Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 1
dehārdhadhṛtakānto 'pi tapasvī nirguṇo 'pi yaḥ |
jagatstutyo namastasmai citrarūpāya śaṃbhave || 1 ||
[Analyze grammar]
calatkarṇāgravikṣiptagaṇḍoḍḍīnālimaṇḍalam |
dhunvānaṃ vighnasaṃghātam iva vighnāntakaṃ numaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
evaṃ tatrāsitagirau kaśyapasyāśrame muneḥ |
gopālakasya nikaṭe mātulasya tapasyataḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
varṣākālātivāhāya nivasan sacivair yutaḥ |
sarvavidyādharendraikacakravartipade sthitaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
naravāhanadatto 'sau tais tair vidyādharādhipaiḥ |
anvāsitaḥ svabhāryābhiḥ pañcaviṃśatibhir vṛtaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
bruvan kathāḥ sa munibhiḥ sapatnīkair apṛcchyata |
yadā mānasavegena devī madanamañcukā || 6 ||
[Analyze grammar]
māyayāpahṛtaiṣābhūttadā virahaniḥsaham |
vyanodayatkathaṃ kastvāmiti naḥ kathyatāṃ tvayā || 7 ||
[Analyze grammar]
iti tair munibhiḥ pṛṣṭastadbhāryābhiś ca tatra saḥ |
naravāhanadatto 'tha vaktumevaṃ pracakrame || 8 ||
[Analyze grammar]
tadā hṛtāyāṃ me tasyāṃ devyāṃ pāpena vairiṇā |
mayānubhūtaṃ duḥkhaṃ yattatkiyatkathyate 'dhunā || 9 ||
[Analyze grammar]
na tatpuraṃ na codyānaṃ gṛhaṃ vā yatra nābhramam |
cinvannahamimāmārtaḥ sarve ca sacivā mama || 10 ||
[Analyze grammar]
upaviṣṭaṃ ca sonmādam ivodyāne taros tale |
āha sma labdhāvasaraḥ sāntvayan gomukho 'tha mām || 11 ||
[Analyze grammar]
mā gā viklavatāṃ devīmacirātprāpsyasi prabho |
devā hi dyucaraiśvaryamādiśaṃste 'nayā saha || 12 ||
[Analyze grammar]
tadavaśyaṃ tathā bhāvi nahi tadvacanaṃ mṛṣā |
dhīrāś ca soḍhavirahāḥ prāpnuvantīṣṭasaṃgamam || 13 ||
[Analyze grammar]
rāmabhadro nalo rājā tavaiva ca pitāmahāḥ |
viṣahya virahaṃ kiṃ na preyasībhiḥ samāgatāḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
sa muktāphalaketuś ca cakravartī dyucāriṇām |
padmāvatyā na kiṃ prāpa viyuktaḥ saṃgamaṃ punaḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
tathā ca śṛṇu devāhaṃ tatkathāṃ kathayāmi te |
ity uktvā gomukho mahyamimāmakathayatkathām || 16 ||
[Analyze grammar]
astīha prathitā pṛthvyāṃ nāmnā vārāṇasī purī |
dyusaridbhūṣitā mūrtiḥ śāṃbhavīvāpavargadā || 17 ||
[Analyze grammar]
surasadmadhvajapaṭair marutā namitoddhataiḥ |
ihaita mokṣaṃ yāteti bruvāṇevāsniśaṃ janān || 18 ||
[Analyze grammar]
sitaprāsādaśikharā candracūḍanivāsabhūḥ |
bhāti śaivagaṇākīrṇā kailāsādristhalīva yā || 19 ||
[Analyze grammar]
tasyām abhūd brahmadatto nāma rājā purā puri |
śivaikabhakto brahmaṇyaḥ śūro dātā kṣamāparaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
