Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 11
vātādikuṇapagranthipūyakṣīṇamalāhvayam||10||
bījāsamarthaṃ retosram—————————||10||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ādiśabdena pittaśleṣmaṇoḥ parigrahaḥ| vātādayaśca kuṇapaṃ ca granthiśca pūyaśca kṣīṇaṃ ca malaṃ ceti dvandvaḥ| eta āhvayaḥ-saṃjñāḥ, yasya retostrasya tadevam| āhvayaśabdaḥ pratyekaṃ vātādiṣu yojyaḥ| retaścāstraṃ ca retostraṃ vātādyāhvayam| vātasaṃjñaṃ śukraṃ vātaśukram| evaṃ pittaśukraṃ kaphaśukram| kuṇapagandhitvātkuṇapaṃ nāma śukraṃ kuṇapaśukram, tadraktena duṣṭena bhavati| evaṃ granthiśukraṃ pūyaśukraṃ kṣīṇaśukram| malāhvayaṃ tu dvidhā,-mūtrapurīṣabhedāt| mūtrasadṛśaṃ śukraṃ mūtraśukram| evaṃ purīṣaśukram| ārtavamapi śukravaddoṣadūṣitamabījameva| tasya liṅgaṃ nāma ca śukravadvedyam| yathā,-vātārtavaṃ pittārtavamityādi, yāvatpurīṣārtavamiti| sādhyāsādhyavibhāgaśca tadvadeva| śukrārtavadoṣeṣu ca cikitsāmapi tulyāṃ brūte| yatra tu viśeṣaṃ drakṣyati, tatra viśeṣamabhidhāsyati| yathā (ślo.15)-"pibedgranthyārtave pāṭhā"ityādi| §6841