Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 2
tataḥ sa brahmadattastau divyahaṃsau nṛpo 'bravīt |
kathaṃ vidyuddhvajaṃ muktāphalaketurjaghāna tam || 1 ||
[Analyze grammar]
śāpamartyatvamuttīrya prāpa padmāvatīṃ katham |
etat kathayatāṃ tāvat kartāsmi prakṛtaṃ tataḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā tatkathāmevaṃ tāvavarṇayatāṃ khagau |
āsīdvidyutprabho nāma daityendro devadurjayaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
sa gatvā jāhnavītīre sabhāryaḥ putrakāmyayā |
brahmāṇam ārādhayituṃ cakre varṣaśataṃ tapaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
tapastuṣṭasya sa tataḥ surārirbrahmaṇo varāt |
prāpa vidyuddhvajaṃ nāma tridaśāvadhyamātmajam || 5 ||
[Analyze grammar]
sa bālo 'pi mahāvīryo daityarājasuto balaiḥ |
rakṣyamāṇaṃ caturdikkaṃ dṛṣṭvā svapuramekadā || 6 ||
[Analyze grammar]
vayasyamekamaprākṣīdbhayamatra kutaḥ sakhe |
yenedaṃ rakṣyate nityaṃ nagaraṃ sainikair iti || 7 ||
[Analyze grammar]
tato vayasyaḥ so 'vādīdasti nastridaśeśvaraḥ |
pratipakṣastadartho 'yaṃ purarakṣaṇasaṃvidhiḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
dantināṃ daśalakṣāṇi rathānāṃ ca caturdaśa |
triṃśallakṣāṇi cāśvānāṃ pattīnāṃ daśakoṭayaḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
yāme yāme 'bhir akṣanti puraṃ vārakramādidam |
sa ca praharavāro 'bdaisteṣāmāyāti saptabhiḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā so 'bravīdvidyuddhvajo dhigrājyamīdṛśam |
rakṣyate yatkilānyeṣāṃ bāhubhir na svabāhunā || 11 ||
[Analyze grammar]
tatkṛtvāhaṃ tapastīvraṃ kariṣyāmi tathā yathā |
bhujanirjitaśatrorme na syādeṣā viḍambanā || 12 ||
[Analyze grammar]
ity uktvaiva vayasyaṃ taṃ vārayantaṃ niṣidhya saḥ |
vidyuddhvajo yayau pitroranuktvā tapase vanam || 13 ||
[Analyze grammar]
buddhvātha pitarau snehādanvāgatya tamūcatuḥ |
kva bālastvaṃ kva ca tapaḥ kaṣṭaṃ mā putra sāhasam || 14 ||
[Analyze grammar]
jitaśatruṃ ca rājyaṃ nas trailokye nu tato 'dhikam |
kiṃ vāñchasi vṛthātmānaṃ śoṣayan kiṃ dunoṣi nau || 15 ||
[Analyze grammar]
evaṃ vadantau pitarau vidyuddhvaja uvāca saḥ |
bālya evārjayiṣyāmi divyāstrāṇi tapobalāt || 16 ||
[Analyze grammar]
niḥśatru ca jagadrājyametenaiva na vedmi kim |
rakṣyate nityasaṃnaddhaiḥ sainyaiḥ svapuram eva yat || 17 ||
[Analyze grammar]
ityādi niścayenoktvā pitarau ca visṛjya saḥ |
vidyuddhvajo 'suraś cakre viriñcārādhanaṃ tapaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
phalāhāro 'mbubhakṣaś ca vāyubhugvarjitāśanaḥ |
