Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 36
gulme'ntarāśraye bastikukṣihṛtplīhavedanāḥ||58||
agnivarṇabalabhraṃśo vegānāṃ cāpravartanam||58||
ato viparyayo bāhye koṣṭhāṅgeṣu tu nātiruk||59||
vaivarṇyamavakāśasya bahirunnatatā'dhikam||59||
iti gulmanidānam||3||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
gulme'ntarāśraye-ābhyantare, bastyādivedanādayaḥ syuḥ| tathā, agnyādibhraṃśo-vināśo, vegānāṃ ca pravartanaṃ na bhavati| ataḥ-asmādbāhye, viparyayo-vaiparītyam| yathā,-agnyādibhraṃśābhāvo vegānāṃ ca pravartanaṃ bhavati| tathā, bastihṛdayādiṣu koṣṭhāṅgeṣvatiruṅna bhavati| yathā'ntare tathā'vakāśasya gulmapradeśasya vaivarṇyaṃ-śarīrādanyavarṇatvam| bahiḥ-bāhyabhāge, unnatatvamadhikaṃ bhavati|