na durgeṣv api caskhāla na mamajjāmbudhiṣvapi |
bhuvi bhramantī yasyājñā na dvīpāny api nātarat || 21 ||
[Analyze grammar]
āhlādadāyinī tasya cakorasyeva vallabhā |
āsītsomaprabhā devī netrapeyāsya sāpy abhūt || 22 ||
[Analyze grammar]
śivabhūtyabhidhānaś ca mantrī tasyābhavaddvijaḥ |
bṛhaspatisamo buddhyā sarvaśāstrārthapāragaḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
sa kadācinnṛpaścandraprāsāde śayane sthitaḥ |
dadarśa haṃsayugalaṃ gaganenāgataṃ niśi || 24 ||
[Analyze grammar]
dīptajāmbūnadamayaṃ rājahaṃsāvalīvṛtam |
abhragaṅgājalotkṣiptam iva hemāmbujadvayam || 25 ||
[Analyze grammar]
gate dṛṣṭipathāttasminnatyāścarye sa bhūpatiḥ |
paryatapyata sotkaṇṭhaḥ punastaddarśanaṃ vinā || 26 ||
[Analyze grammar]
anidra eva nītvā tāṃ niśāṃ prātaḥ sa mantriṇam |
yathā dṛṣṭaṃ tathākhyāya śivabhūtim uvāca tam || 27 ||
[Analyze grammar]
tadyatheṣṭaṃ na tau hemahaṃsau paśyāmyahaṃ yadi |
tatkimetena rājyena jīvitenāpi vā mama || 28 ||
[Analyze grammar]
iti rājñodite mantrī śivabhūtirjagāda tam |
astyupāyo 'tra kaś cittaṃ śṛṇu devav adāmi te || 29 ||
[Analyze grammar]
vicitrakarmayogena saṃsāre 'smin prajāpateḥ |
vicitro bhūtasargo 'yamaparicchedya eva yaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
tatra duḥkhamaye mohādudbhavatsukhabuddhayaḥ |
nivāsāhārapānādirasādrajyanti jantavaḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
teṣāṃ cāhārapānādi nivāsaṃ ca pṛthagvidham |
svasvajātyanurūpeṇa prītidaṃ vidadhe vidhiḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
tad deva kāraya mahad dhaṃsānāmāśrayaṃ saraḥ |
kamalotpalasaṃchannaṃ nirbādhaṃ rakṣirakṣitam || 33 ||
[Analyze grammar]
pakṣipriyaṃ ca tatrānnaṃ prakṣepaya sadā taṭe |
yavadāyānti tatrāśu nānādigbhyo 'mbupakṣiṇaḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
tanmadhye nacirād atra tau haṃsāvapy upaiṣyataḥ |
tato drakṣyasyajasraṃ tau mā kṛthā durmanaskatām || 35 ||
[Analyze grammar]
ity ukte mantriṇā tena sa rājā tadakārayat |
yathoktaṃ kṣaṇasaṃpannaṃ brahmadatto mahāsaraḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
haṃsasārasacakrāhvasaṃśrite tatra kālataḥ |
āgatya padmakhaṇḍe taddhaṃsayugmam upāviśat || 37 ||
[Analyze grammar]
tadupetya sa vijñaptastatsarorakṣibhir nṛpaḥ |
agādetatsaro hṛṣṭaḥ siddhaṃ matvā manoramam || 38 ||
[Analyze grammar]
dadarśa hemahaṃsau ca tatra tau dūrato 'rcayan |
āśvāsayac ca nikṣipya sakṣīrāñ śālitaṇḍulān || 39 ||
[Analyze grammar]
viśuddhakaladhautāṅgau muktāmaṇimayekṣaṇau |
pravālacañcucaraṇau tārkṣyaratnāgrapakṣatī || 40 ||
[Analyze grammar]
visrambhopagatau tau sa haṃsau rājā vibhāvayan |
mudā sadāvasatprītyā tatraiva sarasastaṭe || 41 ||
[Analyze grammar]