trīṇi trīṇi kramāttasthau daityo varṣaśatāni saḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
tato brahmā jagatkṣobhakṣamam ālokya tattapaḥ |
etyāstrāṇi dadau tasmai brahmādīni tadarthine || 20 ||
[Analyze grammar]
brahmāstrametadanyena nāstreṇa pratihanyate |
vinā pāśupataṃ raudramastramasmadagocaram || 21 ||
[Analyze grammar]
tadakāle tvayā naitatprayoktavyaṃ jayaiṣiṇā |
ity uktvā prayayau brahmā sa daityaścāgamadgṛham || 22 ||
[Analyze grammar]
tatas tadutsavāyātaiḥ sarvaiḥ sa svabalaiḥ saha |
vidyuddhvajaḥ samaṃ pitrā prāyācchakrajigīṣayā || 23 ||
[Analyze grammar]
śakrastadāgamaṃ budhvā kṛtarakṣastriviṣṭape |
sakhyā vidyādharendreṇa sahitaścandraketunā || 24 ||
[Analyze grammar]
padmaśekharasaṃjñena gandharvādhīśvareṇa ca |
sadevalokapālo 'gre yuyutsus tasya niryayau || 25 ||
[Analyze grammar]
prāpa vidyuddhvajaścātra balair ācchāditāmbaraḥ |
brahmarudrādayaścaitamāhavaṃ draṣṭum āyayuḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tayor ubhayasainyayoḥ |
parasparāstrasaṃpātaniruddhārkāndhakāritam || 27 ||
[Analyze grammar]
amarṣavātakṣubhito vāhinīśatanirbharaḥ |
luṭhadvājigajagrāho vavṛdhe samarārṇavaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
dvandvayuddheṣu devānāṃ saṃpravṛtteṣv athāsuraiḥ |
śakraṃ vidyutprabho 'py āgād vidyuddhvajapitā krudhā || 29 ||
[Analyze grammar]
astrapratyastrayuddhena śanaistenāmaradviṣā |
śakro 'bhibhūyamāno 'tha tasmai vajramavākṣipat || 30 ||
[Analyze grammar]
vajrāhataḥ sa daityo 'tra papāta gatajīvitaḥ |
vidyuddhvajo 'tha tatkrodhād abhyadhāvac chatakratum || 31 ||
[Analyze grammar]
aprāṇasaṃśaye cādau tasmai brahmāstramakṣipat |
anye ca prāharannanyaistasminnastrair mahāsurāḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
so 'tha dhyātveśvarādiṣṭamastraṃ pāśupataṃ kṣaṇāt |
agropasthitamabhyarcya śakraścikṣepa śatruṣu || 33 ||
[Analyze grammar]
tena kālāgnināstreṇa dagdhaṃ tatsainyamāsuram |
vidyuddhvajastu bālatvādahato mūrcchito 'patat || 34 ||
[Analyze grammar]
na hinasti tadastraṃ hi bālaṃ vṛddhaṃ parāṅmukham |
tato labdhajayā devāḥ svasthānānyakhilā yayuḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
so 'pi vidyuddhvajo dhvastaḥ sucirāl labdhacetanaḥ |
śocan palāyya militān avocac cheṣasainikān || 36 ||
[Analyze grammar]
jayino 'pi jitāḥ smo 'dya brahmāstre pratyutārjite |
tattyakṣyāmyāhave gatvā śakramāsādya jīvitam || 37 ||
[Analyze grammar]
hate pitari śakṣyāmi na gantuṃ svapuraṃ punaḥ |
