Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 58
——————————————-medonāḍīstṛtīyake||70||
grāhī pittānilānmūrdhnastrikasya kaphapittataḥ||71||
sapṛṣṭhasyānilakaphātsa caikāhāntaraḥ smṛtaḥ||71||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
tṛtīyakalakṣaṇamāha-medonāḍīriti| sa catrividhaḥ,-pittānilajo mūrnghaḥ pravartate, kaphapittajasnikāt, vātakaphajaḥ pṛṣṭhāt| trividho'pyekāhāntaraḥ |
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tṛtīyake medovahā nāḍīrviśeṣeṇa doṣa āśrita iti yojyam| medovahā nāḍīrāśritya doṣastṛtīyakaṃ kuruta ityarthaḥ| sa ca trividhaḥ,-pittavātādadhikāt kaphapittāt vātakaphācca| tatra grāhī mūrdhnaḥ-śirasaḥ, pittānilāttṛtīyako bhavati, mūrdhni vedanāstāstā janayatītyarthaḥ| yaśca kaphapittādutpadyate sa trikasya grāhī-trike pīḍāmutpādayati| yaścānilakaphājjāyate sa pṛṣṭhasahitasya trikasya grāhī-pṛṣṭhe trike ca pīḍāṃ janayati| evamayaṃ triprakārasvabhāvaḥ| sa ca tṛtīyaka ekāhāntara iti smṛto, 'munibhiḥ' iti śeṣaḥ| ekenāhnā'ntaraṃ-vyavadhānaṃ, yasya sa evam| ekasminnahani tirobhūya punarudetītyarthaḥ|