Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LXII
śrīrāma uvāca |
yadetadbhavatā dṛṣṭaṃ cidvyomavapuṣā tadā |
tadekadeśasaṃsthena kimuta bhramatāmbare || 1 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
saṃghaśo'hamanantātmā vyāpī vyoma tadā kila |
syātāṃ tasyāmavasthāyāṃ kīdṛśī tau gamāgamau || 2 ||
[Analyze grammar]
naikasthānasthitamayo nāhaṃ gatimayo'bhavam |
tadanena sva evāsmindṛṣṭametanmayātmani || 3 ||
[Analyze grammar]
yathāṅgāni śarīratve paśyāmyāpādamastakam |
cinnetreṇāpyanetreṇa tathaitaddṛṣṭavānaham || 4 ||
[Analyze grammar]
anākṛterniravayavasthitestadā tathā'bhavādvimalacidambarātmanaḥ |
jaganti tānyavayavajālakāni me yathā svato na vigalitā na vastutā || 5 ||
[Analyze grammar]
pramāṇamatra te svapnadṛṣṭo'bhuvanavibhramaḥ |
svapne'nubhūyate dṛśyaṃ na ca kiṃcitkhameva tat || 6 ||
[Analyze grammar]
yathā paśyati vṛkṣaḥ svaṃ patrapuṣpaphalādikam |
svasaṃvedananetreṇa tathaitaddṛṣṭavānaham || 7 ||
[Analyze grammar]
yathāmbudhiranantātmā vetti sarvān jalecarān |
taraṅgāvartaphenāṃśca tathaitadbuddhavānaham || 8 ||
[Analyze grammar]
avayavānsvānavayavī yathā vetti nijātmani |
ananyānātmanaḥ sargāṃstathaitānbuddhavānaham || 9 ||
[Analyze grammar]
adyāpi tānahaṃ dehe vyomni śaile jale sthale |
tathaiva sargānpaśyāmi rāma bodhaikatāṃ gataḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
puro'smākamidaṃ viśvaṃ gṛhasyāntarbahistathā |
pūrṇametajjagadvṛndairvedmi bodhaikatāṃ gataḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
yathāmbho rasatāṃ vetti śaityaṃ vetti yathā himam |
spandaṃ vetti yathā vāyustathaitadvetti śuddhadhīḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
yo yo nāma vivekātmā śuddhabodhaikatāṃ gataḥ |
sama eva mayaikātmā vedmi svātmānamīdṛśam || 13 ||
[Analyze grammar]
asyā dṛṣṭeḥ pariṇatervettṛvedanavedyadhīḥ |
na kācidastyabhyuditā vijñānātmaikatā yataḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
divyā dṛgadrisaṃsthasya tathā yojanakoṭigān |
bhāvānvetti bahiścāntarevaṃ tadbuddhavānaham || 15 ||
[Analyze grammar]
yathā bhūmaṇḍalaṃ bhāvānnidhidhāturasādikān |
vettyevaṃ tanmayā buddhamananyadṛśyamātmanaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
brahmannanubhavatyevaṃ tvayi tāmarasekṣaṇa |
sā kiṃ kṛtavatī brūhi kāntā'ryāpāṭhapāṭhinī || 17 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭha uvāca |
tāmevāryāṃ paṭhantī sā tathaivānunayānvitā |
matsamīpe nabhodehā vyomni devīva saṃsthitā || 18 ||
[Analyze grammar]
yathāhamākāśavapustathaivāsau kharūpiṇī |
tena dṛṣṭā na sā pūrvaṃ dehena lalanā mayā || 19 ||
[Analyze grammar]
ahamākāśamātrātmā sā khamātraśarīriṇī |
jagajjālaṃ khamātraṃ taditi tatra tadā sthitam || 20 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
śarīrasthānakaraṇaprayatnaprāṇasaṃbhavaiḥ |
yadudeti vaco varṇaistatkutastādṛśākṛteḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
rūpālokamanaskāraḥ kuto nāmātmanāmiti |
brūhi me bhagavaṃstattvaṃ yathāvṛttaśca niścayam || 22 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
rūpālokamanaskārāḥ śabdapāṭhavacāṃsi ca |
yathā svapne nabhasyeva santi tatra tathāmbare || 23 ||
[Analyze grammar]
rūpālokamanaskāraiḥ svapne cinnabha eva te |