ekadā caikadeśe 'tra sarorodhasi paryaṭan |
amlāyipuṣparacitāṃ pūjāṃ rāja dadarśa saḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
kena pūjā kṛtaiṣeti papracchātra sa rakṣiṇaḥ |
tatas te taṃ saraḥpālā nṛpamevaṃ vyajijñapan || 43 ||
[Analyze grammar]
trisaṃdhyaṃ sarasi snāstvā haṃsāvetau hiraṇmayau |
iha nityamimāṃ pūjāṃ kṛtvā dhyānena tiṣṭhataḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
tan na vidmo mahārāja kimetanmahadadbhutam |
etac chrutvā sa rakṣibhyaścintayām āsa bhūpatiḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
kva haṃsau kvedṛśī caryā dhruvamastyatra kāraṇam |
tatkariṣye tapastāvadyāvadvetsyāmi kāvimau || 46 ||
[Analyze grammar]
iti saṃcintya nṛpatistyaktāhāraḥ sa bhāryayā |
mantriṇā ca samaṃ cakre haradhyānaparastapaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
atha tau divyahaṃsau taṃ dvādaśāham upoṣitam |
upetya vyaktayā vācā svapne rājānamūcatuḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
rājannuttiṣṭha vakṣyāvaḥ sabhāryāsacivasya te |
prātaḥ sarvaṃ yathātattvaṃ vijane pāraṇe kṛte || 49 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā tau tirobhūtau haṃsau rājā prabuddhya ca |
bhāryāmantriyutaḥ prātaścakārotthāya pāraṇam || 50 ||
[Analyze grammar]
bhuktottaraṃ ca tatrāmbulīlāgehāntare sthitam |
nṛpaṃ svabhāryāmātyaṃ taṃ haṃsau tāv abhyupeyatuḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
kau yuvāṃ brūtamity uktau tenābhyarcyaiva bhūbhujā |
kramāttasmai svavṛttāntam evamācakhyatuś ca tau || 52 ||
[Analyze grammar]
asti mandara ityadrirājo jagati viśrutaḥ |
viharatsurasaṃghātavirājadratnakānanaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
yasyāmṛtena sikteṣu mathitakṣīravāridheḥ |
jarāmṛtyuharaṃ puṣpaphalamūlāmbusānuṣu || 54 ||
[Analyze grammar]
kailāsādhikakāntasya yasya śṛṅgāgrabhūmayaḥ |
nānāsadratnaracitā līlodyānāni dhūrjaṭeḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
tatra jātu kṛtakrīḍo devo 'vasthāpya pārvatīm |
devakāryānurodhena kenapyantardadhe haraḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
tatas tadvirahākrāntā tatkrīḍāketaneṣu sā |
babhrāmāśvāsyamānātra pārvatī devatāntaraiḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
ekadā ca madhuprāptisodvegā sā gaṇair vṛtā |
devī tarutale yāvat priyacintākulā sthitā || 58 ||
[Analyze grammar]
tāvajjayāsutāṃ tatra devyāścāmaradhāriṇīm |
kumārīṃ candralekhākhyāṃ sābhilāṣāvalokinīm || 59 ||
[Analyze grammar]
samānarūpatāruṇyo nikaṭastho guṇottamaḥ |
maṇipuṣpeśvaro nāma sābhilāṣo vyalokayat || 60 ||
[Analyze grammar]
taddṛṣṭvānyau gaṇau nāmnā piṅgeśvaraguheśvarau |
babhūvatuḥ smitamukhāv anyonyānanadarśinau || 61 ||
