Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 6
tataḥ sa rātrāv astrīkaḥ śayanastho raṇonmukhaḥ |
sūryaprabhaḥ svasacivaṃ vītabhītim abhāṣata || 1 ||
[Analyze grammar]
nidrā me nāsti tat kāṃcit sattvavīrāśritāṃ sakhe |
kathām apūrvām ākhyāhi rātrāv asyāṃ vinodinīm || 2 ||
[Analyze grammar]
etat sūryaprabhavaco vītabhītir niśamya saḥ |
yathājñāpayasīty uktvā kathāṃ kathitavān imām || 3 ||
[Analyze grammar]
asty alaṃkṛtir etasyāṃ pṛthvyām ujjayinī purī |
ratnair aśeṣair nicitā sunirmalaguṇombhitaiḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
tasyām abhūn mahāseno nāma rājā guṇipriyaḥ |
kalānāṃ caikanilayaḥ sūryendūbhayarūpadhṛk || 5 ||
[Analyze grammar]
tasyāśokavatī nāma rājñī prāṇasamābhavat |
yasyā rūpeṇa sadṛśī nāsīd anyā jagattraye || 6 ||
[Analyze grammar]
tayā devyā samaṃ tasya rājyaṃ rājño 'nuśāsataḥ |
guṇaśarmābhidhāno 'bhūd vipro mānyas tathā priyaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
sa ca śūro 'tirūpaś ca vedavidyāntago yuvā |
kalāśastrāstravid vipraḥ siṣeve taṃ nṛpaṃ sadā || 8 ||
[Analyze grammar]
ekadāntaḥpure nṛttakathāprastāvataḥ sa tam |
rājā rājñī ca pārśvasthaṃ guṇaśarmāṇam ūcatuḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
sarvajñas tvaṃ na dolātra tad asmākaṃ kutūhalam |
nartituṃ ced vijānāsi tat prasīdādya darśaya || 10 ||
[Analyze grammar]
etac chrutvā smitamukho guṇaśarmā jagāda tau |
jānāmi kiṃ tu tad yuktam asti nṛttaṃ na saṃsadi || 11 ||
[Analyze grammar]
hāsanaṃ mūḍhanṛttaṃ tat prāyaśaḥ śāstragarhitam |
tatrāpi rājñaḥ purato rājñāś ca dhig aho trapā || 12 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ taṃ rājā guṇaśarmāṇam atra saḥ |
pratyuvāca tayā rājñā preryamāṇaḥ kutūhalāt || 13 ||
[Analyze grammar]
nedaṃ raṅgādinṛttaṃ tad yat syāt puṃsas trapāvaham |
mittragoṣṭhī rahasy eṣā svavaidagdhyapradarśinī || 14 ||
[Analyze grammar]
na cāhaṃ bhavato rājā tvaṃ me mittraṃ hy ayantraṇam |
tan nādya bhokṣye bhāvatkam adṛṣṭvā nṛttakautukam || 15 ||
[Analyze grammar]
iti baddhagrahe rājñi sa vipro 'ṅgīcakāra tat |
kathaṃ hi laṅghyate bhṛtyair grahikasya prabhor vacaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa guṇaśarmātra nanartāṅgair yuvā tathā |
rājā rājñī ca cittena tau dvau nanṛtatur yathā || 17 ||
[Analyze grammar]
tadante ca dadau rājā vādanāyāsya vallakīm |
tasyāṃ ca sāraṇām eṣa dadad evābravīn nṛpam || 18 ||
[Analyze grammar]
devāpraśastā vīṇeyaṃ tad anyā dīyatāṃ mama |
asyās tantryāṃ yad etasyāṃ śvavālo vidyate 'ntare || 19 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ hy etad vijānāmi tantrījhāṃkāralakṣaṇaiḥ |
ity uktvā guṇaśarmāṅkāt tāṃ vipañcīṃ mumoca saḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa siktvā tantrīṃ tāṃ yāvad udveṣṭya bhūpatiḥ |
vīkṣate niragāt tāvad vālas tadgarbhataḥ śunaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sarvajñatāṃ tasya praśaṃsan so 'tivismitaḥ |
vīṇām ānāyayām āsa mahāsenanṛpo 'parām || 22 ||
[Analyze grammar]
tāṃ sa vāditavān gāyan guṇaśarmā trimārgagām |
gaṅgām ivaughasubhagāṃ karṇapāvananiḥsvanām || 23 ||
[Analyze grammar]
tataś citrīyamāṇāya rājñe tasmai sajānaye |
darśayām āsa śastrāstravidyā api sa tatkramāt || 24 ||
[Analyze grammar]
athāvocat sa rājā taṃ niyuddhaṃ yadi vetsi tat |
ekaṃ me bandhakaraṇaṃ śūnyahastaṃ pradarśaya || 25 ||
[Analyze grammar]
gṛhāṇa deva śastrāṇi mayi prahara ca kramāt |
yāvat te darśayāmīti sa vipraḥ pratyuvāca tam || 26 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa rājā khaḍgādi yad yad āyudham agrahīt |
tat tat praharatas tasya guṇaśarmāvahelayā || 27 ||
[Analyze grammar]
tenaiva bandhakaraṇenāpahṛtyāpahṛtya saḥ |
babandha rājño hastaṃ ca gātraṃ cāpy akṣato muhuḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
tatas taṃ rājyasāhāyyasahaṃ matvā dvijottamam |
saṃstuvan bahu mene sa rājā sarvātiśāyinam || 29 ||
[Analyze grammar]
sā tv aśokavatī rājñī tasya rūpaṃ guṇāṃś ca tān |
dṛṣṭvā dṛṣṭvā dvijasyābhūt sadyas tadgatamānasā || 30 ||
[Analyze grammar]
etaṃ cet prāpnuyāṃ nāhaṃ tat kiṃ me jīvite phalam |
