Visvamitra-samhita [sanskrit]

20,660 words | ISBN-13: 9788179070383

The Sanskrit text of the Visvamitra-samhita, an ancient text belonging to the Pancaratra tradition. Visvamitrasamhita is noted for listing authoritative Pancaratra works and the benefits obtained by chanting Lord Hari’s name. Alternative titles: Viśvāmitrasaṃhitā (विश्वामित्रसंहिता), Viśvāmitra-saṃhitā (विश्वामित्र-संहिता), Vishvamitrasamhita, Vishvamitra.

Chapter 1

oṃ |
viśvāmitrasaṃhitā | |
prathamo'kṣyāyaḥ |
avyaktāyāprameyā viśuddhajñānahetave |
śrīmate śreyasāṃ dhāgne namaḥ puṃse parātmane || 1 ||
[Analyze grammar]

siddhāśrame śramahare siddhamaṃghanivevite |
āmrāyaghovairaniśaṃ munīnāṃ mukharīkṛte || 2 ||
[Analyze grammar]

vaikhānasairvālakhilyaiḥ phenapairūśmapairapi |
aśmakuṭṭaiśca munibhirdantolūkhalimibhirvṛte || 3 ||
[Analyze grammar]

sadā saṃphullakahlārakumudotpalasevite |
vikasvarāmbhojagalanmakṣucandrakitāmbubhiḥ || 4 ||
[Analyze grammar]

antyajairatiśītaiśca pūrṇairaśanamambubhiḥ |
ṭṭaṣṭhamātraśramaharaiḥ sarobhiḥ samalaṅkṛte || 5 ||
[Analyze grammar]

cūtacampakapuṃnāganāgakesarakesaraiḥ |
tamālatālahintālakundāmalakatindukaiḥ || 6 ||
[Analyze grammar]

kadagbajambūjambīvīraṇodumbarairapi |
priyālairnālikeraiśca vakulaiḥ panasairapi || 7 ||
[Analyze grammar]

kundacandanamandāradevāruśataistathā |
sadāphalaiḥ sadāpuṣpaiḥ sadāpallavaśobhitaiḥ || 8 ||
[Analyze grammar]

stabakastanabhāreṇa saṃnatābhiḥ samantataḥ |
nānālatābhiḥ kāntābhirāśliṣṭaistaruṇairiva || 9 ||
[Analyze grammar]

utphullapuṣpapaṭalīsaurabhāsāralampaṭaiḥ |
bhramadibharabhito bhṛṅgairnadadibhariva kuṇṭhitaiḥ || 10 ||
[Analyze grammar]

mañjulālāpamadhuraiḥ kokilākalitāntaraiḥ |
mattabarhiṇasannādairāhvayadibharivātithīn || 11 ||
[Analyze grammar]

dātyūhairbhṛṅgarājaiśca kokilaiḥ kṛkaraistathā |
anyaiśca vividhairjuṣṭairabhitaḥ pakṣimaṇḍalaiḥ || 12 ||
[Analyze grammar]

chāyāsu gomayasyathāsu sukhāsīnairdvijottamaiḥ |
kvacidvyākhyānanipūṇaiḥ kvacidāmagrayapāṭhakaiḥ || 13 ||
[Analyze grammar]

vāvadūkaiḥ kvaciccaiva kvacit paurāṇikairapi |
anyaiśca nānāśāstrajñairakṣidaivayutairapi || 14 ||
[Analyze grammar]

svādupakvaphalopetaiḥ puṣpāmoditadiṅmukhaiḥ |
etaiścānyaiśca vividhaistarubhiḥ parivāritaiḥ || 15 ||
[Analyze grammar]

gāyadibhaḥ kiṃnaragaṇaiḥ śrotrendriyasukhāvahaiḥ |
kokai rāvakulairnityamāśrikāhaca rṇabhūtale || 16 ||
[Analyze grammar]

varāhapuruṣotkhātamuktāsauribhirucchrite |
hariṇairardhasaṃdaṣṭaśaṣpaśyāmalitāntare || 17 ||
[Analyze grammar]

śārdūlaśābairāpītastanibhirgobhirāvṛte |
bhallūkakāntaśamitmunidārakarodane || 18 ||
[Analyze grammar]