[Analyze grammar]
tau cālokya tathābhūtau kasyaitau hasato 'pade |
ityantaḥ kupitā devī dadau dṛṣṭimitas tataḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
tāvattāvatra cānyonyamukhe smerārpitekṣaṇau |
dadarśa candralekhāṃ tāṃ maṇipuṣpeśvaraṃ ca tam || 63 ||
[Analyze grammar]
tato virahasodvegā kruddhā devī jagāda sā |
devasyāsaṃnidhau suṣṭhu smaraprekṣaṇakaṃ kṛtam || 64 ||
[Analyze grammar]
etābhyāṃ hāsaśīlābhyāṃ hasitaṃ prekṣya suṣṭhu ca |
tanmartyayonau kāmāndhau strīpuṃsau patatāmimau || 65 ||
[Analyze grammar]
tatraiva daṃpatī caitāv avinītau bhaviṣyataḥ |
hāsaśīlāv imau kleśān prāpsyatas tu bahūn bhuvi || 66 ||
[Analyze grammar]
brāhmaṇau duḥkhitau pūrvaṃ tadanu brahmarākṣasau |
tataḥ piśācakau paścāccaṇḍālau taskarau tataḥ || 67 ||
[Analyze grammar]
chinnapucchau tataḥ śvānau vividhau ca tataḥ khagau |
bhaviṣyato gaṇāvetau parihāsāparādhinau || 68 ||
[Analyze grammar]
ābhyāṃ hi svasthacittābhyāmeṣa durvinayaḥ kṛtaḥ |
iyādiṣṭavatīṃ devīṃ dhūrjaṭākhyo 'vadadgaṇaḥ || 69 ||
[Analyze grammar]
atyayuktamidaṃ devi na khalvete guṇottamāḥ |
iyantaṃ śāpamarhanti svalpādevāparādhataḥ || 70 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvaivābravīt kopād devī tam api dhūrjaṭam |
martyayonāvanātmajña bhavānapi patatviti || 71 ||
[Analyze grammar]
dattaśāpapratāpāṃ tāṃ pratīhārī jayāmbikām |
jananī candralekhāyāḥ pādalagnā vyajijñapat || 72 ||
[Analyze grammar]
prasīda devi śāpāntaṃ kurvasyā duhiturmama |
eteṣāṃ ca svabhṛtyānāmajñānavihitāgasām || 73 ||
[Analyze grammar]
vijñapteti pratīhāryā jayayā girijābravīt |
yadā sarve miliṣyanti jñānaprāptivaśātkramāt || 74 ||
[Analyze grammar]
brahmādīnāṃ tapaḥkṣetre dṛṣṭvā siddhīśvaraṃ tadā |
eṣyanti padamasmākaṃ muktaśāpā ime punaḥ || 75 ||
[Analyze grammar]
manuṣye candralekheyametatkāntaḥ sa dhūrjaṭaḥ |
sukhino 'mī bhaviṣyanti trayo dvau duḥkhināvimau || 76 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā viratā yāvat sā devī tāvadāyayau |
tatrāsuraḥ kila jñātaharāsaṃnidhirandhakaḥ || 77 ||
[Analyze grammar]
sa devīṃ prepsurutsiktastatparicchadabhartsitaḥ |
gato vijñāya devena jñātvā tatkāraṇaṃ hataḥ || 78 ||
[Analyze grammar]
kṛtakāryo 'ntikāyātastuṣṭāmuktāndhakāgamām |
so 'tha devo jagādaivaṃ girijāṃ girijāpatiḥ || 79 ||
[Analyze grammar]
mānasaḥ pūrvaputras te so 'ndhako 'dya hato mayā |
tvagasthiśeṣo bhṛṅgī ca bhaviṣyaty adhuneha saḥ || 80 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā sa samaṃ devyā tatrāsīd viharan haraḥ |
maṇipuṣpeśv arādyāś ca pañca te 'vātaran bhuvi || 81 ||
[Analyze grammar]
tatra tāvaddvayo rājaṃs tasya piṅgeśvarasya ca |
guheśvarasya codantaṃ citrāyitam imaṃ śṛṇu || 82 ||
