Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 12
———————————svaliṅgairdoṣajaṃ vadet||10||
raktena kuṇapaṃ, śleṣmavātābhyāṃ granthisannibham||11||
pūyābhaṃ raktapittābhyāṃ, kṣīṇaṃ mārutapittataḥ||11||
kṛcchrāṇyetānyasādhyaṃ tu tridoṣaṃ mūtraviṭprabham||12||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
svāni ca tāni liṅgāni-lakṣaṇāni ca, svaliṅgāni,-yathāsvaṃ vātādīnāṃ rūpāṇi| yathā,-rūkṣaśyāvāruṇādīni vāyoḥ, vistragandhyauṣṇyādīni pittasya, snigdhapāṇḍupicchilādīni kaphasya taiḥ svaliṅgairvātādidoṣajaṃ vadet-jā nīyāt,vaidyaḥ |iti śeṣaḥ| raktena duṣṭena kuṇapaṃkuṇapagandhitvātkuṇapasaṃjñaṃ, anvarthaṃ retostraṃ bhavati| evaṃ granthyādīnāmapyanvarthasaṃjñatā bodhyā| śleṣmavātābhyāṃ duṣṭābhyāṃ granthisannibhaṃgranthyākāram| pūyābhaṃ-pūyasadṛśam, raktapittābhyāṃ retostraṃ pūyāhvayaṃ bhavati| kṣīṇaṃ nāma retostraṃ mārutapittato bhavati, mārutapittābhyāṃ duṣṭābhyāṃ duṣṭaṃ taddūṣāṇāt kṣīṇatāṃ nītamityarthaḥ| pūrvoktānīmāni vātādiśukrārtavāni kṣīṇaśukrārtavāntāni kṛcchrasādhyatvāt kṛcchrāṇi| asādhyaṃ tviti| mūtraṃ ca viṭ ca mūtraviśau, tayoriva prabhā yasya tadevam| retostramubhayamapi malasaṃjñam| tridoṣaṃ-tridoṣaduṣṭam| asādhyaṃ-sādhayitumaśakyam|