iti saṃcintya yuktyā sā rājānam idam abravīt || 31 ||
[Analyze grammar]
āryaputra prasīdājñāṃ dehy asmai guṇaśarmaṇe |
yathā māṃ śikṣayaty eṣa vīṇāṃ vādayituṃ prabho || 32 ||
[Analyze grammar]
asyaitad adya dṛṣṭvā hi vīṇāvādananaipuṇam |
utpannaḥ ko 'py ayaṃ tatra mama prāṇādhiko rasaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā guṇaśarmāṇaṃ sa rājā nijagāda tam |
vallakīvādanaṃ devīm imāṃ śikṣaya sarvathā || 34 ||
[Analyze grammar]
yathādiśasi kurmo 'tra prārambhaṃ suśubhe 'hani |
ity uktvāmantrya sa nṛpaṃ guṇaśarmā gṛhaṃ yayau || 35 ||
[Analyze grammar]
vīṇārambhāvahāraṃ tu cakre sa divasān bahūn |
dṛṣṭim anyādṛśīṃ rājñyāḥ prekṣyāpanayaśaṅkitaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
ekasmiṃś ca dine rājño bhuñjānasyāntike sthitaḥ |
vyañjanaṃ dadataṃ sūdam ekaṃ mā mety avārayat || 37 ||
[Analyze grammar]
kim etad iti pṛṣṭaś ca rājñā prājño jagāda saḥ |
saviṣaṃ vyañjanam idaṃ mayā jñātaṃ ca lakṣaṇaiḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
sūdena mama dṛṣṭaṃ hi vyañjanaṃ dadatāmunā |
mukhaṃ bhayasakampena śaṅkācakitadṛṣṭinā || 39 ||
[Analyze grammar]
dṛśyate cādhunaivaitat kasmaicid dīyatām idam |
bhojanavyañjanaṃ yasya nirhariṣyāmy ahaṃ viṣam || 40 ||
[Analyze grammar]
ity ukte tena rājā sa sūpakāraṃ tam eva tat |
vyañjanaṃ bhojayām āsa bhuktvā tac ca mumūrccha saḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
mantrāpāstaviṣas tena tataḥ sa guṇaśarmaṇā |
rājñā pṛṣṭo yathātattvam eva vakti sma sūpakṛt || 42 ||
[Analyze grammar]
devāhaṃ gauḍapatinā rājñā vikramaśaktinā |
viṣaṃ prayoktuṃ prahito yuṣmākam iha vairiṇā || 43 ||
[Analyze grammar]
so 'haṃ vaideśiko bhūtvā kuśalaḥ sūdakarmaṇi |
devāyātmānam āvedya praviṣṭo 'tra mahānase || 44 ||
[Analyze grammar]
tac cādya dadad evāhaṃ viṣaṃ vyañjanamadhyagam |
lakṣito dhīmatānena prabhur jānāty ataḥ param || 45 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ taṃ sūdaṃ nigṛhya guṇaśarmaṇe |
prīto grāmasahasraṃ sa prāṇadāya dadau nṛpaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
anyedyuś cānubadhnantyā rājñyā rājā sa yatnataḥ |
vīṇāyā guṇaśarmāṇaṃ śikṣārambham akārayat || 47 ||
[Analyze grammar]
tataḥ śikṣayatas tasya vīṇāṃ sā guṇaśarmaṇaḥ |
rājñī vilāsahāsādi cakre 'śokavatī sadā || 48 ||
[Analyze grammar]
ekadā sā kararuhair vidhyantī vijane muhuḥ |
uvāca vārayantaṃ taṃ dhīraṃ smaraśarāturā || 49 ||
[Analyze grammar]
vīṇāvādyāpadeśena tvaṃ sundara mayārthitaḥ |
tvayi gāḍho 'nurāgo hi jāto me tad bhajasva mām || 50 ||
[Analyze grammar]
evam uktavatīṃ rājñīṃ guṇaśarmā jagāda tām |
maivaṃ vādīr mama tvaṃ hi svāmidārā na cedṛśam || 51 ||
[Analyze grammar]
asmādṛśaḥ prabhudrohaṃ kuryād virama sāhasāt |
ity ūcivāṃsaṃ sā rājñī guṇaśarmāṇam āha tam || 52 ||
[Analyze grammar]
kim idaṃ niṣphalaṃ rūpaṃ vaidagdhyaṃ ca kalāsu te |
mām īdṛśīṃ praṇayinīṃ nīrasopekṣase katham || 53 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā guṇaśarmā tāṃ sopahāsam abhāṣata |
suṣṭhūktaṃ tasya rūpasya vaidagdhyasya ca kiṃ phalam || 54 ||
[Analyze grammar]
paradārāpahāreṇa yan nākīrtimalīmasam |
ihāmutra ca yan na syāt pātāya narakārṇave || 55 ||
[Analyze grammar]
ity ukte tena sā rājñī sakopeva tam abravīt |
maraṇaṃ me dhruvaṃ tāvan madvacasy akṛte tvayā || 56 ||
[Analyze grammar]
tad ahaṃ mārayitvā tvāṃ mariṣyāmy avamānitā |
guṇaśarmā tato 'vādīt kāmaṃ bhavatu nāma tat || 57 ||
[Analyze grammar]
varaṃ yad dharmapāśena kṣaṇam ekaṃ hi jīvitam |
paraṃ na yad adharmeṇa kalpakoṭiśatāny api || 58 ||
[Analyze grammar]
ślāghyaś cākṛtapāpasya mama mṛtyur agarhitaḥ |
na punaḥ kṛtapāpasya garhitaṃ rājaśāsanam || 59 ||
[Analyze grammar]
etac chrutvāpi sā rajñī punar evam uvāca tam |
ātmano mama ca drohaṃ mā kṛthāḥ śṛṇu vacmi te || 60 ||
[Analyze grammar]
nātikrāmati rājāyam aśakyam api madvacaḥ |
tad asya kṛtvā vijñaptiṃ viṣayān dāpayāmi te || 61 ||
[Analyze grammar]
kārayāmi ca sāmantān sarvāṃs tvadanuyāyinaḥ |
tena saṃpatsyase rājā tvam eveha guṇojjvalaḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
tatas te kiṃ bhayaṃ kas tvāṃ kathaṃ paribhaviṣyati |
