Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 1
nirvighnaviśvanirmāṇasiddhaye yadanugraham |
manye sa vavre dhātāpi tasmai vighnajite namaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
āśliṣyamāṇaḥ priyayā śaṃkaro 'pi yadājñayā |
utkampate sa bhuvanaṃ jayatyasamasāyakaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
evaṃ sa rājā vatseśaḥ krameṇa sutarāmabhūt |
prāptavāsavadattastatsukhāsaktaikamānasaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
yaugandharāyaṇaścāsya mahāmantrī divāniśam |
senāpatī rumaṇvāṃśca rājyabhāramudūhatuḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
sa kadācicca cintāvānānīya rajanau gṛham |
nijagāda rumaṇvantaṃ mantrī yaugandharāyaṇaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
pāṇḍavānvayajāto 'yaṃ vatseśo 'sya ca medinī |
kulakramāgatā kṛtsnā puraṃ ca gajasāhvayam || 6 ||
[Analyze grammar]
tatsarvamajigīṣeṇa tyaktametena bhūbhṛtā |
ihaiva cāsya saṃjātaṃ rājyamekatra maṇḍale || 7 ||
[Analyze grammar]
strīmadyamṛgayāsakto niścinto hyeṣa tiṣṭhati |
asmāsu rājyacintā ca sarvānena samarpitā || 8 ||
[Analyze grammar]
tadasmābhiḥ svabuddhyaiva tathā kāryaṃ yathaiva tat |
samagrapṛthivīrājyaṃ prāpnotyeva kramāgatam || 9 ||
[Analyze grammar]
evaṃ kṛte hi bhaktiśca mantritā ca kṛtā bhavet |
sarvaṃ ca sādhyate buddhyā tathā caitāṃ kathāṃ śṛṇu || 10 ||
[Analyze grammar]
āsītkaścinmahāsena iti nāmnā purā nṛpaḥ |
sa cānyenābhiyukto 'bhūnnṛpeṇātibalīyasā || 11 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sametya sacivaiḥ svakāryabhraṃśarakṣibhiḥ |
dāpitaḥ sa mahāseno daṇḍaṃ tasmai kila dviṣe || 12 ||
[Analyze grammar]
dattadaṇḍaśca rājāsau mānī bhṛśamatapyata |
kiṃ mayā vihitaḥ śatroḥ praṇāma iti cintayan || 13 ||
[Analyze grammar]
tenaiva cāsya gulmo 'ntaḥ śokena hyudapadyata |
gulmākrāntaśca śokena sa mumūrṣarabhūnnṛpaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
tatas tadauṣadhāsādhyaṃ matvaiko matimān bhiṣak |
mṛtā te deva devīti mithyā vakti sma taṃ nṛpam || 15 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvā sahasā bhūmau patatastasya bhūpateḥ |
śokāvegena balinā sa gulmaḥ svayamasphuṭat || 16 ||
[Analyze grammar]
rogottirṇaś ciraṃ devyā tayaiva ca sahepsitān |
bhogān sa bubhuje rājā jigāya ca ripūn punaḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
tadyathā sa bhiṣagbuddhyā cakre rājahitaṃ tathā |
vayaṃ rājahitaṃ kurmaḥ sādhayāmo 'sya medinīm || 18 ||
[Analyze grammar]
paripanthī ca tatraikaḥ pradyoto magadheśvaraḥ |
pārṣṇigrāhaḥ sa hi sadā paścātkopaṃ karoti naḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
tattasya kanyakāratnamasti padmāvatīti yat |
