Yoga-sutra with Bhoja Vritti [sanskrit]
9,596 words
The Sanskrit edition of the Rājamārtaṇḍa or Bhojavṛtti by Bhojarāja.—This represents the commentary on the yoga aphorisms of Patañjali by King Bhoja who ruled in the 11th century. The material was typed by Suryansu Ray from a traditional old manuscript belonging to the family Guru.
Sūtra 4.16
yadyevaṃ jñānaṃ cet prakāśakatvādgrahaṇasvabhāvamarthaśca prakāśyatvādgrāhyasvabhāvastadā yugapat sarvānarthān kathaṃ na gṛhṇāti | na smarati cetyāśaṅkāṃ parihartumāha —
taduparāgāpekṣitvāccittasya vastu jñātājñātam || kaivalya 16 ||
vṛttiḥ — tasyārthasyoparāgādākārasamarpaṇāccitte bāhyaṃ vastu jñātamajñātaṃ ca bhavati | ayamarthaḥ — sarvaḥ padārtha ātmalābhe cittaṃ sāmagrīmapekṣate | nīlādijñānaṃ copajāyamānamindriyapraṇālikayā samāgatamarthoparāgaṃ sahakārikāraṇatvenāpekṣate | vyatiriktasyārthasya sambandhābhāvādgrahītumaśakyatvāt | tataśca yenaivārthenāsya svarūpoparāgaḥ kṛtastamevārthaṃ tajjñānaṃ vyavahārayogyatāṃ nayati | tataḥ so'rtho jñāta ucyate | yena cā''kāro na samarpitaḥ sa na jñātatvena vyavahriyate | yasmiṃścānubhūte'rthe sādṛśyādirarthaḥ saṃskāramudbodhayan sahakāritāṃ pratipadyate tasminnevārthe smṛtirupajāyata iti na sarvatra jñānaṃ nāpi smṛtiriti na kaścidvirodhaḥ || 16 ||