tan māṃ bhajasva niḥśaṅkam anyathā na bhaviṣyasi || 63 ||
[Analyze grammar]
iti tāṃ bruvatīṃ matvā sānubandhāṃ nṛpāṅganām |
guṇaśarmābravīd yuktyā tatkṣaṇaṃ sa vyapohitum || 64 ||
[Analyze grammar]
yadi te 'tyantanirbandhas tat kariṣye vacas tava |
pratibhedabhayād devi sahasā tu na yujyate || 65 ||
[Analyze grammar]
sahasva divasān kāṃścit satyaṃ jānīhi madvacaḥ |
sarvanāśaphalenārthas tvadvirodhena ko mama || 66 ||
[Analyze grammar]
ity āśayā tāṃ saṃtoṣya pratipannavacās tayā |
guṇaśarmā sa nirgatya yayāv ucchvasitas tataḥ || 67 ||
[Analyze grammar]
tato dineṣu gacchatsu sa mahāsenabhūpatiḥ |
gatvaiva veṣṭayām āsa koṭṭasthaṃ somakeśvaram || 68 ||
[Analyze grammar]
tatra prāptaṃ viditvā ca gauḍanāthaḥ sa bhūpatiḥ |
etya vikramaśaktis taṃ mahāsenam aveṣṭayat || 69 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa guṇaśarmāṇaṃ mahāsenanṛpo 'bravīt |
ekaṃ ruddhvā sthitāḥ santo ruddhāḥ smo 'nyena śatruṇā || 70 ||
[Analyze grammar]
tad idānīm aparyāptāḥ kathaṃ yudhyāmahe dvayoḥ |
ayuddhe ruddhake vīra sthāsyāmaś ca kiyac ciram || 71 ||
[Analyze grammar]
tad asmin saṃkaṭe 'smābhiḥ kiṃ kāryam iti tena saḥ |
pṛṣṭaḥ pārśvasthito rājñā guṇaśarmābhyabhāṣata || 72 ||
[Analyze grammar]
dhīro bhava kariṣyāmi devopāyaṃ tathāvidham |
yenāsmān nistariṣyāmaḥ saṃkaṭād api kāryataḥ || 73 ||
[Analyze grammar]
ity āśvāsya nṛpaṃ dattvā so 'ntardhānāñjanaṃ dṛśoḥ |
rātrau vikramaśaktes tad adṛśyaḥ kaṭakaṃ yayau || 74 ||
[Analyze grammar]
praviśya cāntikaṃ tasya suptaṃ ca pratibodhya tam |
jagāda viddhi māṃ rājan devadūtam upāgatam || 75 ||
[Analyze grammar]
saṃdhiṃ kṛtvā mahāsenanṛpeṇāpasara drutam |
anyathā te sasainyasya nāśaḥ syād iha niścitam || 76 ||
[Analyze grammar]
preṣite ca tvayā dūte sa saṃdhiṃ te 'numaṃsyate |
iti vaktuṃ bhagavatā viṣṇunā prahito 'smi te || 77 ||
[Analyze grammar]
bhaktas tvaṃ ca sa bhaktānāṃ yogakṣemam avekṣate |
tac chrutvā cintitaṃ tena rajñā vikramaśaktinā || 78 ||
[Analyze grammar]
niścitaṃ satyam evaitad duṣpraveśe 'nyathā katham |
iha yaḥ praviśet kaścin naiṣā martyocitā kṛtiḥ || 79 ||
[Analyze grammar]
ity ālocya sa taṃ prāha rājā dhanyo 'smi yasya me |
devaḥ samādiśaty evaṃ yathādiṣṭaṃ karomi tat || 80 ||
[Analyze grammar]
iti vādina evāsya rājñaḥ pratyayam ādadhat |
añjanāntarhito bhūtvā guṇaśarmā tato yayau || 81 ||
[Analyze grammar]
gatvā yathākṛtaṃ tac ca mahāsenāya so 'bhyadhāt |
so 'py abhyanandat kaṇṭhe taṃ gṛhītvā prāṇarājyadam || 82 ||
[Analyze grammar]
prātar vikramaśaktiś ca sa dūtaṃ preṣya bhūpatiḥ |
mahāsenena saṃdhāya sasainyaḥ prayayau tataḥ || 83 ||
[Analyze grammar]
mahāseno 'pi jitvā taṃ somakaṃ prāpya hastinaḥ |
aśvāṃś cūjjayinīm āgāt prabhāvād guṇaśarmaṇaḥ || 84 ||
[Analyze grammar]
tatrasthaṃ ca nadīsnāne grāhād upavane ca tam |
sarpadaṃśaviṣād bhūpaṃ guṇaśarmā rarakṣa saḥ || 85 ||
[Analyze grammar]
gateṣv atha dineṣv āptabalo rājā sa vairiṇam |
mahāseno 'bhiyoktuṃ taṃ yayau vikramaśaktikam || 86 ||
[Analyze grammar]
so 'pi buddhvaiva tasyāgre nṛpo yuddhāya niryayau |
tataḥ pravavṛte tatra saṅgrāmo 'timahāṃs tayoḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
kramāc ca dvandvayuddhena militau tāv ubhāv api |
rājānau sahasābhūtām anyonyaṃ virathīkṛtau || 88 ||
[Analyze grammar]
tatas tayor dhāvitayoḥ prakopāt khaḍgahastayoḥ |
ākulatvena caskhāla mahāsenanṛpaḥ kṣitau || 89 ||
[Analyze grammar]
skhalite 'smin praharataś cakreṇa bhujam acchinat |
rājño vikramaśakteḥ sa guṇaśarmā sakhaḍgakam || 90 ||
[Analyze grammar]
punaś ca hṛdi hatvā taṃ parigheṇa nyapātayat |
tac cotthāya mahāseno rājā dṛṣṭvā tutoṣa saḥ || 91 ||
[Analyze grammar]
kiṃ vacmi pañcamaṃ vāram idaṃ prāṇā ime mama |
vipravīra tvayā dattā iti taṃ cāvadan muhuḥ || 92 ||
[Analyze grammar]
tato vikramaśaktes tat tasya sainyaṃ sarāṣṭrakam |
ācakrāma mahāseno hatasya guṇaśarmaṇā || 93 ||
[Analyze grammar]
ākramya cānyān nṛpatīn sahāye guṇaśarmaṇi |
āgatyojjayinīṃ tasthau sa rājā sukhitas tadā || 94 ||
[Analyze grammar]
sā tv aśokavatī rājñī sotsukā guṇaśarmaṇaḥ |
virarāma na nirbandhaprārthanāto divāniśam || 95 ||