tad asya vatsarājasya kṛte yācāmahe vayam || 20 ||
[Analyze grammar]
channāṃ vāsavadattāṃ ca sthāpayitvā svabuddhitaḥ |
dattvāgniṃ vāsake brūmo devī dagdheti sarvataḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
nānyathā tāṃ sutāṃ rājñe dadāti magadhādhipaḥ |
etadarthaṃ sa hi mayā prārthitaḥ pūrvamuktavān || 22 ||
[Analyze grammar]
nāhaṃ vatseśvarāyaitāṃ dāsyāmyātmādhikāṃ sutām |
tasya vāsavadattāyāṃ sneho hi sumahāniti || 23 ||
[Analyze grammar]
satyāṃ devyāṃ ca vatseśo naivānyāṃ pariṇeṣyati |
devī dagdheti jātāyāṃ khyātau sarvaṃ tu setsyati || 24 ||
[Analyze grammar]
padmāvatyāṃ ca labdhāyāṃ saṃbandhī magadhādhipaḥ |
paścātkopaṃ na kurute sahāyatvaṃ ca gacchati || 25 ||
[Analyze grammar]
tataḥ pūrvā diśaṃ jetuṃ gacchāmo 'nyāśca tatkramāt |
itthaṃ vatseśvarasyaitāṃ sādhayāmo 'khilāṃ bhuvam || 26 ||
[Analyze grammar]
kṛtodyogeṣu cāsmāsu pṛthivīmeṣa bhūpatiḥ |
prāpnuyādeva pūrvaṃ hi divyā vāgevamabravīt || 27 ||
[Analyze grammar]
śrutveti mantrivṛṣabhādvaco yaugandharāyaṇāt |
sāhasaṃ caitadāśaṅkya rumaṇvāṃstamabhāṣata || 28 ||
[Analyze grammar]
vyājaḥ padmāvatīhetoḥ kriyamāṇaḥ kadācana |
doṣāyāsmākameva syāttatā hyatra kathāṃ śṛṇu || 29 ||
[Analyze grammar]
asti mākandikā nāma nagarī jāhnavītaṭe |
tasyāṃ maunavrataḥ kaścidāsītpravrājakaḥ purā || 30 ||
[Analyze grammar]
sa ca bhikṣāśano 'nekaparivrāṭparivāritaḥ |
āsta devakulasyāntarmaṭhikāyāṃ kṛtasthitiḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
praviṣṭo jātu bhikṣārthamekasya vaṇijo gṛhe |
sa dadarśa śubhāṃ kanyāṃ bhikṣāmādāya nirgatām || 32 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvā cādbhutarūpāṃ tāṃ sa kāmavaśagaḥ śaṭhaḥ |
hā hā kaṣṭamiti smāha vaṇijastasya śṛṇvataḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
gṛhītabhikṣaśca tato jagāma nilayaṃ nijam |
tatastaṃ sa vaṇiggatvā rahaḥ papraccha vismayāt || 34 ||
[Analyze grammar]
kimadyaivamakasmāttvaṃ maunaṃ tyaktvoktavāniti |
tacchrutvā vaṇijaṃ taṃ ca parivrāḍevamabravīt || 35 ||
[Analyze grammar]
durlakṣaṇeyaṃ kanyā te vivāho 'syā yadā bhavet |
tadā sasutadārasya kṣayaḥ syāt tava niścitam || 36 ||
[Analyze grammar]
tad etāṃ vīkṣya duḥkhaṃ me jātaṃ bhakto hi me bhavān |
tenaivam uktavān asmi tyaktvā maunaṃ bhavatkṛte || 37 ||
[Analyze grammar]
tad eṣā kanyakā naktaṃ mañjūṣāyāṃ niveśitā |
upari nyastadīpāyāṃ gaṅgāyāṃ kṣipyatāṃ tvayā || 38 ||
[Analyze grammar]
tatheti pratipadyaitadgatvā so 'tha vaṇigbhayāt |
naktaṃ cakre tathā sarvaṃ nirvimarśā hi bhīravaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
pravrājako 'pi tatkālamuvācānucarānnijān |
gaṅgāṃ gacchata tatrāntarvahatīṃ yāṃ ca paśyatha || 40 ||
[Analyze grammar]
pṛṣṭhaṃsthadīpāṃ mañjūṣāṃ guptamānayateha tām |
