Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 44
balavatsvalpadoṣeṣu jvaraḥ sādhyo'nupadravaḥ||53||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
balavastu nareṣu yauvanādisampattyā tathā'lpadoṣeṣu yo jvaro jāyate, upadraveṇa-kāsādinā rahitaḥ, sa sādhyaḥsādhayituṃ śakyaḥ|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
asādhyalakṣaṇamāha-sarvatheti| vikṛtijñāne'dhyāye| prākśārīre sthāne| sarvathetyasādhyaviśeṣaṇam, anupakrama ityarthaḥ| yāpyuduḥsādhyayostu lakṣaṇaṃ svayamapyūhyam| udāhṛto yathā (hṛ. śā. a. 5171) - " jvaro nihanti balavān gambhīro dairdharātrikaḥ|| sapralāpabhramaśvāsaḥ kṣīṇaṃ śūnaṃ hatānalam| akṣāmaṃ saktavacanaṃ raktākṣaṃ hṛdi śūlinam|| suśuṣkakāsaḥ pūrvahṇe yo'parāhṇe'pi vā bhavet| balamāṃsavihīnasya śleṣmakāsasamanvitaḥ||" iti| vṛnde tu (jvarādhikāre ślo. 187)
- " svedo lalāṭe himavānnarasya śītārditasyaiti supicchilaśca| kaṇṭhasthito yasya na yāti vakṣo nūnaṃ yamasyaiti gṛhaṃ sa martyaḥ|| mṛtyuśca tasminbahupicchalatvācchītasya jantoḥ paritaḥ saratvāt|" iti|