[Analyze grammar]
sa tu nāṅgīcakāraiva tad akāryaṃ kathaṃcana |
dehapātam apīcchanti santo nāvinayaṃ punaḥ || 96 ||
[Analyze grammar]
tato 'śokavatī buddhvā niścayaṃ tasya vairataḥ |
ekadā vyājakhedaṃ sā kṛtvā tasthau rudanmukhī || 97 ||
[Analyze grammar]
praviṣṭo 'tha mahāsenas tām ālokya tathāsthitām |
papraccha rājā kim idaṃ priye kenāsi kopitā || 98 ||
[Analyze grammar]
brūhi tasya karomy eṣa dhanaiḥ prāṇaiś ca nigraham |
iti bruvāṇaṃ taṃ bhūpaṃ rājñī kṛcchrād ivāha sā || 99 ||
[Analyze grammar]
yena me 'pakṛtaṃ tasya naiva tvaṃ nigrahe kṣamaḥ |
na sa tādṛk tad etena mithyaivodghāṭitena kim || 100 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā sānubandhe sā rājñi mithyaivam abravīt |
āryaputrātinirbandho yadi te vacmi tac chṛṇu || 101 ||
[Analyze grammar]
arthaṃ gauḍeśvarāt prāptuṃ tena saṃsthāpya saṃvidam |
guṇaśarmā tava drohaṃ kartum aicchac chalād ataḥ || 102 ||
[Analyze grammar]
taṃ ca koṣanibandhādi gauḍaṃ kārayituṃ nṛpam |
visasarja sa dūtaṃ svaṃ guptam āptaṃ dvijādhamaḥ || 103 ||
[Analyze grammar]
taṃ dṛṣṭvā tatra sūdas tam āpto rājānam abhyadhāt |
ahaṃ te sādhayāmy etat kāryaṃ mārthakṣayaṃ kṛthāḥ || 104 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā bandhayitvā taṃ sa dūtaṃ guṇaśarmaṇaḥ |
sūdo mantrasrutiṃ rakṣann ihāgād viṣadāyakaḥ || 105 ||
[Analyze grammar]
tanmadhye ca palāyyaiva tato nirgatya bandhanāt |
guṇaśarmāntikaṃ dūtas tadīyaḥ so 'py upāgamat || 106 ||
[Analyze grammar]
tenādhigatavṛttāntenoktvā sarvaṃ sa darśitaḥ |
sūdo mahānase 'smākaṃ praviṣṭo guṇaśarmaṇe || 107 ||
[Analyze grammar]
tato jñātvā sa dhūrtena sūpakṛd brahmabandhunā |
viṣadānodyatas tena tubhyam āvedya ghātitaḥ || 108 ||
[Analyze grammar]
adya tasyeha sūdasya mātṛbhārye tathānujām |
vārtām anveṣṭum āyātān guṇaśarmā sa buddhimān || 109 ||
[Analyze grammar]
buddhvā tena hatā tasya bhāryā mātā ca so 'sya tu |
bhrātā palāyitau daivāt praviśan mama mandiram || 110 ||
[Analyze grammar]
tena tad varṇyate yāvat sarvaṃ me śaraṇārthinā |
guṇaśarmā sa madvāsagṛhaṃ tāvat praviṣṭavān || 111 ||
[Analyze grammar]
taṃ dṛṣṭvā nāma ca śrutvā bhrātā sūdasya tasya saḥ |
bhayān nirgatya matpārśvān na jāne kva palāyitaḥ || 112 ||
[Analyze grammar]
guṇaśarmāpi taṃ dṛṣṭvā svabhṛtyaiḥ pūrvadarśitam |
abhūt sadyaḥ savailakṣyo vimṛśann iva kiṃcana || 113 ||
[Analyze grammar]
guṇaśarman kim adyaivam anyādṛśa ivekṣyase |
ity apṛccham ahaṃ taṃ ca jijñāsur vijane tataḥ || 114 ||
[Analyze grammar]
so 'tha svīkartukāmo mām āha smodbhedaśaṅkitaḥ |
devi tvadanurāgāgnidagdho 'haṃ tad bhajasva mām || 115 ||
[Analyze grammar]
anyathāhaṃ na jīveyaṃ dehi me prāṇadakṣiṇām |
ity uktvā vāsake śūnye pādayor apatat sa me || 116 ||
[Analyze grammar]
tato 'haṃ pādam ākṣipya saṃbhramād yāvad utthitā |
tāvad utthāya tenāham abalāliṅgitā balāt || 117 ||
[Analyze grammar]
tatkṣaṇaṃ ca praviṣṭā me ceṭī pallavikāntikam |
tāṃ dṛṣṭvaiva sa niṣkramya guṇaśarmā bhayād gataḥ || 118 ||
[Analyze grammar]
yadi pallavikā nātra prāvekṣyat tat sa niścitam |
adhvaṃsayiṣyat pāpo mām ity evaṃ vṛttam adya me || 119 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā sā mṛṣā rājñī virarāma ruroda ca |
ādāv asatyavacanaṃ paścājjātā hi kustriyaḥ || 120 ||
[Analyze grammar]
rājā ca sa tad ākarṇya jajvāla jhaṭiti krudhā |
strīvacaḥpratyayo hanti vicāraṃ mahatām api || 121 ||
[Analyze grammar]
abravīc ca sa kāntāṃ svāṃ samāśvasihi sundari |
tasyāvaśyaṃ kariṣyāmi drohiṇo vadhanigraham || 122 ||
[Analyze grammar]
kiṃ tu yuktyā sa hantavyo bhaved apayaśo 'nyathā |
khyātaṃ hi yat pañcakṛtvo dattaṃ me tena jīvitam || 123 ||
[Analyze grammar]
tvadāskandanadoṣaś ca loke vaktuṃ na yujyate |
ity uktā tena rājñā sā rājñī taṃ pratyabhāṣata || 124 ||
[Analyze grammar]
avācya eṣa doṣaś cet tadā vācyo 'sya so 'pi kim |
yo gauḍeśvarasakhyena prabhudreho samudyamaḥ || 125 ||
[Analyze grammar]
evam ukte tayā yuktam uktam ity abhidhāya saḥ |
yayau rājā mahāseno nijam āsthānasaṃsadam || 126 ||
[Analyze grammar]
tatra sarve samājagmur darśanāyāsya bhūpateḥ |
