Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 12
pañca kāsāḥ smṛtā vātapittaṣleṣmakṣatakṣayaiḥ||17||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pṛthagdoṣaistrayaḥ kṣayeṇaika iti kāsāḥ pañcaiva smṛtāḥ| nanu, yadi pañcaiva kāsāstatkathaṃ bhaṇiṣyati? (hṛ. ci. a. 3|1) - "kevalānilajaṃ kāsaṃ snehairādāvupācaret|" iti| na hyanyadoṣayukto vātikaḥ kāso'bhihitaḥ| api tu tribhirapi doṣaiḥ pṛthagevoktāḥ kāsāḥ| tathā, (hṛ. ci. a. 3|25) - "pittakāse tu sakaphe vamanaṃ sarpiṣā hitam|" tathā, (hṛ. ci. a. 3|27) - "pittakāse tanukaphe trivṛtāṃ madhurairyutām| yuñjyādvirekāya yutāṃ ghanaśleṣmaṇi tiktakaiḥ||" ityādi| tathā, asminnevādhyāye'dhyeṣyate (ślo.
37) - "sādhyā doṣaiḥ pṛthak trayaḥ| miśrā yāpyā dvayāt" iti| tadetatpūrvāparavyāhatamiva| atrocyate| kāsāḥ pañcaiva vakṣyamāṇayā samprāptyā jāyante, vastusvābhāvyāt| anantaraṃ vātikakāse kadācidāhāravihāravaśāt pittenānubandhaḥ kadācit śleṣmaṇā jāyate| pittakāse tathaivāhāravihāravaśāt kadācidvātenānubandhaḥ kadācicchleṣmaṇeti| kaphakāse'pi tadvadāhāravihāravaśāt vātenānubandhaḥ kadācitpittena| iti kiñcidatra pūrvāparavyāhatatvam|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
atha kāsaprakaraṇam| tatra kāsabhedānāha-pañca kāsā iti| §9776