ity uktavantaṃ taṃ mantrī vṛddho vakti sma paitṛkaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
akālamuktaṃ brahmāstramanyamuktāstramantharam |
anyāstrāsahanaiśānamahāstravyāhataṃ hi tat || 39 ||
[Analyze grammar]
tallabdhajayamākṣeptuṃ nākāle śatrumarhasi |
evaṃ hi tasyopacayaḥ svanāśaś ca kṛto bhavet || 40 ||
[Analyze grammar]
dhīro hi rakṣann ātmānaṃ kāle prāpya balaṃ ripoḥ |
manyupratikriyāṃ kṛtvā viśvaślāghyaṃ yaśo 'śnute || 41 ||
[Analyze grammar]
iti vṛddhena tenokto vidyuddhvaja uvāca saḥ |
tarhyasmadrājyarakṣārthaṃ yāta yūyamahaṃ punaḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
tam evārādhayiṣyāmi gatvā sarveśvaraṃ śivam |
ity uktvānicchato 'pyetanvisasarjaiva so 'nugān || 43 ||
[Analyze grammar]
gatvā ca pañcabhiḥ sārdhaṃ vayasyair daityaputrakaiḥ |
kailāsamūle gaṅgāyāstīre so 'śiśriyattapaḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
dharme pañcāgnimadhye ca śīte tasthau sa vāriṇi |
ekaṃ sahasraṃ varṣāṇāṃ śivadhyāyī phalāśanaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
mūlāśano dvitīyaṃ ca tṛtīyaṃ vāribhojanaḥ |
vāyubhakṣaś caturthaṃ ca nirāhāraś ca pañcamam || 46 ||
[Analyze grammar]
varadānāgataṃ bhūyo bahu mene na padmajam |
dṛṣṭo varaprabhāvas te gamyatāmity uvāca ca || 47 ||
[Analyze grammar]
kālaṃ tāvantam evānyannirāhārasthitaṃ ca tam |
mūrdhodgatamahādhūmaṃ sākṣācchaṃbhurupāyayau || 48 ||
[Analyze grammar]
vṛṇīṣva varamity uktastena daityo jagāda saḥ |
vadhyāmahaṃ raṇe śakraṃ tvatprasādādvibho iti || 49 ||
[Analyze grammar]
uttiṣṭha na viśeṣo 'sti jitasya nihatasya vā |
tadindraṃ jeṣyasi raṇe tatpade ca nivatsyasi || 50 ||
[Analyze grammar]
ity uktvāntardadhe devaḥ so 'pi siddhaṃ manoratham |
matvā vidyuddhvajaḥ kṛtvā pāraṇaṃ svapuraṃ yayau || 51 ||
[Analyze grammar]
tatrābhinanditaḥ pauraistena pitryeṇa mantriṇā |
militvā tatkṛte taptatapasā vyadhitotsavam || 52 ||
[Analyze grammar]
āhūyāsurasainyāni vihitāhavasaṃvidhiḥ |
indrāya prāhiṇoddūtaṃ yudhi sajjjo bhaveti saḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
cacāla ca nabhaḥ senānādanirghātadāritam |
ketubhiś chādayaṃs tanvan riṣṭaṃ svarvāsinām iva || 54 ||
[Analyze grammar]
indro 'pi taṃ labdhavaraṃ vijñāyāgatamākulaḥ |
saṃmantrya devaguruṇā surasainyānyupāhvayat || 55 ||
[Analyze grammar]
tato vidyuddhvaje prāpte tayor ubhayasainyayoḥ |
sveṣāṃ pareṣāṃ cājñātavibhāgo 'bhūnmahāhavaḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
subāhupramukhā daityāḥ sahāyudhyanta vāyubhiḥ |