śākhāmṛgasamārabdhaśuṣyaddhānyasamūhake |
uccadrumalepsūnāmṛṣīṇāmabhitaḥ sthite || 19 ||
[Analyze grammar]

karibhiḥ kautukārabdhaśākhāvanamanakriye |
śukasaṅghātavisṛtavedapāṭhakasaṃśaye || 20 ||
[Analyze grammar]

utsarpitāgridhūmasyadamapāvitadiṅmukhe |
samāsīnaṃ dvijavarairarcyamānapadāmbujam || 21 ||
[Analyze grammar]

aśeṣavedavedāntavākyasūkṣmārthadarśinam |
sāṃkhya yoge na nirataṃ sarvaśāstropaniṣṭhitam || 22 ||
[Analyze grammar]

saṃdīpyamānaṃ tapasā mokṣakāmamivāparam |
brāhmaṇyaṃ tapasā svena samupārjitamūrjitam || 23 ||
[Analyze grammar]

dadhānaṃ sarvatīrtheṣu kṛtastrapāvanam |
pañcarātramahāmbhodhipāraṭṛśvānamañjasā || 24 ||
[Analyze grammar]

aśeṣāvabhṛthastrānapavitritajaṭāvanam |
lokācāraviśeṣajñaṃ pañcakālaparāyaṇam || 25 ||
[Analyze grammar]

puṇyatīrthoddhṛteśvetamṛtsrāviracitaiśśubhaiḥ |
ūrdhvapuṇḍrairdvādaśabhiḥ saumyairāvṛtavigraham || 26 ||
[Analyze grammar]

khasthānavidhṛtāśeṣapañcāyudhavibhūṣitam |
saumyatve'pi durādharṣaṃ tejomaṇḍalamaṇḍitam || 27 ||
[Analyze grammar]

kṣāntaṃ ca dāntamanaghaṃ sadā dīnānukanpinam |
gādhisūnuṃ mahātmānaṃ viśvāmitraṃ tapodhanam || 28 ||
[Analyze grammar]

abhyetya kāśyapo nāma kadāciṭṭaṣisattamaḥ |
praṇamyopāntike tasthau śirasyādhāya cāñjalim || 29 ||
[Analyze grammar]

tatastaṃ bhagavān ṭṭaṣṭvā viśvāmitraḥ samāgatam |
vinayāvanaṃtaṃ vipraṃ vākyametaduvāca ha || 30 ||
[Analyze grammar]

viśvāmitraḥ |
      kaccitte kuśalaṃ vipra kaccitte vardhate tapaḥ |
      vardhante kratavaḥ kaccidivicchinnāstavāśrame || 31 ||
[Analyze grammar]

kaccit khādhyāyavicchedo jāyate na tavāniśam |
      gṛhāgatāstvatithayo yathālaṃ tvayā mune || 32 ||
[Analyze grammar]

arcyante kaccidetanme sarvamācakṣva pṛcchataḥ |
kāyapaḥ |
       bhagavan yattvayā pṛṣṭaṃ sarvametattathā mayi || 33 ||
[Analyze grammar]

evaṃ yamanugṛhṇāti bhavān tatyāśubhaṃ kutaḥ |
viśvāmitraḥ |
        evaṃ codita āsīnaḥ śubhāgamanakāraṇam || 34 ||
[Analyze grammar]

vaktumarhasi tattvena vatsa kāśyapanandana |
        evamuktaḥ sa muninā samāsīnaḥ kṛtāñjaliḥ || 35 ||
[Analyze grammar]

śekavegasamākrāntacetā vacanamabravīt |
        paṭhitāḥ sakalā vedāḥ sarahasyā mahāmune || 36 ||
[Analyze grammar]

mīmāṃsādyāni śastrāṇi vedāntāni yathārthataḥ |
paṭhitāni mayā samyagādimadhyāntasaṃgatam || 37 ||
[Analyze grammar]

vyāmuhmatīva me ceto bahuśastranirīkṣaṇāt |
idaṃ niḥśreyasakarīmiti buddhau na niścayaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]

adyatve bhagavān sarvaṃ jānātīti tapodhanāḥ |
sarve dadanti tevedājñānāmṛtamahodadhiḥ || 139 ||
[Analyze grammar]

tasmādihāgato'syadya tattvajñānabubhutsayā |
kenopāyena bhagacan  taranti bhavasāgaram || 40 ||
[Analyze grammar]