[Analyze grammar]
asti yajñasthalākhyo 'sminn agrahāro mahītale |
tatrābhūd yajñasomākhyo brāhmaṇo dhanavān guṇī || 83 ||
[Analyze grammar]
tasya dvāvudapadyetāṃ putrau vayasi madhyame |
harisomastayor jyeṣṭhaḥ kaniṣṭho devasomakaḥ || 84 ||
[Analyze grammar]
tayos tasya samuttīrṇabālyayor upanītayoḥ |
viprasyādau dhanaṃ kṣīṇaṃ sabhāryasyāyuṣā tataḥ || 85 ||
[Analyze grammar]
tatas tau tatsutau dīnau pitṛhīnāvavṛttikau |
hṛtāgrahārau dāyādair mantrayāmāsaturmithaḥ || 86 ||
[Analyze grammar]
bhikṣaikavṛttī jātau svo na ca bhikṣāmavāpnuvaḥ |
taddūram apigacchāvo varaṃ mātāmahaṃ gṛham || 87 ||
[Analyze grammar]
bhraṣṭau yady api nau ko 'tra śraddadhyātsvayamāgatau |
tathāpi yāvaḥ kiṃ kurvo nahyanyāstyāvayor gatiḥ || 88 ||
[Analyze grammar]
iti saṃmantrya yayaturbhikṣamāṇau krameṇa tau |
tamagrahāraṃ tadyatra mātāmahagṛhaṃ tayoḥ || 89 ||
[Analyze grammar]
tatra taṃ somadevākhyaṃ mṛtaṃ mātāmahaṃ janāt |
pṛcchantau tāvabudhyetāṃ mandabhāgyau sabhāryakam || 90 ||
[Analyze grammar]
tataś ca tau yajñadevakratudevābhidhānayoḥ |
rajorūkṣau viviśaturvignau mātulayor gṛham || 91 ||
[Analyze grammar]
tatrādṛtya samāśvāsya tābhyāṃ kḷptāśanāmbarau |
sadviprābhyāmadhīyānau yāvattau tatra tiṣṭhataḥ || 92 ||
[Analyze grammar]
tavattāvapy upakṣīṇadhanībhūtāvabhṛtyakau |
mātulau bhāgineyau tau prītipūrvamavocatām || 93 ||
[Analyze grammar]
putrau daridrībhūtānām asmākaṃ paśupālakam |
kartuṃ nāsty adya sāmarthyaṃ tad yuvāṃ rakṣakaṃ paśūn || 94 ||
[Analyze grammar]
ity uktau mātulābhyāṃ tau bāṣpakaṇṭhau tatheti tat |
harisomadevasomau tadvaco 'bhyupajagmatuḥ || 95 ||
[Analyze grammar]
tato 'ṭavyāṃ paśūnnītvā satataṃ tau rarakṣatuḥ |
pariśrāntau ca sāyaṃ tāvādāyājagmaturgṛham || 96 ||
[Analyze grammar]
tathā tayoḥ pāśupālyaṃ kurvatordaivaśaptayoḥ |
ahāryata paśuḥ kaś citkaścidvyāghrair abhakṣyata || 97 ||
[Analyze grammar]
tatas tau mātulau yāvadudvignau tāvadekadā |
dhenuśchāgaś ca yajñārthau dvau tayoḥ kvāpi neśatuḥ || 98 ||
[Analyze grammar]
tadbhayāt tān gṛhaṃ nītvaivānyān asamaye paśūn |
palāyitau tau cinvantau dūraṃ viviśitur vanam || 99 ||
[Analyze grammar]
tatra vyāghrārdhajagdhaṃ taṃ chāgaṃ dadṛśaturnijam |
śocitvopahatātmānāvevaṃ jagadatuś ca tau || 100 ||
[Analyze grammar]
chāgo 'yaṃ mātulābhyāṃ nau yajñārthaṃ paryakalpyata |
tasminnaṣṭe ca durvārastayoḥ kopo bhaviṣyati || 101 ||
[Analyze grammar]
tadasya māṃsaṃ saṃskṛtya vahnau bhuktvā hatakṣudhau |
śeṣamādāya gacchāvaḥ kvāpy āvāṃ bhaikṣyajīvinau || 102 ||
[Analyze grammar]
iti saṃcintya yāvattaṃ chāgaṃ saṃskuruto 'nale |
tāvadājagmatuḥ paścāddhāvantau mātulau tayoḥ || 103 ||
[Analyze grammar]
