Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 3
asaṃśliṣṭakapālaṃ ca lalāṭaṃ cūrṇitam tathā||8||
yacca bhagnaṃ bhavecchaṅkhaśiraḥpṛṣṭhastanāntare||8||
samyagyamitamapyasthi durnyāsāddurnibandhanāt||9||
saṅkṣobhādapi yadgacchedvikriyāṃ tadvivarjayet||9||
ādito yacca durjātamasthisandhirathāpi 5
vā||10||
taruṇāsthīni bhujyante, bhajyante nalakāni tu||10||
kapālāni vibhidyante, sphuṭantyanyāni bhūyasā||11||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
lalāṭamasaṃśliṣṭakapālaṃ-bhinnaṃ, cūrṇitaṃ ca nopakramet| śaṅkhaśiraḥpṛṣṭhastanānāṃ madhye yacchinnaṃ bhavet, tacca varjayet| saṃ-tathā'sthi samyaguddhṛtamapi durnyāsādinā yad vikriyāṃ gacchet, tacca varjayet| āditaḥ-prathamameva, yaccāsthi durjātaṃasamyagutpannaṃ syāt, tacca duḥsādhyam| athavā'sthisandhiryo durjātaḥ syāt, sa ca duḥsādhyaḥ| durjātaṃ ca durjātaśca durjātam| "napuṃsakamanapuṃsakena" ityekaśeṣaḥ| saṃ-tathā taruṇāsthīni-nāsākarṇākṣikoṣāṇi, bhujyantekuṭilīkriyante| tathā nalakāni bhaṅgaṃ yānti| kapālāni ca vidāryante| anyāni cāsthīni bāhulyena sphuṭanti| etatsarvaṃ duḥsādhyam|