māṭṭaśā jñānahīnāstu tandrālumanaso janāḥ |
prasīda sīdate mahmaṃnoyatvaṃ nṛpasaṃnidhau || 41 ||
[Analyze grammar]

karuṇaṃ caraṇāmbhojaśaraṇāya vidhatkha mām |
saṃsārāpārajaladhau majjato māṭṭaśān janān || 42 ||
[Analyze grammar]

tattvajñānaplavenaiva saṃtārayati yadabhavān |
atastvāmadya śaraṇaṃ yāto yenāhamāpnuyām || 43 ||
[Analyze grammar]

amṛtatvaṃ vadatu me tamupāyaṃ mahāmune |
etāvaduktvā virate tasmin kāśyapanandane || 44 ||
[Analyze grammar]

dhātvā muhūrtaṃ provāca prasanno godhinandanaḥ |
sādhu sādhu mahāprājña vatsa kāśyapa susthira || 45 ||
[Analyze grammar]

īṭṭaśī te samutpannā buddhirvayasi nūtane |
ityasmākamatīvāsīdāndamatinirmaram || 46 ||
[Analyze grammar]

hṛdayaṃ sadayaṃ yātuṃ pāritoṣikamicchati |
bhavate bhaktiyuktāya bhāvambhonidhibhīrave || 47 ||
[Analyze grammar]

tasmādvadāmi te vatsa niḥśreyasakaraṃ param |
upāyaḥ kathitaḥ pūrvaṃ brahmaṇā matpriyepsunā || 48 ||
[Analyze grammar]

purābhāvetibhavatātasmādabhīto bhṛśaṃ mune |
evaṃ nivṛttikartāramupāyaṃ labdhumañjasā || 49 ||
[Analyze grammar]

tapasogreṇa surasaṃ brahmaṇāṃ samatoṣayam |
tataḥ prasanno bhagavān brahmā lokapitamāhaḥ || 50 ||
[Analyze grammar]

dayayā darśanaṃ devo dadau mahmaṃ diṭṭakṣave |
tato irṣasamāviṣṭahṛdayo racitāñjaliḥ || 51 ||
[Analyze grammar]

praṇāmya daṇḍavad bhasūmau stotrametadudairayam |
namaste sarvajagatāṃ sraṣṭre jagati tasthuṣe || 52 ||
[Analyze grammar]

avate sattvamāśritya saṃhartre tāmasāśrayāt |
acintyāyāprameyāya namaste paramātmane || 53 ||
[Analyze grammar]

akṣarāyāvikārāya bhaktānāmārtināśine |
namastubhyaṃ trikokeśa trayīmaya jaganmaya || 54 ||
[Analyze grammar]

anaghāghaughavidhvaṃsakāriṇe mīḍhuṣe namaḥ |
sūkṣmasūkṣamatarāvyaktakāriṇe mīḍhuṣe namaḥ || 55 ||
[Analyze grammar]

sthūlāt sthūlatarāvyakta sūkṣmāt sūkṣmatara prabho |
vyomavāyvagrisalilapṛthivīmayavigraha || 56 ||
[Analyze grammar]

bhagavan pāhi māṃ deva kṛpayā bhaktavatsala |
prāṇināmantarātmā yo hṛdayepvadhitiṣṭhati || 57 ||
[Analyze grammar]

satyamityeva vidūdibhaḥ sarvadā vinigadyate |
sarvauṣadhīryathākālaṃ prasūte pṛthivī prabho || 58 ||
[Analyze grammar]

rātriṃdivavibhāgena yaśca sūryaśca candramāḥ |
parataḥ patito yogātanatantrau gataklamau || 59 ||
[Analyze grammar]

yaśca vāyuḥ sadā jantūn prāṇayatyaniśaṃ caran |
tvattotpannabhayādetat kriyate kamalāsana || 60 ||
[Analyze grammar]

hiraṇyakeśa bhagavan hiraṇyaśmaśrusaṃyutam |
ānakhāt kharṇarūpaṃ tvāṃ saṃpaśyantiva hi yaroginaḥ || 161 ||
[Analyze grammar]

sarakhatīprāṇanātha jaganmaya janārtihan |
jaya jñānamayācintya jaya jñeya mahāprabho || 62 ||
[Analyze grammar]

jayakāraṇa sarvasya yajakāraṇakāraṇa |
jaya viśvāmarādhīśa vedavedya jayasva ca || 63 ||
[Analyze grammar]