rājāno rājaputrāś ca sāmantā mantriṇas tathā || 127 ||
[Analyze grammar]
tāvac ca guṇaśarmāpi gṛhād rājakula prati |
āgān mārge ca subahūny animittāny avaikṣata || 128 ||
[Analyze grammar]
vāmas tasmābhavat kākaḥ śvā vāmād dakṣiṇaṃ yayau |
dakṣiṇo 'haribhūd vāmaḥ saskandhaś cāsphurad bhujaḥ || 129 ||
[Analyze grammar]
aśubhaṃ sūcayanty etāny animittāni me dhruvam |
tan mamaivāstu yat kiṃcin mā bhūd rājñas tu matprabhoḥ || 130 ||
[Analyze grammar]
ity antaś cintayan so 'tha nṛpasyāsthānam āviśat |
mā syād rājakule kiṃcid viruddham iti bhaktitaḥ || 131 ||
[Analyze grammar]
praṇamyātropaviṣṭaṃ ca na taṃ rājā sa pūrvavat |
abhyanandad apaśyat tu tiryak krodheddhayā dṛśā || 132 ||
[Analyze grammar]
kim etad iti tasmiṃś ca guṇaśarmaṇi śaṅkite |
sa utthāyāsanād rājā tasya skandha upāviśat || 133 ||
[Analyze grammar]
vismitāṃś cābravīt sabhyān nyāyaṃ me guṇaśarmaṇaḥ |
śṛṇuteti tatas taṃ sa guṇaśarmā vyajijñapat || 134 ||
[Analyze grammar]
bhṛtyo 'haṃ tvaṃ prabhus tan nau vyavahāraḥ kathaṃ samaḥ |
adhitiṣṭhāsanaṃ paścād yathecchasi tathādiśa || 135 ||
[Analyze grammar]
iti dhīreṇa tenokto mantribhiś ca prabodhitaḥ |
adhyāste smāsanaṃ rājā punaḥ sabhyān uvāca ca || 136 ||
[Analyze grammar]
viditaṃ tāvad etad vo mantriṇo yat kramāgatān |
vihāya guṇaśarmāyaṃ tāvad ātmasamaḥ kṛtaḥ || 137 ||
[Analyze grammar]
śrūyatāṃ mama caitena kīdṛg dūtagatāgataiḥ |
gauḍeśvareṇa kṛtvaikyaṃ drohaḥ kartum acintyata || 138 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā varṇayām āsa tat tebhyaḥ sa mahīpatiḥ |
yad aśokavatī tasmai jagāda racitaṃ mṛṣā || 139 ||
[Analyze grammar]
yo 'py ātmadhvaṃsanākṣepas tayā tasya mṛṣoditaḥ |
niṣkāsya lokān āptebhyaḥ so 'py uktas tena bhūbhujā || 140 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa guṇaśarmā tam uvācāsatyam īdṛśam |
deva kenāsi vijñaptaḥ khacitraṃ kena nirmitam || 141 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvaiva nṛpo 'vādīt pāpa satyaṃ na ced idam |
carubhāṇḍāntarasthaṃ tat kathaṃ jñātaṃ viṣaṃ tvayā || 142 ||
[Analyze grammar]
prajñayā jñāyate sarvam ity ukte guṇaśarmaṇā |
aśakyam etad ity ūcus taddveṣeṇānyamantriṇaḥ || 143 ||
[Analyze grammar]
deva tattvam ananviṣya vaktum eva na te kṣamam |
prabhuś ca nirvicāraś ca nītijñair na praśasyate || 144 ||
[Analyze grammar]
ity asya vadato bhūyaḥ sa rājā guṇaśarmaṇaḥ |
dhāvitvā churikāghātaṃ dadau dhṛṣṭa iti bruvan || 145 ||
[Analyze grammar]
tasmin prahāre karaṇaprayogāt tena vañcite |
anye tu praharanti sma vīre tasmin nṛpānugāḥ || 146 ||
[Analyze grammar]
sa cāpi yuddhakaraṇair vañcayitvā kṛpāṇikāḥ |
guṇaśarmā samaṃ teṣāṃ sarveṣām apy apāharat || 147 ||
[Analyze grammar]
babandha caitān anyonyakeśapāśena veṣṭitān |
kṛtvā karaṇayuktyaiva citraśikṣitalāghavaḥ || 148 ||
[Analyze grammar]
niryayau ca tatas tasyāḥ prasahya nṛpasaṃsadaḥ |
jaghāna śatamātraṃ ca yodhānām anudhāvatām || 149 ||
[Analyze grammar]
tato dattvāñcalasthaṃ tad antardhānāñjanaṃ dṛśoḥ |
adṛśyaḥ prayayau tasmād deśāt tatkṣaṇam eva saḥ || 150 ||
[Analyze grammar]
dakṣiṇāpatham uddiśya gacchaṃś cācintayat pathi |
nūnaṃ tayāśokavatyā mūḍho 'sau prerito nṛpaḥ || 151 ||
[Analyze grammar]
aho viṣād apy adhikāḥ striyo raktavimānitāḥ |
aho asevyāḥ sādhūnāṃ rājāno tattvadarśinaḥ || 152 ||
[Analyze grammar]
ityādi cintayan prāpa guṇaśarmā kathaṃcana |
grāmaṃ tatra vaṭasyādho dadarśaikaṃ dvijottamam || 153 ||
[Analyze grammar]
śiṣyān adhyāpayantaṃ tam upasṛtyābhyavādayat |
so 'pi taṃ vihitātithyaḥ papraccha brāhmaṇaḥ kṣaṇāt || 154 ||
[Analyze grammar]
he brahman katamāṃ śākhām adhīṣe kathyatām iti |
tataḥ sa guṇaśarmā taṃ brāhmaṇaṃ pratyavocata || 155 ||
[Analyze grammar]
paṭhāmi dvādaśa brahmañ śākhā dve sāmavedataḥ |
ṛgvedād dve yajurvedāt sapta caikām atharvataḥ || 156 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā tarhi devas tvam ity uktvā brāhmaṇo 'tha saḥ |
ākṛtyā kathitotkarṣaṃ prahvaḥ papraccha taṃ punaḥ || 157 ||
[Analyze grammar]
ko deśaḥ ko 'nvayo brūhi janmanālaṃkṛtas tvayā |
kiṃ te nāma kathaṃ ceyat tvayādhītaṃ kva vā vada || 158 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā guṇaśarmā tam uvācojjayinīpuri |
