| kaphenādhikena yo jāyate sa pūrvaṃ-prathamaṃ, jaṅghābhyaṃ tato'nyebhyo'ṅgebhyaḥ| anilādyo bhavati sa pūrvaṃ śiraso jāyate'nantaramaṅgāntarebhyaḥ|10