piṅgākṣādyāḥ kuberaiś ca mahāmāyādayo 'gnibhiḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
ayaḥkāyādayaḥ sūryaiḥ siddhair ākampanādayaḥ |
anye vidyādharair daityā gandharvādyaistato 'pare || 58 ||
[Analyze grammar]
evamāsīnmahāyuddhaṃ teṣāṃ vāsaraviṃśatim |
ekaviṃśe dine daityair abhajyanta raṇe suraḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
te ca bhagnāḥ praviviśuḥ palāyyāntastriviṣṭapam |
tataścair āvaṇārūḍho niragādvāsavaḥ svayam || 60 ||
[Analyze grammar]
parivārya ca taṃ devasainyāni niraguḥ punaḥ |
candraketuprabhṛtibhiḥ sahaiva dyucareśvaraiḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
tataḥ pravṛtte saṅgrāme hanyamānāsurāmare |
indramabhyadravadvidyuddhvajaḥ pitṛvadhakrudhā || 62 ||
[Analyze grammar]
so 'strāṇi tasya pratyastrair daityendrasya pratighnataḥ |
ciccheda bāṇaiḥ kodaṇḍaṃ devarājo muhur muhuḥ || 63 ||
[Analyze grammar]
tato mudgaramādāya maheśvaravaroddhuraḥ |
vidyuddhvajastaṃ sa javādadhāvadvāsavaṃ prati || 64 ||
[Analyze grammar]
utplutya dantayor dattvā pādamair āvaṇasya ca |
ārurohāsya kumbhāgraṃ yantāraṃ vimamātha ca || 65 ||
[Analyze grammar]
dadau ca devarājāya prahāraṃ mudgareṇa saḥ |
devarājaś ca muśalenāśu pratijaghāna tam || 66 ||
[Analyze grammar]
vidyuddhvajo 'pi bhūyastaṃ mudgareṇa jaghāna yat |
tadindraḥ so 'patadvāyurathasyopari mūrcchitaḥ || 67 ||
[Analyze grammar]
vāyur manojavenendraṃ taṃ rathenānyato 'harat |
vidyuddhvajo 'sya paścāc ca dattajhampo 'patad bhuvi || 68 ||
[Analyze grammar]
akālo 'yaṃ raṇādindramapasārayata drutam |
iti tatkṣaṇamākāśāduccacāra sarasvatī || 69 ||
[Analyze grammar]
tato 'pasārite śakre vāyunā rathavegataḥ |
vidyuddhvajo rathārūḍho yāvattamanudhāvati || 70 ||
[Analyze grammar]
tāvad airāvaṇaḥ kruddho dhāvitvaiva niraṅkuśaḥ |
mathnan vidrāvya sainyāni yataḥ śakras tato yayau || 71 ||
[Analyze grammar]
tato muktvā raṇaṃ devasainye 'pīndramanudrute |
nināya brahmabhavanaṃ bhītāṃ suraguruḥ śacīm || 72 ||
[Analyze grammar]
atha vidyuddhvajaḥ prāpya jayaṃ śūnyāmavāpya ca |
nadadbhiḥ sahitaḥ sainyaiḥ praviveśāmarāvatīm || 73 ||
[Analyze grammar]
indro 'pi labdhasaṃjñaḥ sannakālaṃ vīkṣya saṃprati |
tad eva brahmabhavanaṃ saha sarvāmarair agāt || 74 ||
[Analyze grammar]
saṃpraty asau haravaraprabhāvo mā śucaṃ kṛthāḥ |
prāptāsi svapadaṃ bhūya ityāśvāsya pitāmahaḥ || 75 ||
[Analyze grammar]
svaṃ samādhisthalaṃ nāma tasya sarvasukhāvaham |
brahmalokaikadeśasthaṃ sthānaṃ vasataye dadau || 76 ||
[Analyze grammar]
tatrovāsa sa devendraḥ śacyair āvaṇasaṃgataḥ |
