Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
prajyāṇudāri yattvasthi sparśe śabdaṃ karoti yat||4||
yatrāsthileśaḥ praviśenmadhyamasthno vidāritaḥ||5||
bhagnaṃ yaccābhighātena kiñcidevāvaśeṣitam||5||
unnamyamānaṃ kṣatavadyacca majjani majjati||6||
tadduḥsādhyaṃ kṛśāśaktavātalālpāśināmapi||6||
bhinnaṃ kapālaṃ yat kaṭyāṃ sandhimuktaṃ cyutaṃ ca yat||7||
jaghanaṃ prati piṣṭaṃ ca bhagnaṃ yattadvivarjayet||7||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
prājyāśca te'ṇavaśca prājyāṇavaḥ,-prabhūtasūkṣmāḥ| tairdrārāḥ-dāraṇāni, vidyante yatrāsthni tat| prabhūtāṇudāri yadasthi tadduḥsādhyam| yaccāsthi sparśe-sparśane sati, śabdaṃ karoti tacca duḥsādhyam| yatrāsthileśo dāritaḥ-pāṭitaḥ, asthnāṃ madhyaṃ praviśet tacca duḥsādhyam| yaccābhighātena bhagnam| kimbhūtam? kiñcidevāvaśeṣitaṃ bhavet, tacca duḥsādhyam| yacconnamyamānaṃ kṣatasamaṃ syāt, tacca duḥsādhyam| tathā yanmajjani majjati, tathā kṛśādīnāmapi yat, tacca duḥsādhyam| saṃ-kaṭyāṃ-kaṭipradeśe, yatkapālaṃ bhinnaṃ vidāritaṃ yacca sandhivimuktaṃ yacca sandheścayutaṃ yacca jaghanaṃ prati piṣṭaṃ bhagnaṃ ca yat tadvivarjayetpariharet|