Padma-samhita [sanskrit]
80,291 words
The Sanskrit text of the Padma-samhita: an ancient Vaishnava Agama canon of literature, belonging to the Pancaratra tradition.
Chapter 5
pādmasaṃhitāyām |
pañcamo'dhyāyaḥ |
nityotsava vidhiḥ. |
śrībhagavān |
atha nityotsavavidhiṃ kathayāmi caturmukha |
sarvaduḥkhaharaṃ puṃsāṃ sarvabhūta praharṣaṇam || 1 ||
[Analyze grammar]
rāṣṭrasya rājño gramasya yajamānasya sadmanaḥ |
sukhāvahaṃ śāntikaraṃ puṇyamāyurvivardhanam || 2 ||
[Analyze grammar]
āvāhya taṇḍule śuddhe pārśvasthe parameśvaram |
śaktibhirdaśabhirdvābhyāṃ saha prātardine dine || 3 ||
[Analyze grammar]
parikramedāyatanaṃ madhyāhne tvanna kalpite |
sāyaṃ kusumasaṅghāte trisandhyaṃ triṣu kalpayet || 4 ||
[Analyze grammar]
bimbena vā parīyāyāttri sandhya manuvāsaram |
athavānnena madhyāhne kāle'nyata dvaye rcanā || 5 ||
[Analyze grammar]
vātha paryāyāttrisandhyamanusārataḥ |
trisandhya mathavānnena kuryānnityotsavaṃ hareḥ |
madhyandine vā sarvārthaṃ parikramya baliṃ kṣipet || 6 ||
[Analyze grammar]
yadvotsavapratikṛte ranvagagre'thavā bhavet |
trisandhyaṃ cāmaraṃ chatraṃ vi tānadhvaja saṃyutam || 7 ||
[Analyze grammar]
haret |
pañcāvaraṇa balidānam. |
taṇḍulādikamannaṃ vā kevalaṃ kamalāsana |
pañcāvaraṇake dhāmni pañcasvāvaraṇe ṣvapi || 8 ||
[Analyze grammar]
baliṃ datvā paryaṭanaṃ geyavādya purassaram |
āvaraṇabhedena utsavatāratamyam. |
utsavaṃ prāhurutkṛṣṭamekonaṃ madhyamaṃ viduḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
dvyūne'dhamaṃ jaghanyaṃ trinyūne kṣudramathetare |
balipradānena vinā notsavo'bhyudayāvahaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
paricāraka lakṣaṇam. |
śuklāmbaradharaṃ saumyaṃ śuklayajñopavītinam |
sottarīyaṃ ca soṣṇīṣaṃ svanuliptamalaṅkṛtam || 11 ||
[Analyze grammar]
paricārakamāhūya bhāvitaṃ garuḍhātmanā |
tanmūrdhani ca pātrasthe taṇḍule'nne prasūnake || 12 ||
[Analyze grammar]
devamāvāhayenmūla berādārādhaka ssvayam |
iṣṭvāca gandhapuṣpādyaistatra devaṃ yathāvidhi || 13 ||
[Analyze grammar]
viṣṇvādimūrtīścapunaḥ pūjayitvā pradakṣiṇam |
prāgādyeṣu dvādaśanu pātrastheṣu daleṣu ca || 14 ||
[Analyze grammar]
sūktaṃ sarvaṃ svastyayanaṃ tathānyaccāpi maṅgalam |
paṭhan pātraṃ cabibhrāṇo vrajecca paricārakaḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
caṇḍapracaṇḍupramukhān dvārapālān prapūjayet |
balidāne tālanṛttādi vyavasthā |
ghoṣayenmallatālādyairbalidāna purassaram || 16 ||
[Analyze grammar]
nṛttaṃ tu vaijayantī syādṛṣabhaṃ geyamiṣyate |
vitāna dhavalacchatra cāmara vyajanādi bhiḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
parikrameta balyarthaṃ sarvānāvaraṇān kramāt |
pīṭhaṃ pradakṣiṇīkṛtya praviśedālayaṃ punaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
taṃtu pradakṣiṇīkṛtya praviśedgarbhamandiram |
datvārghyāṃ mūlamantreṇa mūlabere samutsṛjet || 19 ||
[Analyze grammar]
tadvat |