tadvākyādvāyulokaṃ ca jagmurvidyādhareśvarāḥ || 77 ||
[Analyze grammar]
adhṛṣyaṃ somalokaṃ ca gandharvapatayo yayuḥ |
anyalokānyayuścānye tyaktasvasvaniketanāḥ || 78 ||
[Analyze grammar]
vidyuddhvajaś ca devānāṃ bhūmiṃ bhramitaḍiṇḍimaḥ |
ākramya bubhuje rājyaṃ nirmaryādastriviṣṭape || 79 ||
[Analyze grammar]
atrāntare kathāsaṃdhau vāyuloke cirasthitaḥ |
vidyādhareśvaraścandraketurevaṃ vyacintayat || 80 ||
[Analyze grammar]
svapadapracyuteneha mayā stheyaṃ kiyacciram |
nāsti vidyuddhvajasyādyāpyasmacchatrostapaḥ kṣayaḥ || 81 ||
[Analyze grammar]
śrutaṃ mayā yastsa gataḥ suhṛnme padmaśekharaḥ |
gandharvendraḥ śivapuraṃ tapase somalokataḥ || 82 ||
[Analyze grammar]
tasya prasādo devena kṛtaḥ kimu na vety aham |
nādyāpi jāne tadbuddhvā jñāsye kartavyamātmanaḥ || 83 ||
[Analyze grammar]
iti dhyāyati yāvac ca tāvadabhyāyayau sa tam |
vidyādharendraṃ gandharvarājaḥ prāptavaraḥ sakhā || 84 ||
[Analyze grammar]
sa tenāśliṣya vihitasvāgataścandraketunā |
pṛṣṭaś ca nijavṛttāntaṃ gandharvapatirabhyadhāt || 85 ||
[Analyze grammar]
gatvā śivapure śaṃbhuṃ tapasāhamatoṣayam |
sa ca mām ādiśad gaccha putras te bhavitottamaḥ || 86 ||
[Analyze grammar]
punaḥ prāpsyasi rājyaṃ ca kanyāṃ sarvottamāmapi |
vidyuddhvajāntako yasyā vīro bhartā bhaviṣyati || 87 ||
[Analyze grammar]
ityādiṣṭo hareṇāhaṃ tavaitadvaktumāgataḥ |
gandharvendrāditi śrutvā candraketur uvāca saḥ || 88 ||
[Analyze grammar]
mamāpyetasya duḥkhasya śāntyai gatvā maheśvaraḥ |
ārādhyastamanārādhya na santīpsitasiddhayaḥ || 89 ||
[Analyze grammar]
iti niścitya tapase divyaṃ kṣetraṃ triśūlinaḥ |
muktāvalyā samaṃ patnyā candraketurjagāma saḥ || 90 ||
[Analyze grammar]
so 'pi svavaravṛttāntamindrāyoktvā ripukṣaye |
utpannāstho yayau somabhuvanaṃ padmaśekharaḥ || 91 ||
[Analyze grammar]
tataḥ surapatis tatra sa samādhisthale sthitaḥ |
jātāsthaḥ saṃkṣaye śatror amartyagurum asmarat || 92 ||
[Analyze grammar]
saṃsmṛtopasthitaṃ tatra prahvaḥ satkṛtya so 'bravīt |
tapastuṣṭaḥ śivaḥ padmaśekharasya samādiśat || 93 ||
[Analyze grammar]
vidyuddhvajasya hantāraṃ bhāvijāmātaraṃ kila |
tadasya duṣkṛtasyāntastāvannaḥ kiṃ tvahaṃ ciram || 94 ||
[Analyze grammar]
nivasanniha nirviṇṇaḥ svapadabhraṃśaduḥsthitaḥ |
taccintayātra bhagavannapāyaṃ śīghrakāriṇam || 95 ||
[Analyze grammar]
iti devaguruḥ śakrādvacaḥ śrutvā jagāda tam |
kāmaṃ tasya ripoḥ prāpto duṣkṛtaistapasaḥ kṣayaḥ || 96 ||
[Analyze grammar]
tasmād avasaro 'smākaṃ svaprayatnavidherayam |
tadehi brahmaṇe brūmaḥ sa upāyaṃ vadiṣyati || 97 ||