ādityaśarmanāmāsīt ko'pi brāhmaṇaputrakaḥ || 159 ||
[Analyze grammar]
pitā tasya ca bālasya sataḥ pañcatvam āyayau |
mātā tena samaṃ patyā viveśa ca hutāśanam || 160 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa vavṛdhe tasyāṃ puri mātulaveśmani |
ādityaśarmādhīyāno vedān vidyāḥ kalās tathā || 161 ||
[Analyze grammar]
prāptavidyasya tasyātra japavrataniṣeviṇaḥ |
pravrājakena kenāpi sakhyaṃ samudapadyata || 162 ||
[Analyze grammar]
sa parivrāṭ samaṃ tena mittreṇādityaśarmaṇā |
gatvā pitṛvane homaṃ yakṣiṇīsiddhaye vyadhāt || 163 ||
[Analyze grammar]
tatra tasyāvirāsīc ca kārtasvaravimānagā |
varakanyāparivṛtā divyakanyā svalaṃkṛtā || 164 ||
[Analyze grammar]
sā taṃ madhurayā vācā babhāṣe maskarinn aham |
vidyunmālābhidhā yakṣī yakṣiṇyaś cāparā imāḥ || 165 ||
[Analyze grammar]
tad ito matparīvārād gṛhāṇaikāṃ yathāruci |
etāvad eva siddhaṃ te mantrasādhanayānayā || 166 ||
[Analyze grammar]
tvayā hi naiva vijñātaṃ pūrṇaṃ manmantrasādhanam |
ato 'haṃ te na siddhaiva mānyaṃ kleśaṃ vṛthā kṛthāḥ || 167 ||
[Analyze grammar]
evam uktas tayā yakṣyā parivrāḍ anumānya saḥ |
yakṣiṇīm agrahīd ekāṃ tasmāt tatparivārataḥ || 168 ||
[Analyze grammar]
tataś ca vidyunmālā sā tiro 'bhūt tāṃ ca yakṣiṇīm |
ādityaśarmā papraccha siddhā pravrājakasya yā || 169 ||
[Analyze grammar]
apy asti vidyunmālāto yakṣiṇī kācid uttamā |
tac chrutvā yakṣiṇī sā taṃ pratyuvācāsti sundara || 170 ||
[Analyze grammar]
vidyunmālā candralekhā tṛtīyā ca sulocanā |
uttamā yakṣiṇīṣv etā etāsv api sulocanā || 171 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā sā yathākālam āgantuṃ yakṣiṇī yayau |
ādityaśarmaṇā sākam agāt pravrāṭ ca tadgṛham || 172 ||
[Analyze grammar]
tatra pratidinaṃ tasmai prītā pravrajakāya sā |
prāyacchad yakṣiṇī bhogān iṣṭān kālopagāminī || 173 ||
[Analyze grammar]
ekadādityaśarmā ca pravrājakamukhena tām |
sulocanāmantravidhiṃ ko jānātīti pṛṣṭavān || 174 ||
[Analyze grammar]
sāpi tanmukha evāsmai yakṣiṇy evaṃ kilābravīt |
asti tumbavanaṃ nāma sthānaṃ dakṣiṇadigbhuvi || 175 ||
[Analyze grammar]
tatrāsti viṣṇuguptākhyo veṇātīrakṛtāspadaḥ |
pravrājako bhadantāgryaḥ sa tad vetti savistaram || 176 ||
[Analyze grammar]
buddhvaitad yakṣiṇīvākyāt taṃ deśaṃ cotsukau yayau |
ādityaśarmānugataḥ prītyā pravrājakena saḥ || 177 ||
[Analyze grammar]
tatrānviṣya yathāvat taṃ bhadantam abhigamya ca |
paricaryāparo bhaktyā trīṇi varṣāṇy asevata || 178 ||
[Analyze grammar]
upācarac ca yakṣiṇyā parivrāṭ siddhayā tayā |
yathopayogopahṛtair upacārair amānuṣaiḥ || 179 ||
[Analyze grammar]
tatas tuṣṭo bhadanto 'sau tasmāy ādityaśarmaṇe |
dadau sulocanāmantram arthitaṃ savidhānakam || 180 ||
[Analyze grammar]
tataś cādityaśarmā taṃ mantraṃ prāpya samāpya ca |
homaṃ cakāra saṃpūrṇaṃ gatvaikānte yathāvidhi || 181 ||
[Analyze grammar]
tatas tasya vimānasthā yakṣiṇī sā sulocanā |
prādurbabhūva rūpeṇa jagadāścaryadāyinā || 182 ||
[Analyze grammar]
jagāda caitam ehy ehi siddhāhaṃ tava kiṃ punaḥ |
ṣaṇmāsaṃ kanyakābhāvo nāpaneyo mama tvayā || 183 ||
[Analyze grammar]
yadi matto mahāvīramṛddhipātraṃ sulakṣaṇam |
sarvajñakalpam ajitaṃ putraṃ saṃprāptum icchasi || 184 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā sā tathety enam uktavantaṃ ca yakṣiṇī |
ādāyādityaśarmāṇaṃ vimānenālakāṃ yayau || 185 ||
[Analyze grammar]
sa ca tatra samīpasthāṃ tāṃ paśyann āsta sarvadā |
ādityaśarmā ṣaṇmāsān asidhārāvrataṃ caran || 186 ||
[Analyze grammar]
tatas tuṣṭo dhanādhyakṣo divyena vidhinā svayam |
ādityaśarmaṇe tasmai vyatarat tāṃ sulocanām || 187 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ tasya dvijasyātra jāto 'yam aham ātmajaḥ |
pitrā ca me kṛtaṃ nāma guṇaśarmeti sadguṇāt || 188 ||
[Analyze grammar]
tatas tatraiva yakṣādhipater maṇidharābhidhāt |
kramād vedāś ca vidyāś ca kalāś cādhigatā mayā || 189 ||
[Analyze grammar]
athaikadā kim apy āgāc chakro 'tra dhanadāntikam |
udatiṣṭhaṃś ca taṃ dṛṣṭvā ye tatrāsata kecana || 190 ||
[Analyze grammar]
matpitādityaśarmā tu tatkālaṃ vidhiyogataḥ |
