Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 12
——————————————jagatyevamanauṣadham||10||
na kiñcidvidyate dravyaṃ vaśānnānārthayogayoḥ||10||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
evaṃ-anena pañcamahābhūtārabdhena gurvādiguṇayogena dravyāṇāṃ, jagati-bhuvane'smin, anauṣadhabhūtaṃ na kiñcid dravyamasti,-api tu sarvameva dravyaṃ yatsikatāpāṃsvādikaṃ tadauṣadhaṃ,-cikitsitam| vaśānnānārthayogayoḥ,-arthaśca yogaśca-arthayogau, arthaḥprayojanam, yogo-yuktiḥ, yathā,-anayā yuktyauṣadhamidaṃ yojitamasya rogasya vijayāya syādanayā cāsya rogasyeti, nānāvidhau yāvarthayogau tayorvaśāt-sāmarthyāt, sarvamapi dravyamauṣadham, rogapratīkārahetutvāt| atha kiṃ dravyaṃ kimbhūtotkaṭaṃ bhavati? ityāha-
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
dravyamātrasyauṣadhatvamāha-jagatīti| evaṃ-uktena prakāreṇa, tasya tasya dravyasya tattadguṇayogatvāt jagati na kiñciddravyamanauṣadhaṃ vidyate-sarvameva dravyamauṣadham| kutaḥ? nānārthayogayorvaśāt,-arthaḥprayojanam, yogo-yojanā, nānāvidhāvarthayogau-nānārthayogau,5 tayoḥ| etaduktaṃ bhavati,-yadekasminnarthe nopayujyate tadevānyasminnupayujyate| yadekena yogena nopayujyate tadevānyenopayujyate| yathā,-atyantānupayukto'pi kharameṣādiviḍraso binduśaḥ śvāsakāsādau, atyantāpathyo'pi māpa iṇḍurīkṛtaḥ sanavanīto'rditādau|10