[Analyze grammar]
ity ukto guruṇā śakrastadyukto brahmaṇo 'ntikam |
yayau praṇamya tasmai ca śaśaṃsa svamanogatam || 98 ||
[Analyze grammar]
tataḥ svayaṃbhūr avadac cintaiṣā na mamāpi kim |
kiṃ tu śarvakṛtaṃ śarveṇaiva śakyaṃ vyapohitum || 99 ||
[Analyze grammar]
sa ca devaściraṃ prāpyastadeva nikaṭaṃ hareḥ |
tadabhinnātmano yāmaḥ so 'bhyupāyaṃ vadiṣyati || 100 ||
[Analyze grammar]
iti saṃmantrya sa brahmā śakraḥ suraguruś ca saḥ |
haṃsayānam upāruhya śvetadvīpam upāgaman || 101 ||
[Analyze grammar]
yatra sarvo janaḥ śaṅkhacakrapadmagadādharaḥ |
caturbhujaś ca mūrtau ca citte ca bhagavanmayaḥ || 102 ||
[Analyze grammar]
tatra te dadṛśurdevaṃ mahāratnagṛhāntare |
sevitāṅghriṃ kamalayā śeṣaśayyāgataṃ harim || 103 ||
[Analyze grammar]
kṛtapraṇāmās tasmai te yathārhaṃ tena satkṛtāḥ |
devarṣivanditāścātra yathocitam upāviśan || 104 ||
[Analyze grammar]
bhagavatpṛṣṭakuśalā devāste taṃ vyajijñapan |
kuśalaṃ kimivāsmākaṃ deva vidyuddhvaje sati || 105 ||
[Analyze grammar]
jānāty eva hi tatsarvaṃ devo yat tena naḥ kṛtam |
tadarthaścāgamo 'yaṃ nastaddevo vettyataḥ param || 106 ||
[Analyze grammar]
evam uktavato devāṃstānuvāca janārdanaḥ |
kiṃ na jānāmi yadbhagnā sthitistenāsureṇa me || 107 ||
[Analyze grammar]
kiṃ tu svayaṃ yadīśena kṛtaṃ tripuraghātinā |
tattenaivānyathā kartuṃ śakyate na punarmayā || 108 ||
[Analyze grammar]
tata eva ca tasya syātkṣayo daityasya pāpmanaḥ |
tvaradhvaṃ yadi tāvadvo vacmyupāyaṃ niśamyatām || 109 ||
[Analyze grammar]
asti māheśvaraṃ kṣetra divyaṃ siddhīśvarābhidham |
tatra saṃprāpyate devo nityasaṃnihito haraḥ || 110 ||
[Analyze grammar]
etac ca darśitajvālāliṅgarūpaḥ sa eva me |
pūrvaṃ prajāpateś ca prāgrahasyamavadadvibhuḥ || 111 ||
[Analyze grammar]
tadeta tatra gatvā taṃ tapasa prārthayāmahe |
sa evopadravamimaṃ jagatāṃ śamayiṣyati || 112 ||
[Analyze grammar]
ityādiṣṭavatā tena devena saha viṣṇunā |
te tārkṣyahaṃsayānābhyāṃ sarve siddhiśvaraṃ yayuḥ || 113 ||
[Analyze grammar]
asaṃspṛṣṭe jarāmṛtyurogaiḥ saukhyaikadhāmani |
hemaratnamayā yatra mṛgapakṣidrumā api || 114 ||
[Analyze grammar]
tatrāntardarśitānyonyamūrtibhedaṃ kṣaṇe kṣaṇe |
anyānyaratnarūpaṃ ca liṅgamabhyarcya śūlinaḥ || 115 ||
[Analyze grammar]
tatparāste harirbrahmā devendro diviṣadguruḥ |
tepire haramuddiśya catvāro duścaraṃ tapaḥ || 116 ||
[Analyze grammar]
atrāntare ca tīvreṇa tapasā toṣitaḥ śivaḥ |
candraketorvaraṃ tasya vidyādharapateradāt || 117 ||
[Analyze grammar]
uttiṣṭhotpatsyate rājanmahāvīraḥ sa te sutaḥ |