pādyamācāmaṃ mūlabere niyojayet |
baliśeṣaṃ kṣipetkiñci dviṣvaksenasya mūrdhani |
pariśiṣṭaṃ mahāpīṭhe nikṣipedakṣatādikam || 20 ||
[Analyze grammar]
nityotsave baliberaṃ yāne śirasi vā āropya paribraṇam. |
nityotsavaśce dāropya tadbimbaṃ śibikādiṣu |
āropya yadvā śirasi paribhramaṇamiṣyate || 21 ||
[Analyze grammar]
dbimbena |
baliberabhramaṇe nṛttāto dyādibhedaḥ. |
ātodyanṛttairbahudhā bhidyamānte ssamadhitam |
tatra nṛttaṃ bahuvidhaṃ tāni vakṣye samāsataḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
vilāsaṃ kartarī viṣṇukrāntamālīḍhamaṅgalam |
bhadramālī tārkṣyapakṣaukaraṇaṃ svastikāhvāyam || 23 ||
[Analyze grammar]
cārī pracārī sūcī ca sāvartaṃ pāribhadrakam |
saumyaṃ viṣamasūcī ca kheṭakaṃ cāvakuñcitam || 24 ||
[Analyze grammar]
saṃvartaṃ |
viṣamasūrī |
kaṭibandhamalaṅkāra maśmarī pṛṣṭhakuṭṭimam |
ullaṅghivāmajānvākhya māsūrī cāpaveṣṭitam || 25 ||
[Analyze grammar]
pṛṣṭhākuṭṭakam |
mādhurī |
vāsareśvarasañcārībhāvai syātāṃ nikuṭṭimau |
kuṭṭimaṃ ghaṭitaṃ sthāyībhāvo yacca vijṛmbhitam || 26 ||
[Analyze grammar]
maṇḍalaṃ kuñcitārdhādi patākā sarvamaṅgalam |
kāntārakuṭṭimāhvānaṃ prapūrvaṃ ghaṭitaṃ tathā || 27 ||
[Analyze grammar]
vilāsaṃ sarvato bhadraṃ śuddhaṃ kuñcita miṣyate |
mārgacārī karādhīna māvabhāsa manantaram || 28 ||
[Analyze grammar]
vigātraṃ |
mānabhāla |
āveṣṭitaṃ parīvartaṃ nirdhūtaṃ deśimaṇḍalam |
samapūrvaṃca ghaṭitaṃ padaṃ viṣamapūrvakam || 29 ||
[Analyze grammar]
gaditam |
karkarīkavilāsaśca bhavedvigalitaṃ tathā |
nṛttabhedāḥ pṛthagbhāvā gātrāvayava ceṣṭitaiḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
ātodya gītibhedānā mānantyānneha tanyate |
khageśa priyaṃ nṛttam. |
puṣpaprabhāsamopetaṃ dhvajacchatrādi saṃyutam || 31 ||
[Analyze grammar]
gīyate |
nṛttaṃ geyaṃ ca madhyamam |
sarvavāditrasubhagaṃ sarvageya samedhitam |
brahmavidbrahmaghoṣeṇa sahitaṃ dīpasaṅkulam || 32 ||
[Analyze grammar]
viṣṇukrāntaṃ khageśasya nṛttaṃ geyaṃ ca madhyamam |
puruhotādi priyaṃ nṛttam. |
vilāsaṃ sarvatobhadraṃ kheṭakaṃ cakramaṇḍalam || 33 ||
[Analyze grammar]
kāntāraṃ kuṭṭimaṃ pṛṣṭhakuṭṭimaṃ kaṭibandhanam |
pāmajānūrdhvanṛttaṃ ca puruhotādiṣusmṛtam || 34 ||
[Analyze grammar]
puruhotādīnāṃ priyassvaraḥ. |
ṣaḍjarṣabhauca gāndhāro madhyamaḥ pañcamastathā |
dhyaivataśtceva niṣadhaḥ puruhūtādiṣu svaraḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
bhavasya priyassvaraḥ. |
saptajñeyā dhaivatastu bhavasya svara iṣyate |
viṣvaksenasya priyau nṛttasvarau. |
nṛttaṃ tu viṣvaktenasya svastikaṃ vṛṣabhassvaraḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
gaṇeśa priyanṛttasvarau. |
hastinṛttaṃ gaṇeśasya svaraḥpañcama iṣyate |
dhaivatassyātsvaro nṛttaṃ durgāyāssarva maṅgalam || 37 ||
[Analyze grammar]
anyeṣāṃ devānāṃ priyanṛttasvarāḥ. |
anyeṣāmapi devānāṃ nṛttaṃ syātsarvamaṅgalam |
gānaṃ ca dhaivataṃ proktaṃ gāndhāraṃ paṅcamaṃ tathā || 38 ||