yathodeti tathā tatra taddṛśyaṃ khātmakaṃ sthitam || 24 ||
[Analyze grammar]
na kevalaṃ tu taddṛśyaṃ yāvattu viṣaye vayam |
jagaccedaṃ khamevācchaṃ yathā tannastathākhilam || 25 ||
[Analyze grammar]
paramārthamahādhāturvedyanirmuktacidvapuḥ |
evaṃ nāma svayaṃ bhāti svabhāvasyeva niścayaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
śarīrasthānakaraṇasattāyāṃ kā tava pramā |
yathaiva teṣāṃ dehādi tathāsmākamidaṃ sthitam || 27 ||
[Analyze grammar]
yathaiva tattathaivedaṃ tathaivedaṃ yathaiva tat |
asatsattāmiva gate saccāsadiva ca sthitam || 28 ||
[Analyze grammar]
yathā svapne dharādhvādipṛṣṭhavyavahṛtirnabhaḥ |
tadā hyahaṃ ca tvaṃ sā ca tadidaṃ ca tathā nabhaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
yathā svapne nṛbhiryuddhakolāhalagamāgamāḥ |
asanto'pyanubhūyante saṃsāranikarāstathā || 30 ||
[Analyze grammar]
vakṣi cetsvapnadṛśyaśrīḥ kasmāttadasamañjasam |
avācyametaddheturhi nānyo'styanubhavasthiteḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
kathamālakṣyate svapna iti praṣṭuḥ prakathyate |
yathaivaṃ paśyasītyeva heturatrāsti netaraḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
svapnajanturiva vyomni bhāti prathamasargataḥ |
prabhṛtyeva virāḍātmā khe khameva paraspare || 33 ||
[Analyze grammar]
svapnaśabdena bodhārthaṃ tava vyavaharāmyaham |
dṛśyaṃ tvidaṃ na sannāsanna svapno brahma kevalam || 34 ||
[Analyze grammar]
atha rāghava sā kāntā mayā kāntānuṣaṅgiṇī |
saṃvidaṃ tanmayīṃ kṛtvā pṛṣṭedaṃ dṛśyarūpiṇī || 35 ||
[Analyze grammar]
vyavahāro yathodeti svapne svapnajanaiḥ saha |
tathā tadā tayā sārdhaṃ vyavahāro mamoditaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
yathaiva svapnasaṃkāśo vyavahāraḥ khameva saḥ |
tathaiva tvamimaṃ viddhi māmātmānaṃ jagacca kham || 37 ||
[Analyze grammar]
yathā svapnajagadrūpaṃ khamevaivamidaṃ jagat |
jāgradādau sa hi svapnaḥ sargādau jagadudbhavaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
svapno'yaṃ jagadābhogo na kiṃcidvā khameva ca |
nirmalaṃ jñaptitāmātramitthaṃ sanmātrasaṃsthitam || 39 ||
[Analyze grammar]
svapnasya vidyate draṣṭā sākāro yuṣmadādikaḥ |
draṣṭā tu sargasvapnasya cidvyomaivāmalaṃ svataḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
yathā draṣṭāmalaṃ vyoma dṛśyaṃ tadvadgataṃ tathā |
svapnarūpajagatyuccairjagattvenāmalaṃ nabhaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
cidvyomno'nākṛteḥ svapno hṛdi sphurati yaḥ svataḥ |
sargastasya kutastena sākṛtitvaṃ kathaṃ bhavet || 42 ||
[Analyze grammar]
sākārasyaiva yatsvapnajagattadvyoma nirmalam |
nirākārasya cidvyomnaḥ sargaḥ svapnaḥ kathaṃ na kham || 43 ||
[Analyze grammar]
nirupādānasaṃbhāramabhittāveva cinnabhaḥ |
paśyatyakṛtamevemaṃ jagatsvapnaṃ kṛtaṃ yathā || 44 ||
[Analyze grammar]
mṛdvyā cidākāśamṛdā brahmaṇā brāhmaṇena khe |
kṛto'pi na kṛtaḥ sargamaṇḍapo'kṣagavākṣakaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
no kartṛtā na ca jaganti na bhoktṛtāsti nāstīti nāsti na ca kiṃcidato budhaḥ san |
pāṣāṇamaunamavalambya yathāpravāhamācāramācara śarīramihāstu mā vā o || 46 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LXII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!