vidyuddhvajaṃ yaḥ samare yuṣmacchatruṃ haniṣyati || 118 ||
[Analyze grammar]
śāpāvatīrṇo mānuṣye kṛtāmarahitaś ca yaḥ |
gandharvarājaduhituḥ padmāvatyāstapobalāt || 119 ||
[Analyze grammar]
punaḥ svapadam āsādya tayaiva saha bhāryayā |
sarvaṃ vidyādharaiśvaryaṃ daśa kalpān kariṣyati || 120 ||
[Analyze grammar]
iti dattavare deve tirobhūte sabhāryakaḥ |
candraketustadaivāgātsa vāyubhuvanaṃ punaḥ || 121 ||
[Analyze grammar]
tāvattīvratapastuṣṭas tatra siddhīśvare 'pi tān |
nārāyaṇādīṃl liṅgāntar dṛṣṭo hṛṣṭān haro 'bravīt || 122 ||
[Analyze grammar]
uttiṣṭhatālaṃ kleśena yuṣmatpakṣyeṇa toṣitaḥ |
vidyādhareśvareṇāhaṃ tapasā candraketunā || 123 ||
[Analyze grammar]
madaṃśaśaṃbhavas tasya vīraḥ putro janiṣyate |
yastaṃ vidyuddhvajaṃ daityaṃ haniṣyatyacirādraṇe || 124 ||
[Analyze grammar]
tato 'nyadevakāryārthaṃ mānuṣye śāpataścyutam |
padmaśekharagandharvasutā taṃ proddhariṣyati || 125 ||
[Analyze grammar]
padmāvatyākhyayā sārdhaṃ tayā gauryaṃśajātayā |
patnyā dyucarasāmrājyaṃ kṛtvā mām eva caiṣyati || 126 ||
[Analyze grammar]
tatsahadhvaṃ manāgeṣaḥ kāmaḥ saṃpanna eva vaḥ |
ity acyutādīn uktvā tāñ jagāmādarśanaṃ śivaḥ || 127 ||
[Analyze grammar]
tato hṛṣṭo haribrahmā śakrāmaragurū ca tau |
jagmuḥ sthānāni tānyeva te bhūyo yebhya āgatāḥ || 128 ||
[Analyze grammar]
atha vidyādharendrasya tasya muktāvalī priyā |
candraketoḥ sagarbhābhūtkāle ca suṣuve sutam || 129 ||
[Analyze grammar]
prakāśayantaṃ kakubho durādharṣeṇa tejasā |
tāmasopadravaṃ hartuṃ vālamarkamivoditam || 130 ||
[Analyze grammar]
jāte ca tasminn ity atra bhāratī śuśruve divaḥ |
candraketo suto 'yaṃ te hantā vidyuddhvajāsuram || 131 ||
[Analyze grammar]
nāmnā ca viddhyamuṃ muktaphalaketuṃ dviṣantapam |
ity uktvā candraketuṃ sā sotsavaṃ virarāma vāk || 132 ||
[Analyze grammar]
papāta puṣpavṛṣṭiś ca jñātārthaḥ padmaśekharaḥ |
śakraścayayatus tatra ye ca cchannāḥ sthitāḥ surāḥ || 133 ||
[Analyze grammar]
haraprasādavṛttāntamācakṣāṇāḥ parasparam |
anubhūya pramodaṃ te svasthānānyeva śiśriyuḥ || 134 ||
[Analyze grammar]
sa muktāphalaketuś ca sarvasaṃskārasaṃskṛtaḥ |
sahānandena devānāṃ kramādvṛddhim upāgamat || 135 ||
[Analyze grammar]
atha tasya dinaiḥ kanyā putrotpatteranantaram |
gandharvādhipateḥ padmaśekharasyāpyajāyata || 136 ||
[Analyze grammar]
gandharvendra suteyaṃ te bhāryā vidyuddhvajadviṣaḥ |
vidyādharapateḥ padmāvatī nāma bhaviṣyati || 137 ||
[Analyze grammar]
iti tasyāṃ ca jātāyāṃ gaganādudagādvacaḥ |
tataḥ padmāvatī sātra kramātkanyā vyavardhata || 138 ||