[Analyze grammar]
tadavāntarabhedā vā geyā geyavicakṣaṇaiḥ |
digbhedena tālabhedaḥ. |
samatālāhvayaṃ pādyamaindryaṃ diśi havirbhujaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
baddhāvatālābhidhānaṃ yamasya diśi śṛṅgiṇī |
nairṛtyāṃ mallatālaṃ syādvāruṇyāṃ maṅgalāhvayam || 40 ||
[Analyze grammar]
vāyavyāṃ jayatālākhyaṃ kauberyāṃ bhadrasaṃjñitam |
aiśānyāṃ karkarītālaṃ |
tārkṣyasya priyaṃ tālam |
tārkṣyasya garuḍāhvayam || 41 ||
[Analyze grammar]
bhūtānāṃ priyaṃ tālam. |
bhūtānāṃ balitālākhyam |
seneśasya priyaṃ tālam. |
seneśasyāpi tādṛśam |
anyeṣāṃ devānāṃ priyaṃ tālam. |
anyeṣāmapi devanāṃ tālaṃ bhadraṃ praśasyate || 42 ||
[Analyze grammar]
dikṣu sarvāsu sarveṣu mandirāvaraṇeṣu ca |
nṛttaṃ geyaṃ ca vādyaṃ ca sākalyena samīritam || 43 ||
[Analyze grammar]
dhvajadarśana maṅgalāṣṭaka balidāna bhakṣyādinivedanam. |
khagadhvajaṃ darśayītvā maṅgalāṣṭakameva ca |
sannidhāne ca devasya sarvatra baliriṣyate || 44 ||
[Analyze grammar]
nivedyaṃ tatra tāmbūlaṃ bhakṣyaṃ ca pṛthukādikam |
narveṣvā varaṇeṣvevaṃ sthānaṃ prati samācaret || 45 ||
[Analyze grammar]
naivedyam |
śaṅkhanādamātreṇa prākāradvāranirgamaḥ. |
kevalāmbujanādena prākāradvāranirgamaḥ |
mahāpīṭhe balipradānam. |
nirgamya ca mahāpīṭhe mandirābhimukhaṃ sthitaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
dīkṣu sarvāsu pīṭhasya pāditre ghoṣi te bhṛśam |
kṣālite pīṭhikāmūrdni pūjayedviṣṇu pārṣadān || 47 ||
[Analyze grammar]
baliṃ niravaśeṣeṇa datvā pīṭhasya mūrdani |
pīṭhaṃ parītya dhāmāntaḥ praviśya mukhamaṇḍape || 48 ||
[Analyze grammar]
devasya yānādito'paropaṇam. |
pradāya pāduke pīṭhe yānāderavaropyaca |
praṅmakhaṃ viṣṭare devamavasthāpya sabhājayet || 49 ||
[Analyze grammar]
devasya garbhagehapraveśanam. |
upahāra maśeṣeṇa pradāyāvasarocitam |
praveśayedgarbhagehaṃ devamārādhaka ssvayam || 50 ||
[Analyze grammar]
vādyādinyūnatā samādhānarthaṃ tāṇḍavam. |
vādye geye tathā nṛtte bahiraṅgaṇa bhūmiṣu |
nyūnībhāvaṃ samādhātuṃ śuddhe tāṇḍavamācaret || 51 ||
[Analyze grammar]
mahāvātādisaṃkṣobhenityotsavapratiṣedhaḥ. |
mahāvātādi saṃkṣobhena nityotsavamācāret |
balipradānamātraṃ tu kuryācca sati sambhave || 52 ||
[Analyze grammar]
nabiṃ caṇḍe pracaṇḍe tu kevalaṃ vā vinikṣipet |
tayormadhyetu purato mūlamantreṇa sādhakaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
bhūtebhyo nama ityevaṃ pakṣipetsodakaṃ balim |
ārādhana kālabhedaḥ. |
ārādhana vidhirhyeṣu kālabhedeṣu śasyate || 54 ||
[Analyze grammar]
ahni kātrau ca tān brahmannadhunā kathayāmi te |
ekastrayo vā ṣaḍvāpi kāli dvādaśa evavā || 55 ||
[Analyze grammar]
pañca kālaścatuṣkāla statkālo bahudhā mataḥ |
yathāvibhavamuddiṣṭaṃ samārādhana karmaṇi || 56 ||
[Analyze grammar]
eko madhyāhnasamayaḥ prātarmadhyandinaṃ niśā |
trayaścet ṣaṭsupūrvektāḥ kālabhedāḥ punastrayaḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