anyatra gatacittatvān nodatiṣṭhat sasaṃbhramaḥ || 191 ||
[Analyze grammar]
tatas tam aśapat kruddhaḥ sa śakro dhig jaḍa vraja |
svam eva martyalokaṃ taṃ neha yogyo bhavān iti || 192 ||
[Analyze grammar]
praṇipatyānunīto 'tha sa sulocanayā tayā |
śakro 'bravīt tarhi mā gān martyalokamayaṃ svayam || 193 ||
[Analyze grammar]
etat putras tu yātv eṣa putro hy ātmaiva kathyate |
mā bhūn madvacanaṃ mogham ity uktvendraḥ śamaṃ yayau || 194 ||
[Analyze grammar]
tataḥ pitrāham ānīya nijamātulaveśmani |
ujjayinyāṃ vinikṣipto bhavitavyaṃ hi yasya tat || 195 ||
[Analyze grammar]
tatrājāyata sakhyaṃ me rājñātratyena daivataḥ |
tato 'tra mama yad vṛttaṃ tat sarvaṃ śṛṇu vacmi te || 196 ||
[Analyze grammar]
ity uktvāmūlavṛttāntaṃ yad aśokavatīkṛtam |
yac ca rājñā kṛtaṃ tasya yuddhāntaṃ tad avarṇayat || 197 ||
[Analyze grammar]
punaś covāca taṃ brahmann ittham asmi palāyitaḥ |
deśāntaraṃ vrajan mārge bhavantam iha dṛṣṭavān || 198 ||
[Analyze grammar]
śrutvaitad brāhmaṇas taṃ sa guṇaśarmāṇam abhyadhāt |
tarhi dhanyo 'smi saṃvṛttas tvadabhyāgamanāt prabho || 199 ||
[Analyze grammar]
tad ehi me gṛhaṃ tāvad agnidattaṃ ca viddhi mām |
nāmnā madagrahāraś ca grāmo 'yaṃ nirvṛto bhava || 200 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā so 'gnidattas taṃ gṛhaṃ prāveśayan nijam |
ṛddhimad guṇaśarmāṇaṃ bahugomahiṣīhayam || 201 ||
[Analyze grammar]
tatra snānāṅgarāgābhyāṃ vastrair ābharaṇaiś ca tam |
atithiṃ mānayām āsa bhojanair vividhaiś ca saḥ || 202 ||
[Analyze grammar]
adarśayac ca tasmai svāṃ kāmyarūpāṃ surair api |
lakṣaṇāvekṣaṇam iṣāt sundarīṃ nāma kanyakām || 203 ||
[Analyze grammar]
guṇaśarmāpi so 'nanyasamarūpāṃ vilokya tām |
sapatnyo 'syā bhaviṣyantīty agnidattam uvāca tam || 204 ||
[Analyze grammar]
nāsāyāṃ tilako 'sty asyās tatsaṃbandhāc ca vacmy aham |
urasy asti dvitīyo 'pi tayoś caitat phalaṃ viduḥ || 205 ||
[Analyze grammar]
evaṃ tenodite tasyā bhrātā pitur anujñayā |
udghāṭayaty uro yāvat tāvat tīlakam aikṣata || 206 ||
[Analyze grammar]
tato 'gnidattaḥ sāścaryo guṇaśarmāṇam abhyadhāt |
sarvajñas tvam imau tv asyās tilakau nāśubhapradau || 207 ||
[Analyze grammar]
sapatnyo hi bhavantīha prāyaḥ śrīmati bhartari |
daridro bibhṛyād ekām api kaṣṭaṃ kuto bahūḥ || 208 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā guṇaśarmā taṃ pratyuvāca yathāttha bhoḥ |
sulakṣaṇāyā īdṛśyā hy akṛter aśubhaṃ kutaḥ || 209 ||
[Analyze grammar]
ity ūcivān prasaṅgena pṛṣṭas tasmai śaśaṃsa saḥ |
pratyaṅgaṃ tilakādīnāṃ phalaṃ strīpuṃsayoḥ pṛthak || 210 ||
[Analyze grammar]
tadā ca guṇaśarmāṇaṃ taṃ sā dṛṣṭvaiva sundarī |
ity eṣa pātuṃ dṛṣṭyaiva cakorīvendum utsukā || 211 ||
[Analyze grammar]
tato 'gnidatto vijane guṇaśarmāṇam āha tam |
mahābhāga dadāmy etāṃ kanyāṃ te sundarīm aham || 212 ||
[Analyze grammar]
mā gā videśaṃ tiṣṭheha gṛhe mama yathāsukham |
etat tadvacanaṃ śrutvā guṇaśarmāpy uvāca tam || 213 ||
[Analyze grammar]
satyam evaṃ kṛte kiṃ kiṃ na saukhyaṃ mama kiṃ tu mām |
mithyā rājāvamānāgnitaptaṃ prīṇāsti naiva tat || 214 ||
[Analyze grammar]
kāntā candrodayo vīṇāpañcamadhvanir ity amī |
ye nandayanti sukhitān duḥkhitān vyathayanti te || 215 ||
[Analyze grammar]
jāyā ca svarasā raktā bhaved avyabhicārinī |
avaśā pitṛdattā tu syād aśokavatī yathā || 216 ||
[Analyze grammar]
itaḥ pradeśān nikaṭā sā kiṃ cojjayinī puri |
tad buddhvā sa nṛpo jātu mama kuryād upadravam || 217 ||
[Analyze grammar]
tat paribhramya tīrthāni prakṣālyājanmakilbiṣam |
śarīram etat tyakṣyāmi bhaviṣyāmy atha nirvṛtaḥ || 218 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ pratyāha so 'gnidatto vihasya tam |
tavāpi moho yatredṛk tatrānyasya kim ucyatām || 219 ||
[Analyze grammar]
ajñāvamānād dhāniḥ kā vada śuddhāśayasya te |
paṅko hi nabhasi kṣiptaḥ kṣeptuḥ patati mūrdhani || 220 ||
[Analyze grammar]
rājaiva so cirāt prapsyaty aviśeṣajñatāphalam |
mohāndham avivekaṃ hi śrīś cirāya na sevate || 221 ||
[Analyze grammar]
kiṃ cāśokavatī dṛṣṭvā vairasyaṃ strīṣu cet tava |
satīṃ dṛṣṭvā na kiṃ tāsu śraddhā vetsi ca lakṣaṇam || 222 ||
