Moksopaya [sanskrit]
192,019 words | ISBN-10: 8120831470 | ISBN-13: 9788120831476
This Sanskrit edition of the Moksopaya. It is a large philosophical text dealing with “the science of liberation”. Similar to the Yoga-vasistha in content, the Mokshopaya-shastra was likely its predecessor, said to contain 30,000 shlokas (metrical verses). One of the core philosophies of the texts teaches the non-existence of cognitive objects; while holding such a view leads to an attitude of dispassion towards worldly matters.
Chapter 9
daivanirākaraṇaṃ nāma sargaḥ |
navamaḥ sargaḥ |
rāmaḥ |
bhagavan sarvadharmajña pratiṣṭhāmalamāgatam |
yal loke tadvada brahmandaivamevaṃ kimucyate || 1 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭhaḥ |
pauruṣaṃ sarvakāryāṇāṃ kartṛ rāghava netarat |
phalabhoktṛ ca sarvatra na daivaṃ tatra kāraṇam || 2 ||
[Analyze grammar]
daivaṃ na kiñcitkurute na ca bhuṅkte na vidyate |
na dṛśyate nādriyate kevalaṃ kalpanedṛśī || 3 ||
[Analyze grammar]
siddhasya pauruṣeṇeha phalasya phalaśālinām |
śubhāśubhā vā sampattirdaivaśabdena kathyate || 4 ||
[Analyze grammar]
pauruṣopanatā nityamiṣṭāniṣṭasya vastunaḥ |
prāptiriṣṭāpyaniṣṭā vā daivaśabdena kathyate || 5 ||
[Analyze grammar]
bhāvī tvavaśyamevārthaḥ puruṣārthaikasādhanaḥ |
yaḥ so'smiṃl lokasaṅghāte daivaśabdena kathyate || 6 ||
[Analyze grammar]
na tu rāghava lokasya kasyacitkiñcideva hi |
daivamākāśakalpaṃ hi karoti na karoti vā || 7 ||
[Analyze grammar]
puruṣārthasya siddhasya śubhāśubhaphalodaye |
idamitthaṃ sthitiriti yoktistaddaivamucyate || 8 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ mamābhavadbuddhiritthaṃ me niścayo hyabhūt |
iti karmaphalāvāptiryoktistaddaivamucyate || 9 ||
[Analyze grammar]
iṣṭāniṣṭaphalāvāptāvevamityarthavācakam |
āśvāsanāmātravaco daivamityeva kathyate || 10 ||
[Analyze grammar]
rāmaḥ |
bhagavan sarvadharmajña prāg yatkarmopasañcitam |
tadetaddaivamityuktamapamṛṣṭaṃ kathaṃ tvayā || 11 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭhaḥ |
sādhu rāghava jānāsi śṛṇu vakṣyāmi te'khilam |
daivaṃ nāstīti te yena sthirā buddhirbhaviṣyati || 12 ||
[Analyze grammar]
yā magnā vāsanā pūrvaṃ babhūva kila bhūriśaḥ |
saiveyaṃ karmabhāvena nṝṇāṃ pariṇatiṃ gatā || 13 ||
[Analyze grammar]
janturyadvāsano nāma tatkarmā bhavati kṣaṇāt |
anyakarmānyabhāvaścetyetannaivopapadyate || 14 ||
[Analyze grammar]
grāmago grāmamāpnoti pattanārthī ca pattanam |
yo yo yadvāsanastattatsa sa prayatate tathā || 15 ||
[Analyze grammar]
yadeva tīvrasaṃvegādiha karma kṛtaṃ purā |
tadeva daivaśabdena paryāyeṇa hi kathyate || 16 ||
[Analyze grammar]
evaṃ daivaṃ svakarmāṇi karma prauḍhā svavāsanā |
vāsanā manaso nānyā mano hi puruṣaḥ smṛtaḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
yaddaivaṃ tāni karmāṇi karma sādho mano hi tat |
mano hi puruṣastasmāddaivaṃ nāstīti niścayaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
ekameva mano jantoryathā prayatate hi yat |
nūnaṃ tattadavāpnoti svata eva na daivataḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
manaścittaṃ vāsanā ca karma daivaṃ svaniścayaḥ |
rāma puṃniścayasyaitāḥ sañjñāḥ sadbhirudāhṛtāḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