trayaṃ ca. ka. trayaścet ṣaṭsu pūrvokta stataḥ kālacatuṣṭaye |pañca kālā ime proktāḥ kālabhedāḥ punastrayaḥ. iti kośāntaram |
madhyarātro'pa rāhṇaśca tathā pratyūṣa īritaḥ |
pratyūṣa ścārdharātraṃ ca prātarmadhyandinaṃ niśā || 58 ||
[Analyze grammar]
pañcakālā ime proktānsataḥkālacatuṣṭayaṃ |
ekena hīnaḥ pratyūṣo vijñeyaśchaturāsana || 59 ||
[Analyze grammar]
kālānāṃ nāḍikāmānam. |
kālā dvādaśa vijñeyāḥ pañca pañca ca nāḍikāḥ |
itare kālabhedāstu pratyekaṃ yāma sammitāḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
ārādhanabhedāḥ. |
utsavāvasitaṃ śreṣṭhamārādhana mudāhṛtam |
homāntaṃ madhyamaṃ proktaṃ prāpaṇānta mathādhamam || 61 ||
[Analyze grammar]
kṣudraṃ tu dhūpadīpānta madhamāradhanaṃ bhavet |
snānārcana nṛttageyādīnāṃ ghaṭikāmānam. |
ghaṭike dve bhavat snāne ghaṭikai kārcane bhavet || 62 ||
[Analyze grammar]
nṛttageye tathā caikā tadhardhena nivedanam |
home caikā cotsave dve śuddhanṛttāvasānike || 63 ||
[Analyze grammar]
prabhātakāla pūjāyāṃ snānādi vidhirīdṛśaḥ |
ghaṭikā snānasamayastathārdha ghaṭikārcanam || 64 ||
[Analyze grammar]
prakārakālabhedoyaṃ |
geyanṛttasya ghaṭikā tadardhena nivedanam |
homārdhe pariśiṣṭastu bhavennityotsavekṣaṇaḥ || 65 ||
[Analyze grammar]
homārdhe pariśiṣṭārdhaṃ bhavennityotsavakriyā |
kālabhedeṣu kālatrayaṃ śreṣṭham. |
kālabhedeṣu sarveṣu śreṣṭhaṃ kālatrayaṃ viduḥ |
prātarmadhyandinaṃ rātri rmukhyaṃ ca kamalāsana || 66 ||
[Analyze grammar]
uktakālatraye balinityotsava yoravaśyaṃbhāvitā. |
āvaśyaṃ bhāvinau teṣu balinityotsavāpubhau |
homaparyantamanyatra kārabhedeṣu śasyate || 67 ||
[Analyze grammar]
utsavādyaṅgabimbānāṃ sarvakāleṣu pūjanam. |
utsavādyaṅgalimbāni senānyaṃ vihageśvaram |
caṇḍapracaṇḍai dvārasthausarvakāleṣu pūjayet || 68 ||
[Analyze grammar]
vādyapādanakālaḥ. |
madhyandine pradeṣe ca purastādvādya vādanam |
nīrājanakālaḥ. |
nīrājayetpradoṣeṣu devaṃ |
nīrājanapātrādi nirūpaṇam. |
tadapi kathyate || 69 ||
[Analyze grammar]
svarṇapātrāṇi yugmāni vipulāni tathāvasu |
tanmadhye sālipṛṣṭheṣu partidīpān tapradīpayet || 70 ||
[Analyze grammar]
prakalpayet |
strībhiśśreṇīnandhena dīpadhāraṇansāsau. |
tathāvidhāni pātrāṇi karairuddhṛtya yoṣitaḥ |
kalyāṇavastrābharaṇā nirgatāśca mahānasāt || 71 ||
[Analyze grammar]
śreṇībandhāḥ purogīta nṛtta vādyasamanvitāḥ |
antike devadevasya vinyaseyu rmahītale || 72 ||
[Analyze grammar]
vādyādibhissaha |
dīpapātrārcanam. |
ādhāreṣu tataḥ pātrāṇyarcaye dviśvavidyayā |
dīpaprāpaṇavidhiḥ. |
ācāryodhruvabherādai ṣaḍaṅganyāsamācaret || 73 ||
[Analyze grammar]
iṣṭhvā ca devamarghyādyerdīpapātrāṇi pūjakaḥ |
uddhṛtya bhrāmayeddeva māpādatalamastakam || 74 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Padma-samhita Chapter 5
Satvata Samhita (Set of 2 Volumes)
by Dr. Bhasyam Swamy (2005)
1527 pages; सात्वत संहिता [Publisher: Academy of Sanskrit Research, Melkote]; ASIN: B00V540B1I
Buy now!