Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 23
nivātaṃ gṛhamāyāso guruprāvaraṇaṃ bhayam||28||
upanāhāhavakrodhā bhūripānaṃ kṣudhā''atapaḥ||30|| 1/2||30||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
nivātagṛhādayo'nāgneyāḥ svedāḥ| āyāso-vyāyāmaḥ| guruprāvaraṇaṃrallakādi| bhayaṃ-khaḍgahastarājapuruṣadarśanādinā| upanāho'pyanāgneyaḥ svedaḥ, upanāhasya dvaividhyāt| tatra "upanāho vacākiṇva"ityādirāgneyaḥ, tatra "tāpo'gnitaptavasana"ityanuvṛtteḥ| anāgneyastu-"snigdhoṣṇavīryairmṛdubhiścarmapaṭṭaiḥ"5 ityādikaḥ| āhavaḥ-samaraḥ| bhūripānaṃ-bahumadyapānam|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
anāgneyasvedasya bhedānāha-nivātamiti| nivātagṛhādayo daśa bhedāḥ| upanāho-vacādibhiranagnitaptaiḥ kṛtaḥ| āhavo-yuddham| bhūripānaṃ-bahumadyapānam| svedasya phalamuktaṃ saṅgrahe (sū. a. 26) -"agnerdīptiṃ mārdavaṃ tvakprasādaṃ bhaktaśraddhāṃ srotasāṃ nirmalatvam| kuryātsvedo jāḍyatandrāpahāraṃ stabdhān sandhīṃśreṣṭayatyāśu cāsya||"iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
svedanasya śodhanāṅgatvamāha-snehaklinnā iti| asthiśabdena madhyamamārgo lakṣyate| dhātugānāṃ srotolīnānāṃ [ca] punarupādānaṃ svedaikasādhyatvajñāpanārtham| mārgatrayakathanena hi te'pyuktāḥ| iti hemādriṭīkāyāmāyurvedarasāyane| saṃsvedanaprakaraṇaṃ sāmastyena nirūpitam|| 17||