evaṃnāmā hi puruṣo dṛḍhabhāvanayā yathā |
nityaṃ prayatate rāma phalamāpnotyalaṃ tathā || 21 ||
[Analyze grammar]
evaṃ puruṣakāreṇa sarvameva raghūdvaha |
prāpyate netareṇeha tasmātsa śubhado'stu te || 22 ||
[Analyze grammar]
rāmaḥ |
prāktanaṃ vāsanājālaṃ niyojayati māṃ yathā |
mune tathaiva tiṣṭhāmi kṛpaṇaḥ kiṃ karomyaham || 23 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭhaḥ |
ata eva hi he rāma śreyaḥ prāpnoṣi śāśvatam |
svaprayatnopanītena pauruṣeṇaiva nānyathā || 24 ||
[Analyze grammar]
dvividho vāsanāvyūhaśśubhaścaivāśubhaśca te |
prāktano vidyate rāma dvayorekataro'tha vā || 25 ||
[Analyze grammar]
vāsanaughena śuddhena tatra cedadya nīyase |
tatkrameṇa śubhenaiva padaṃ prāpnoṣi śāśvatam || 26 ||
[Analyze grammar]
atha cedaśubho bhāvastvāṃ yojayati saṅkaṭe |
prāktanastadasau yatnājjetavyo bhavatā balāt || 27 ||
[Analyze grammar]
prājña cetanamātraṃ tvaṃ na dehastvaṃ jaḍātmakaḥ |
tadeva cetasyanyena cettattvaṃ kveva vidyase || 28 ||
[Analyze grammar]
anyastvāṃ cetayati cettattvayyasati ko'paraḥ |
kamimaṃ cetayettasmādanavasthā na vāstavī || 29 ||
[Analyze grammar]
śubhāśubhābhyāṃ mārgābhyāṃ vahantī vāsanāsarit |
pauruṣeṇa prayatnena yojanīyā śubhe pathi || 30 ||
[Analyze grammar]
aśubheṣu samāviṣṭaṃ śubheṣvevāvatārayet |
svamanaḥ puruṣārthena balena balināṃ vara || 31 ||
[Analyze grammar]
aśubhāccalitaṃ yāti śubhaṃ tasmādapītarat |
jantościttaṃ tu paśuvattasmāttatpālayetsadā || 32 ||
[Analyze grammar]
samatāsāntvanenāśu na drāgiti śanaiśśanaiḥ |
pauruṣeṇa prayatnena pālayeccittabālakam || 33 ||
[Analyze grammar]
vāsanaughastvayā pūrvamabhyāsena ghanīkṛtaḥ |
śubho vāpyaśubho rāma śubhamadya ghanīkuru || 34 ||
[Analyze grammar]
prāgabhyāsavaśād yātā yadā te vāsanodayam |
tadābhyāsasya sāphalyaṃ viddhi tvamarimardana || 35 ||
[Analyze grammar]
idānīmapi te yāti ghanatāṃ vāsanānagha |
abhyāsavaśatastasmācchubhābhyāsamupāhara || 36 ||
[Analyze grammar]
pūrvaṃ cedghanatāṃ yātā nābhyāsāttava vāsanā |
vardhiṣyate tu nedānīmapi tāta sukhī bhava || 37 ||
[Analyze grammar]
sandigdhāyāmapi bhṛśaṃ śubhameva samāhara |
asyāṃ tu vāsanāvṛddhau śubhāddoṣo na kaścana || 38 ||
[Analyze grammar]
yad yadabhyasyate loke tanmayenaiva bhūyate |
ityākumāraṃ prājñeṣu dṛṣṭaṃ sandehavarjitam || 39 ||
[Analyze grammar]
śubhavāsanayā yuktastadatra bhava bhūtaye |
paraṃ pauruṣamāśritya vijityendriyapañcakam || 40 ||
[Analyze grammar]
avyutpannamanā yāvadbhavānajñātatatpadaḥ |
guruśāstrapramāṇaistu nirṇītaṃ tāvadācara || 41 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kaṣāyapākena nūnaṃ vijñātavastunā |
śubho'pyasau tvayā tyājyo bhāvanaugho nirādhinā || 42 ||
[Analyze grammar]
yadatisubhagamāryasevitaṃ tacchubhamanusṛtya manojñabhāvabuddhyā |
adhigamaya padaṃ sadā viśokaṃ tadanu tadapyavamucya sādhu tiṣṭha || 43 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Moksopaya Chapter 9
The Yogavasistha of Valmiki
by Vasudeva Laxmana Sharma Pansikar (2008)
With the Commentary Vasistha Maharamayana Tatparyaprakasa (Volume I and II): Sanskrit Only; [Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.]
Buy now!