udghāṭanīyā na ca sā śrute 'pyantardhvanāviti || 41 ||
[Analyze grammar]
tatheti cāgatā yāvadgaṅgāṃ na prāpnuvanti te |
rājaputraḥ kimapyekastāvattasyāmavātarat || 42 ||
[Analyze grammar]
so 'tra tāṃ vaṇijā kṣiptāṃ mañjūṣāṃ vīkṣya dīpataḥ |
bhṛtyairānāyya sahasā kautukādudaghāṭayat || 43 ||
[Analyze grammar]
dadarśa cāntaḥ kanyāṃ tāṃ hṛdayonmādakāriṇīm |
upameye ca gāndharvavidhinā tāṃ ca tatkṣaṇam || 44 ||
[Analyze grammar]
mañjūṣāṃ tāṃ ca gaṅgāyāṃ tathaivordhvasthadīpikām |
kṛtvā tatyāja niḥkṣipya ghoraṃ vānaramantare || 45 ||
[Analyze grammar]
gate 'tha tasmin saṃprāptakanyāratne nṛpātmaje |
āyayustasya cinvantaḥ śiṣyāḥ pravrājakasya te || 46 ||
[Analyze grammar]
dadṛśustāṃ ca mañjūṣāṃ gṛhītvā tasya cāntikam |
ninyuḥ pravrājakasyaināṃ so 'tha hṛṣṭo jagāda tān || 47 ||
[Analyze grammar]
eko 'haṃ sādhaye mantramādāyaitāmihopari |
adhastūṣṇīṃ ca yuṣmābhiḥ śayitavyamimāṃ niśām || 48 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā tāṃ sa mañjūṣām āropya maṭhikopari |
sa parivrāḍ vivṛtavān vaṇikkanyābhilāṣukaḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
tataśca tasyā nirgatya vānaro bhīṣaṇākṛtiḥ |
tamabhyadhāvatsvakṛto mūrtimāniva durnayaḥ || 50 ||
[Analyze grammar]
sa tasya daśanairnāsāṃ nakhaiḥ karṇau ca tatkṣaṇam |
ciccheda pāpasya kapirnigrahajña iva krudhā || 51 ||
[Analyze grammar]
tathābhūto 'tha sa tataḥ parivrāḍavatīrṇavān |
yatnastambhitasāhāśca śiṣyāstaṃ dadṛśustadā || 52 ||
[Analyze grammar]
prātarbuddhvā ca tatsarvaṃ jahāsa sakalo janaḥ |
nananda sa vaṇiksā ca tatsutā prāptasampratiḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
evaṃ yathā sa hāsyatvaṃ gataḥ pravrājakastathā |
vyājaprayogasyāsiddhau vayaṃ gacchema jātucit || 54 ||
[Analyze grammar]
bahudoṣo hi viraho rājño vāsavadattayā |
evaṃ rumaṇvatoktaḥ sannāha yaugandharāyaṇaḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
nānyathodyogasiddhiḥ syādanudyoge ca niścitam |
rājani vyasaninyetannaśyedapi yathāsthitam || 56 ||
[Analyze grammar]
labdhāpi mantritākhyātirasmākaṃ cānyathā bhavet |
svāmisaṃbhāvanāyāśca bhavema vyabhicāriṇaḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
svāyattasiddhe rājño hi prajñopakaraṇaṃ matā |
sacivaḥ ko bhavetteṣāṃ kṛte vāpyathavākṛte || 58 ||
[Analyze grammar]
sacivāyattasiddhestu tatprajñaivārthasādhanam |
ta eva cennirutsāhāḥ śriyo datto jalāñjaliḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
atha devīpituścaṇḍamahāsenādviśaṅkase |
sa saputraśca devī ca vacaḥ kuruta eva me || 60 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ dhīrāṇāṃ dhuryaṃ yaugandharāyaṇam |
pramādaśaṅkihṛdayo rumaṇvān punar abravīt || 61 ||