[Analyze grammar]
nikaṭojjayinī vā cet tava dāsyāmy ahaṃ tathā |
yathā tvām iha tiṣṭhantaṃ naiva jñāsyati kaścana || 223 ||
[Analyze grammar]
tīrthayātrā taveṣṭā vā tac chastā tasya sā budhaiḥ |
saṃpattir vidhivan na syād vaidike yasya karmaṇi || 224 ||
[Analyze grammar]
anyathā devapitragnikriyāvratajapādibhiḥ |
gṛhe yā puṇyaniṣpattiḥ sādhvani bhramataḥ kutaḥ || 225 ||
[Analyze grammar]
bhujopadhāno bhūśāyī bhikṣāśī kevalo 'dhanaḥ |
muneḥ samatvaṃ prāpyāpi na kleśair mucyate 'dhvagaḥ || 226 ||
[Analyze grammar]
dehatyāgāt sukhaṃ yad vā vāñchasy eṣa tava bhramaḥ |
itaḥ kaṣṭataraṃ duḥkham amutra hy ātmaghātinām || 227 ||
[Analyze grammar]
tad eṣo 'nucito moho yūnaś ca viduṣaś ca te |
svayaṃ vicārayāvaśyaṃ kartavyaṃ madvacas tava || 228 ||
[Analyze grammar]
kārayāsmīha guptaṃ te bhūgṛhaṃ pṛthu sundaram |
vivāhya sundarīṃ duḥkham amutra hy ātmaghātinām || 229 ||
[Analyze grammar]
iti tenāgnidattena bodhitaḥ sa prayatnataḥ |
guṇaśarmā tathety etat pratipadya jagāda tam || 230 ||
[Analyze grammar]
kṛtaṃ mayā te vacanaṃ ko bhāryāṃ sundarīṃ tyajet |
kiṃ tv etām akṛtī nāhaṃ pariṇeṣyāmi te sutām || 231 ||
[Analyze grammar]
ārādhayāmy ahaṃ tāvad devaṃ kaṃcit susaṃyataḥ |
yena tasya kṛtaghnasya rājñaḥ kuryāṃ pratikriyām || 232 ||
[Analyze grammar]
iti tadvacanaṃ hṛṣṭaḥ so 'gnidatto 'nvamanyata |
so 'pi tāṃ guṇaśarmātra viśaśrāma sukhaṃ niśām || 233 ||
[Analyze grammar]
anyedyuś cāgnidatto 'sya saukhyārthaṃ tatra guptimat |
pātālavasatiprakhyaṃ kārayām āsa bhūgṛham || 234 ||
[Analyze grammar]
tatrasthaś cāgnidattaṃ sa guṇaśarmābravīd rahaḥ |
ihāntar brūhi kaṃ devaṃ kena mantreṇa bhaktitaḥ || 235 ||
[Analyze grammar]
ārādhayāmy ahaṃ tāvad varadaṃ vratacaryayā |
ity uktavantaṃ taṃ dhīram agnidatto 'bhyabhāṣata || 236 ||
[Analyze grammar]
asti svāmikumārasya mantro me guruṇoditaḥ |
tenārādhaya taṃ devaṃ senānyaṃ tārakāntakam || 237 ||
[Analyze grammar]
yasya janmārthibhir devaiḥ preṣitaḥ śatrupīḍitaiḥ |
dagdho 'pi kāmaḥ saṃkalpajanmā śarveṇa nirmitaḥ || 238 ||
[Analyze grammar]
maheśvarād agnikuṇḍād agneḥ śaravaṇād api |
kṛttikābhyaś ca śaṃsanti vicitraṃ yasya saṃbhavam || 239 ||
[Analyze grammar]
jātenaiva jagat kṛtsnaṃ duṣpradharṣeṇa tejasā |
ānandya yena nihato durjayas tārakāsuraḥ || 240 ||
[Analyze grammar]
tan mantram imam ādatsva matta ity abhidhāya saḥ |
agnidatto dadau tasmai mantraṃ taṃ guṇaśarmaṇe || 241 ||
[Analyze grammar]
tenārādhitavān skandaṃ guṇaśarmā sa bhūgṛhe |
tayopacaryamāṇaḥ san sundaryā niyatavrataḥ || 242 ||
[Analyze grammar]
tataḥ pratyakṣatām etya sākṣād devaḥ sa ṣaṇmukhaḥ |
tuṣṭo 'smi te varaṃ putra vṛṇīṣveti tam ādiśat || 243 ||
[Analyze grammar]
ākṣīṇakoṣo bhūtvā tvāṃ mahāsenaṃ vijitya ca |
gatvāpratihataḥ putra pṛthvīrājyaṃ kariṣyasi || 244 ||
[Analyze grammar]
iti dattvādhikaṃ tasmai varaṃ skandas tirodadhe |
saṃprāptākṣayakośaś ca guṇaśarmāpi so 'bhavat || 245 ||
[Analyze grammar]
ṛddhyā tataḥ svamahimocitayāgnidattaviprātmajām anudinādhikabaddhabhāvām |
bhāvyarthasiddhim iva rūpavatīm upetāṃ tāṃ sundarīṃ sa sukṛtī vidhinopayeme || 246 ||
[Analyze grammar]
ākṣīṇakoṣanicayaprabhavaprabhāvāt saṃbhūtabhūrigajavājipadātisainyaḥ |
dānaprasādamilitākhilapārthivānāṃ rundhan balair avanim ujjayinīṃ jagāma || 247 ||
[Analyze grammar]
prakhyāpya tasyāṃ tad aśokavatyāḥ prajāsv aśīlaṃ samare ca bhūpam |
jitvā mahāsenam apāsya rājyāt pṛthvīpatitvaṃ sa samāsasāda || 248 ||
[Analyze grammar]
anyāś ca kanyāḥ pariṇīya rājñām abdhes taṭeṣv apy aparāṅmukhākṣaḥ |
iṣṭān sa bhogān guṇaśarmasamrāṭ cirāya bhuṅkte sma sasundarīkaḥ || 249 ||
[Analyze grammar]
iti puruṣaviśeṣājñānato mūḍhabuddhiḥ sapadi vipadam āpa prāṅ mahāsenabhūpaḥ |
iti ca sa guṇaśarmā dhairyam ekaṃ sahāyaṃ kṛtamatir avalambya prāptavān ṛddhim agryām || 250 ||
[Analyze grammar]
evaṃ kathāṃ svasacivasya mukhād udārāṃ sūryaprabho niśi niśamya sa vītabhīteḥ |
vīro mahāsamarasāgaram uttitīrṣur utsāham abhyadhikam āpa śanaiś ca śiśye || 251 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 6
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!