evaṃ stuvantaṃ praṇamanāthaṃ kṛpaṇaṃ ca mām |
     prasanno bhagavān brahmā prāha gambhīrayā girā || 64 ||
[Analyze grammar]

brahmā |
      uttiṣṭha te prasanno'haṃ varaṃ varaya suvrata |
      yadyadicchasi tartvaṃ dāsyāmi kathayasva me || 65 ||
[Analyze grammar]

ityukto'haṃ bhagavatā brahmaṇāvyaktajanmanā |
      paramāṃ prītimāsādya bāppakaṇṭho vyajijñapam || 166 ||
[Analyze grammar]

yadi prasanno bhagavān mahmaṃ bhaktimate bhṛśam |
      upāyaṃ kathayatvadya niḥśreyasakaraṃ param || 167 ||
[Analyze grammar]

mayā mahīmimāṃ kṛtstrāṃ bhāntvā ciramupāsitāḥ |
      ācāryā bahavastebhyo lbadhaṃ traivargikaṃ phalam || 68 ||
[Analyze grammar]

tassāt saṃsārapāthodherviṣayagrāhasaṃkulāt |
      tasmāduddhartumicchāmi tadupāyaṃ vada prabho || 69 ||
[Analyze grammar]

brahmā |
      gādhisūno mahāprājña sādhvī te matirāgatā |
      purā narāyaṇo daveḥ paramātmā sanātanaḥ || 70 ||
[Analyze grammar]

bhūtvā haṃsavapurdaityān hatvā sarvān kṣaṇena ca |
      pratyāhṛtya caturvedān tebhyo mahmamadāt prabhuḥ || 71 ||
[Analyze grammar]

tato mudaṃ parāṃ prāpya natvā devaṃ jagadgurum |
      vyajijñapamidaṃ vākyaṃ kṛtvā śirasi cāñjalim || 72 ||
[Analyze grammar]

vedāstvayā me catvāro datta daityahṛtāḥ prabho |
      eṣāmarthaṃ na jānāmi saṃkīrṇatvācca vistarāt || 73 ||
[Analyze grammar]

eṣāṃ nirvāphaladami tyapyāsīnna me matiḥ |
       tasmāt saṃkṣipya vedānāmarthaṃ nirvāṇahetukam || 74 ||
[Analyze grammar]

kathayakha dayāmbhodhe bhagavan bhaktavatsala |
       evamukto mayā devaḥ sarvalokeśvaro hariḥ || 75 ||
[Analyze grammar]

prāha ganmabhīrayā vācā prasannenāntarātmanā |
śrībhavānuvāca |
       brahman niḥśreyasakaraṃ jñeyānāṃ jñeyamuttamam || 76 ||
[Analyze grammar]

vedārthasārasarvakhaṃ mama prītikaraṃ param |
       pañcarātrākhyamamṛtaṃ kathayāmi śrṛṇuṣva me || 77 ||
[Analyze grammar]

ityevamuktvā bhagavān pañcarātramaśeṣataḥ |
       tato padiṣṭavān mahmaṃ tadidānīṃ vadāmi te || 78 ||
[Analyze grammar]

etaduktvā tu vacanaṃ svayaṃbhūrlokapāvanaḥ |
pañcarātrāhvayaṃ jñānaṃ dideśa mama sādaram || 79 ||
[Analyze grammar]

datvā punarvākyametaduvāca kamalāsanaḥ |
ataḥ paraṃ tvayoktatvāt bhūmau tvannāmadheyataḥ || 80 ||
[Analyze grammar]

viśvāmitrīyamityeva tantraṃ tāta bhaviṣyati |
ityuktvāntardadhe devo brahmā lokapitāmahaḥ || 71 ||
[Analyze grammar]

tadāprabhṛti tajjñeyaṃ hṛdaye mama vartate |
satpātrādarśanād guptaṃ bhavānadya samāgataḥ || 82 ||
[Analyze grammar]

idānīṃ bhaktiyuktāya vinītāya ca kāśyapa |
tubhyaṃ dadāmi tattantraṃ śrayatāmavadhāryatām || 83 ||
[Analyze grammar]

Other editions:

Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Visvamitra-samhita Chapter 1

Cover of edition (2002)

The Pancaratra Agamas (an Introduction)
by Swami Harshananda (2002)

[Publisher: Ramakrishna Math, Bangalore]

Buy now!
Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: