Apastamba Sulba-sutra [sanskrit]
29,967 words
The Sanskrit edition of the Apastamba Sulba-sutra with the commentaries of Kapardin, Karavinda and Sundararaja. The Sulbasutras are considered Vedic appendices and deals with the ancient Indian science of Mathematics and Geometry, by instructing the construction of fire-altars, among others. Original titles: Āpastambaśulbasūtra (आपस्तम्बशुल्बसूत्र), Kapardin (कपर्दिन्), Karavinda (करविन्द), Sundararāja (सुन्दरराज)
Sutra 20.11b
antyā bāhyaviśeṣā anyatra pucchāt || Sūtra _20.11b ||
gatametat / pucchaṃ varjayitvā /
te ityeva /
te eva ṣoḍaśyau bāhyaviśeṣābhyāmanyābhyāmardhābhyāṃ parigṛhṇīyāt /
ete ardhe śirasyanavakāśādātmani bhavataḥ /
etaduktaṃ bhavati -- viśayaṣoḍaśyoḥ purastādviśayabhūte bahirviśeṣe dve arve tathā'tmani viśayaṣoḍaśyordakṣiṇata uttarataś ca vahirviśeṣe anye ardhe iti //
ātmanaḥ karaṇya ātmakaraṇyaḥ / tāsāṃ sandhiṣu śroṇyaṃseṣu ṣoḍaśyaḥ catasraḥ /
sarvatra chāndaso vibhaktivyatyayaḥ /
ātmani pakṣāpyayayoḥsamīpeṣu bāhyaviśeṣāścatasraḥ ṣoḍaśīrupadadhyāt /
antyā bāhyaviśeṣā iti vakṣyamāṇe'pi bāhyaviśeṣagrahaṇaṃ saṃkhyāpūraṇāya /
pādānāṃ cārdhānāṃ ca upadhānārthaṃ ṣoḍaśīnāmuddhvaraṇe prasakte āsāṇuddharaṇaṃ mā bhūdityevamartham //
pratipakṣaṃ catasror'dheṣṭakāḥ bāhyaviśeṣā ityeva //
pakṣayorudīcyaḥ pakṣeṣaṭakāḥ sapta rītayaḥ //
bāhyaviśeṣā eva //
avaśiṣṭamātmani trayastriṃśat ṣoḍaśīsthānaṃ pucchadvādaśaṣoḍaśīsthānam //
antyāḥsarvā bāhyaviśeṣā bhaveyuḥ pucchādanyatra / pucche tvantyāḥṣoḍaśyo'bhyantaraviśeṣā eva /
te ṣoḍaśyau bāhyaviśeṣābhyāṃ dvābhyāmardheṣṭakābhyāṃ dakṣiṇata uttarataśvātmani parigṛhṇīyāt //
aṣṭāśrerātmano'ṣṭau karaṇyaḥ / tatra dakṣiṇottarapārśvakaraṇyoḥ śroṇyaṃsakaraṇībhiḥ saha catvāraḥ sandhayaḥ / tatra śroṇisandhyordve pratyagagre ṣoḍaśyau / aṃsasandhyordve prāgagre / evaṃ catasraḥ ṣoḍaśyaḥ / ye tu catvāraḥ pūrvāpara (koṭyoḥ) karaṇyoḥsandhayaḥ tatra pūrvayostāvadbāhyaviśeṣābhyāṃ parigṛhṇīyādityardheṣṭake ukte / aparayorapi pūrvasādṛśyārthaṃ bhedaparihārārthaṃ cādhyardhe evopadheye /