[Analyze grammar]
sudhāṃśulokasaṃbhūtisaṃkrāntena taraṅgiṇā |
amṛteneva lāvaṇyavisareṇa virājitā || 139 ||
[Analyze grammar]
so 'pi bālo 'bhavanmuktāphalaketurmahāmatiḥ |
vratopavāsādi tapaścakre śivamayaḥ sadā || 140 ||
[Analyze grammar]
ekadā dhyānaniṣṭhaṃ taṃ dvādaśāham upoṣitam |
pratyakṣībhūya bhagavāñjagāda girijāpatiḥ || 141 ||
[Analyze grammar]
tuṣṭo 'smi te 'nayā bhaktyā matprasādena tattava |
āvirbhaviṣyanty astrāṇi vidyāḥ sarvakalās tathā || 142 ||
[Analyze grammar]
aparājitasaṃjñaṃ ca khaḍgametaṃ gṛhāṇa me |
kartāsi yena sāmrājyaṃ vipakṣair aparājitaḥ || 143 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā sa vibhustasmai khaḍgaṃ dattvā tirodadhe |
sa cāśu rājaputro 'bhūnmahāstrabalavikramaḥ || 144 ||
[Analyze grammar]
atrāntare kadācitsa vidyuddhvajamahāsuraḥ |
tridivastho jalakrīḍāṃ cakre dyusaridambhasi || 145 ||
[Analyze grammar]
dadarśa sa jalaṃ tasyāḥ kapiśaṃ puṣpareṇubhiḥ |
madagandhānuviddhaṃ ca vīcivikṣobhitaṃ mahat || 146 ||
[Analyze grammar]
tato bhujamadādhmātaḥ sa jagāda nijānugān |
mamāpy upari kaḥ krīḍatyambhobhir yāta paśyata || 147 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvopari yātāste paśyanti smāsurā jale |
krīḍantaṃ vṛṣabhaṃ śārvaṃ saha śākreṇa dantinā || 148 ||
[Analyze grammar]
āgatya ca tamūcuste daityendraṃ deva śāṃbhavaḥ |
uparyetya vṛṣaḥ krīḍatyair āvaṇayuto 'mbhasi || 149 ||
[Analyze grammar]
tanmālyairāvaṇamadavyāmiśritam idaṃ payaḥ |
śrutvetyagaṇayañ śarvaṃ madāc cukrodha so 'suraḥ || 150 ||
[Analyze grammar]
svaduṣkṛtaparīpākamūḍho bhṛtyānuvāca ca |
yātānayata tau baddhvā vṛṣabhair āvaṇāviti || 151 ||
[Analyze grammar]
tato gatvā jighṛkṣanti yāvattau te kilāsurāḥ |
tāvattāñjaghnatuḥ kruddhau tau pradhāvya vṛṣadvipau || 152 ||
[Analyze grammar]
hataśeṣāś ca jagadurgatvā vidyuddhvajāya tat |
sa kruddhaḥ prāhiṇottau pratyāsuraṃ sumahadbalam || 153 ||
[Analyze grammar]
mathitvā tac ca tatsainyaṃ pāpapākāgatakṣayam |
vṛṣo harāntikaṃ prāyādindramair āvaṇo 'bhyagāt || 154 ||
[Analyze grammar]
indro 'tha tasya ditijasya viceṣṭitaṃ tad airāvaṇānucararakṣigaṇān niśamya |
saṃprāptanāśasamayaṃ tamamanyatāriṃ gaurīpater bhagavato 'pi kṛtāvamānam || 155 ||
[Analyze grammar]
āvedya tatkamalajāya tataḥ sametya vidyādharādisahitaḥ saha devasainyaiḥ |
hantuṃ ripuṃ tamadhirūḍhasurebhamukhyaḥ śakraḥ śacīracitamāṅgalikaḥ pratasthe || 156 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 2
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!