Brihat-samhita [sanskrit]
26,560 words
The Sanskrit text of the Brihat-samhita from the 6th-century authored by Varaha Mihira in present-day Ujjain, India. It primarily deals with astrology and astronomy but is presented as an encyclopedia of knowledge.
Chapter 27 - vātacakrādhyāyaḥ [vātacakra-adhyāya]
[English text for this chapter is available]
āṣāḍhapaurṇamāsyāṃ tu yadyaiśāno'nilo bhavet |
astaṃ gacchati tīkṣṇāṃśau sasya sampattiruttamā || 1 ||
[Analyze grammar]
pūrvaḥ pūrvasamudravīciśikharaprasphālanāghūrṇitaścandrārkāṃśusaṭākalāpakalito vāyuryadākāśataḥ |
naikāntasthitanīlameghapaṭalā śāradyasaṃvardhitā vāsantotkaṭasasyamaṇḍitatalā sarvā mahī śobhate || 2 ||
[abhighāta | paṭalāṃ | saṃvardhitāṃ | talāṃ vidyāttadā medinīm]
[Analyze grammar]
yadā vahnau vāyurvahati gagane'khaṇḍitatanuḥ plavatyasminyoge bhagavati pataṅge pravasati |
tadā nityoddīptā jvalanaśikharāliṅgitatalā svagātroṣmocchvāsairvamati vasudhā bhasmanikaram || 3 ||
[agneyo | malayaśikharāsphālanapaṭuḥ]
[Analyze grammar]
tālīpatralatāvitānatarubhiḥ śākhāmṛgānnartayanyoge'sminplavati dhvaniḥ saparuṣo vāyuryadā dakṣiṇaḥ |
tadvad yogasamutthitastu gajavattālāṅkuśairghaṭṭitāḥ kīnāśā iva mandavārikaṇikā muñcanti meghāstadā || 4 ||
[dhvanansuparuṣo | sarvodyogasamunnatāśca | kaṇikān]
[Analyze grammar]
sūkṣmailālavalīlavaṅganicayānvyāghūrṇayan sāgare bhānorastamaye plavatyavirato vāyuryadā nairṛtaḥ |
kṣuttṛṣṇāvṛtamānuṣāsthiśakalaprastārabhāracchadā mattā pretavadhūrivogracapalā bhūmistadā lakṣyate || 5 ||
[tṛṣṇāmṛta]
[Analyze grammar]
yadā reṇūtpātaiḥ pravicalasaṭāṭopacapalaḥ pravātaḥ paścācceddinakarakarāpātasamaye |
tadā sasyopetā pravaranikarābaddhasamarā kṣitiḥ sthānasthāneṣvaviratavasāmāṃsarudhirā || 6 ||
[pravikaṭasaṭāṭopacapalaḥ | paścārdhe | pravaranṛvrābaddhasamarā | dharā sthāne sthāneṣv]
[Analyze grammar]
āṣāḍhīparvakāle yadi kiraṇapaterastakālopapattau vāyavyo vṛddhavegaḥ pavanaghanavapuḥ pannagārddhānukāri |
jānīyādvāridhārāpramuditamuditāmuktamaṇḍūkakaṇṭhāṃ sasyodbhāsaikacihnāṃ sukhabahulatayā bhāgyasenāmivorvīm || 7 ||
[plavati dhanaripuḥ pannagādānukārī | muditāṃ mukta]
[Analyze grammar]
merugrastamarīcimaṇḍalatale grīṣmāvasāne ravau vātyāmodikadambagandhasurabhirvāyuryadā cottaraḥ |
vidyudbhrāntisamastakāntikalanā mattāstadā toyadā unmattā iva naṣṭacandrakiraṇāṃ gāṃ pūrayantyambubhiḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
vṛttāyāmāṣāḍhyāṃ kṛṣṇacaturthyāmajaikapādarkṣe |
yadi varṣati parjanyaḥ prāvṛt śastā na cenna tadā || 9 ||
[aiśāno yadi śītalo'maragaṇaiḥ saṃsevyamāno bhavet | punnāgāgurupārijātasurabhirvāyuḥ pracaṇḍadhvaniḥ]
[Analyze grammar]
naṣṭacandrārkakiranaṃ naṣṭatāraṃ na cennabhaḥ |
na tāṃ bhadrapadāṃ manye yatra devo na varṣati || 10 ||
[āpūrṇodakayauvanā vasumatī sampannasasyākulā | dharmiṣṭhāḥ praṇatārayo nṛpatayo rakṣanti varṇāṃstadā]
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the vātacakrādhyāyaḥ [vātacakra-adhyāya]
Brihata Samhita (Sanskrit Text with Hindi Translation)
by Pandit Achyutananda Jha (2001)
Title: बृहत्संहिता (संस्कृत एवम् हिन्दी अनुवाद); Author: वराह मिहिर (Varaha Mihir); Publisher: Chaukhambha Vidya Bhawan
Buy now!
Brhatsamhita with the Commentary of Bhattotpala
by Krishna Chandra Dwivedi (2016)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 1229 pages;
Buy now!
Brihat Samhita with the Commentary of Utpalapatimala of Yogisvara
by K. V. Sharma (2012)
Publisher: Rashtriya Sanskrit Sansthan, Janakpuri; 754 pages; ISBN-10; 8186111360; ISBN-13: 9788186111369
Buy now!
Brihat Samhita (Hindi Translation)
by K. V. Sharma (2002)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 2359 pages; ISBN-13: 9789387890008.
Buy now!
Brhat Samhita (English translation)
by N. Chidambaram Iyer (2022)
Publisher: Parimal Publication Pvt. Ltd.; 801 pages; Edited by Dr. Shrikrishna Jugnu; ISBN-10: 8171104215; ISBN-13: 9788171104215.
Buy now!
Brhat Samhita (English with notes)
by M. Ramakrishna Bhat (2010)
Publisher: Motilal Banarsidas Publishers Pvt. Ltd.; 1155 pages; ISBN-10: 8120810600; ISBN-13: 9788120810600.
Buy now!
Brhat Samhita (Telugu translation)
by Sishtla Umamaheswara Sharma (2020)
Publisher: Mohan Publications, Andhra Pradesh; 846 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Gujarati translation)
by - (2000)
Publisher: Shree Harihar Pustakalay, Surat; Author: Shri Varahamihira Acharya (શ્રી વરાહમિહીરાચાર્ય); 432 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Kannada translation)
by Sripada Raghunatha Kulkarni (2021)
Publisher: Srinidhi Publications, Bangalore; 668 pages with illustrations.
Buy now!