tābhyāṃ chāgaṃ pacantau tau dṛṣṭvāvutthāya saṃbhramāt |
dūrāttaddarśanatrastau palāyya yayatus tataḥ || 104 ||
[Analyze grammar]
yuvābhyāṃ māṃsagṛdhrubhyāṃ rākṣasaṃ karma yatkṛtam |
bhaviṣyathastato brahmarākṣasau piśitāśanau || 105 ||
[Analyze grammar]
iti tau mātulau kruddhau tayoḥ śāpaṃ viteratuḥ |
abhūtāṃ dvijaputrau ca sadyastau brahmarakṣasau || 106 ||
[Analyze grammar]
daṃṣṭrāviśaṅkaṭamukhau dīptakeśau bubhukṣitau |
prāṇinaḥ prāpya khādantāvaṭavyāṃ bhrematuś ca tau || 107 ||
[Analyze grammar]
ekadā tāpasaṃ hantuṃ yoginaṃ tāvadhāvatām |
tatprāpatuḥ piśācatvaṃ śaptau tena pratighnatā || 108 ||
[Analyze grammar]
piśācatve 'pi tau hantuṃ harantau brāhmaṇasya gām |
tanmantrabhagnau tacchāpaccaṇḍālatvamavāpatuḥ || 109 ||
[Analyze grammar]
caṇḍālatve dhanuṣpāṇī bhramantau kṣunnipīḍitau |
kadāciccaurapallīṃ tāṃ prāpaturbhojanārthinau || 110 ||
[Analyze grammar]
tatra dṛṣṭvaiva taddvārarakṣakāścauraśaṅkayā |
caurāvaṣṭabhya tau cakruśchinnaśravaṇanāsikau || 111 ||
[Analyze grammar]
tathāvidhau ca tau baddhau ninyuste taskarās tataḥ |
pārśvaṃ pradhānacaurāṇāṃ laguḍāhatitāḍitau || 112 ||
[Analyze grammar]
tatra pṛṣṭau pradhānaistau cauraistair bhayaviklavau |
kṣudduḥkhāvaptasaṃkleśaṃ svavṛttāsntamaśaṃsatām || 113 ||
[Analyze grammar]
tatas te kṛpayā mukhyacaurā bandhādvimucya tau |
ūcustiṣṭhatamaśnītamiha mā bhūdbhayaṃ ca vām || 114 ||
[Analyze grammar]
aṣṭamyāmadya senānipūjanāvasare yuvām |
asmākamatithī prāptau saṃvibhāgamihārhathaḥ || 115 ||
[Analyze grammar]
ity uktvārcitadevīkāś caurās te svāgrabhojitau |
tatyajur naiva tau daivād utpannaprītayo 'ntikāt || 116 ||
[Analyze grammar]
tataḥ krameṇa kurvāṇau cauryaṃ tair dasyubhiḥ saha |
mahāsenāpatī teṣāṃ saṃvṛttau tau svaśauryataḥ || 117 ||
[Analyze grammar]
ekadā cauracāroktaṃ śaivakṣetraṃ mahatpuram |
senāpatī tau muṣituṃ sasainyau jagmaturniśi || 118 ||
[Analyze grammar]
animitte 'pi dṛṣṭe tāvanivṛttāvavāpya tat |
luṇṭhayāmāsatuḥ kṛtsnaṃ sadevabhuvanaṃ puram || 119 ||
[Analyze grammar]
tatas tadvāsibhir devaḥ kranditaḥ śaraṇārthibhiḥ |
caurāṃstānvikalānandhāṃścakāra kupito haraḥ || 120 ||
[Analyze grammar]
tadakasmādvilokyaiva matvā śārvamanugraham |
paurāḥ saṃbhūya dasyūṃstānnijaghnurlaguḍāśmabhiḥ || 121 ||
[Analyze grammar]
adṛśyamānāś ca gaṇāś caurāñ śvabhreṣv avākṣipan |
kāṃścit kāṃścid amṛdgaṃś ca nihatya bhuvi taskarān || 122 ||
[Analyze grammar]
tau ca senāpatī yāvajjano dṛṣṭvā jighāṃsati |
tāvattau samapadyetāṃ śvānau pucchavinākṛtau || 123 ||
[Analyze grammar]
tathābhūtau ca tau smṛtvā pūrvajātimaśaṅkitam |
nṛtyantau śaṃkarasyāgre tam eva śaraṇaṃ śritau || 124 ||
[Analyze grammar]
taddṛṣṭvā vismitāḥ sarve savipravaṇijo janāḥ |
