Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 13
dīpanaṃ pācanaṃ kaṇṭhyaṃ laghūṣṇaṃ bastiśodhanam||16||
hidhmādhmānānilaśleṣmasadyaḥśuddhinavajvare||17||
kāsāmapīnasaśvāsapārśvarukṣu ca śasyate||17||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
dīpanādiguṇayuktamuṣṇamambu bhavati| bastiśabdena tātsthyānmūtraṃ gṛhyate| tena mūtraśodhanamityatrārtho bodhyaḥ| hidhmādhmānādiṣu ca śasyate| kāsaśca āmaśca pīnasaśca śvāsaśca pārśvaruk ca, tāsu ca śasyate| āmo-apakvaḥ, āhāra ityarthaḥ| kecittvāmapīnasa iti pīnasaviśeṣaṇamāmaśabdamāhuḥ| tairajīrṇa uṣṇāmbu noktaṃ syāt| ajīrṇe cālasakādirūpe jalamuṣṇamiṣyata eva|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
uṣṇodakaguṇānāha-dīpanamiti| kaṇṭhyaṃ-svaryam| bastiḥmūtrāśayaḥ| sadyaḥśuddhiḥ-tadahaḥkṛtavamanādiḥ| navajvaraḥsāmajvaraḥ| āmaḥ-āmājīrṇam| pārśvaruk-pārśvaśūlam| uṣṇaṃ-kvathanoṣṇam, sūryāditaptaniṣedhāt(?)| kvathanavidhiścoktaḥ saṅgrahe (sū. a. 6)- "kṣīṇapādatribhāgārdhaṃ deśartugurulāghavāt| kvathitaṃ phenarahitamavegamamalaṃ hitam||"tathā,-"pāṣāṇarūpyamṛddhemajatupākārkatāpita pānīyamuṣṇaṃ śītaṃ vā tridoṣaghnaṃ tṛḍartijit||" iti|