gatacaurabhayā hṛṣṭā hasantaḥ svagṛhānyayuḥ || 125 ||
[Analyze grammar]
śāntamohau prabuddhau ca śvānau tau śāpaśantaye |
tyaktāhārāvathoddiśya śivaṃ śiśriyatustapaḥ || 126 ||
[Analyze grammar]
prātaḥ kṛtotsavās tatra paurāste pūjiteśvarāḥ |
dhyānasthau dadṛśuḥ śvānau datte 'pyanne parāṅmukhau || 127 ||
[Analyze grammar]
tathaiva dṛśyamānau tair yāvat tau divasān bahūn |
śvānau sthitau gaṇas tāvad evaṃ śaṃbhuṃ vyajijñapan || 128 ||
[Analyze grammar]
deva śaptāvimau devyā piṅgeśvaraguheśvarau |
bahukālaṃ gaṇau kliṣṭau tatkṛpāmetayoḥ kuru || 129 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvovāca bhagavānidānīṃ sārameyatām |
parityajya gaṇāvetau vāy asau bhavatāmiti || 130 ||
[Analyze grammar]
tatas tau vāyasībhūtau balyannakṛtapāraṇau |
gaṇau jātismarau suṣṭhu śivaikāgrau babhūvatuḥ || 131 ||
[Analyze grammar]
kālena bhaktituṣṭasya nideśāc chaṃkarasya tau |
bhāsāvabhūtāṃ prathamaṃ tato 'pi ca śikhaṇḍinau || 132 ||
[Analyze grammar]
tato 'pi haṃsatāṃ prāptau tau kālena gaṇeśvarau |
tatrāpi parayā bhaktyā tāvārādhayatāṃ haram || 133 ||
[Analyze grammar]
tīrthasnānair vratair dhyānaiḥ pūjanaistoṣiteśvarau |
hemaratnamayau tau ca saṃjātau jñāninau tathā || 134 ||
[Analyze grammar]
tāvāvāṃ pārvatīśāpaprāptakleśaparamparau |
viddhyetau haṃsatāṃ prāptau piṅgeśvaraguheśvarau || 135 ||
[Analyze grammar]
jayātmajābhilāṣī yo maṇipuṣpeśvaro gaṇaḥ |
devyā śaptaḥ sa jātastvaṃ brahmadatto nṛpo bhuvi || 136 ||
[Analyze grammar]
jayāsutā sā jāteyaṃ bhāryā somaprabhā tava |
dhūrjaṭaḥ sa ca jāto 'yaṃ mantrī te śivabhūtikaḥ || 137 ||
[Analyze grammar]
ata eva ca saṃprāptajñānābhyāmambikākṛtam |
smṛtvā śapāntamāvābhyāṃ dattaṃ te niśi darśanam || 138 ||
[Analyze grammar]
tadupāyakramātsarve militāḥ sma ime 'dhunā |
āvāṃ caiva pradāsyāvo yuṣmabhyaṃ jñānamuttamam || 139 ||
[Analyze grammar]
āyāta tattridaśaśailagataṃ vrajāmaḥ kṣetraṃ yathārthamacalendrasutāpatestat |
siddhīśvaraṃ vidadhire kila yatra devā vidyuddhvajāsuravināśakṛte tapāṃsi || 140 ||
[Analyze grammar]
jaghnuste ca tamasuraṃ samare śarvaprasādalabdhena |
vidyādharendrapatinā muktāphalaketunā sahāyena || 141 ||
[Analyze grammar]
sa ca muktāphalaketuḥ śāpakṛtaṃ martyabhāvamuttīrya |
tadanugrahādavāpatpadmāvatyā samāgamaṃ bhūyaḥ || 142 ||
[Analyze grammar]
tādṛśi tatra kṣetre gatvā natvā haraṃ prayāsyāmaḥ |
svāṃ gatimīdṛgvihito devyasmākaṃ samo hi śāpāntaḥ || 143 ||
[Analyze grammar]
ity ukto divyābhyāṃ haṃsābhyāṃ brahmadattabhūmipatiḥ |
sadyo 'bhūnmuktāphalaketukathāśravaṇakautukākṣiptaḥ || 144 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 1
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!