[Analyze grammar]
abhīṣṭastrīviyogārtyā saviveko 'pi bādhyate |
kiṃ punarvatsarājo 'yamatra caitāṃ kathāṃ śṛṇu || 62 ||
[Analyze grammar]
purābhūddevasenākhyo rājā matimatāṃ varaḥ |
śrāvastīti purī tasya rājadhānī babhūva ca || 63 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ ca puryām abhavad vaṇig eko mahādhanaḥ |
tasyodapadyatānanyasadṛśī duhitā kila || 64 ||
[Analyze grammar]
unmādinīti nāmnā ca kanyakā sāpi paprathe |
unmādyati gatastasyā rūpaṃ dṛṣṭvākhilo janaḥ || 65 ||
[Analyze grammar]
tanayeyamanāvedya rājñe deyā kvacinna me |
sa hi kupyediti pitā tasyāḥ so 'cintayadvaṇik || 66 ||
[Analyze grammar]
tataśca gatvā rājānaṃ devasenaṃ vyajijñapat |
devāsti kanyāratnaṃ me gṛhyatāmupayogi cet || 67 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvā vyasṛjadrāja so 'tha pratyayitāndvijān |
gatvā sulakṣaṇā sā vā na vetyālocyatāmiti || 68 ||
[Analyze grammar]
tatheti te dvijā gatvā tāṃ dṛṣṭvaiva vaṇiksutām |
unmādinīṃ yayuḥ kṣobhaṃ sadyaḥ saṃjātamanmathāḥ || 69 ||
[Analyze grammar]
rājāsyāṃ pariṇītāyāmetadekamanāstyajet |
rājakāryāṇi naśyecca sarvaṃ tasmātkimetayā || 70 ||
[Analyze grammar]
iti ca prakṛtiṃ prāptā dvijāḥ saṃmantrya te gatāḥ |
kulakṣaṇā sā kanyeti mithyā rājānam abruvan || 71 ||
[Analyze grammar]
tato rājñā parityaktāṃ sa tāmunmādinīṃ vaṇik |
tatsenāpataye prādād antarjātavimānanām || 72 ||
[Analyze grammar]
bhartṛveśmani harmyasthā sātha jātu tamāgatam |
rājānaṃ tena mārgeṇa buddhvātmānam adarśayat || 73 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvaiva ca sa tāṃ rājā jagatsaṃmohanauṣadhim |
prayuktāmiva kāmena jātonmāda ivābhavat || 74 ||
[Analyze grammar]
gatvā svabhavanaṃ jñātvā tāṃ ca pūrvāvadhīritām |
unmanā jvarasaṃtāpapīḍāṃ gāḍhamavāpa saḥ || 75 ||
[Analyze grammar]
sā dāsī na parastrīti gṛhyatāṃ yadi vāpyaham |
tyajāmi tāṃ devakule svīkarotu tataḥ prabhuḥ || 76 ||
[Analyze grammar]
iti tena ca tadbhartrā svasenāpatinā tataḥ |
abhyarthyamāno yatnena jagādaivaṃ sa bhūpatiḥ || 77 ||
[Analyze grammar]
nāhaṃ parastrīm ādāsye tvaṃ vā tyakṣyasi tāṃ yadi |
tato naṅkṣyati te dharmo daṇḍyo me ca bhaviṣyasi || 78 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvā mantriṇo 'nye ca tūṣṇīmāsansa ca kramāt |
smarajvareṇa tenaiva nṛpaḥ pañcatvamāyayau || 79 ||
[Analyze grammar]
evaṃ sa rājā naṣṭo 'bhūd dhīro 'pyunmādinīṃ vinā |
vinā vāsavadattāṃ tu vatsarājaḥ kathaṃ bhavet || 80 ||
[Analyze grammar]
etadrumaṇvataḥ śrutvā punaryaugandharāyaṇaḥ |
uvāca sahyate kleśo rājabhiḥ kāryadarśibhiḥ || 81 ||
[Analyze grammar]
rāvaṇocchittaye devaiḥ kṛtvā yuktiṃ viyojitaḥ |
sītādevyā na kiṃ rāmo viṣehe virahavyathām || 82 ||
[Analyze grammar]
etacchrutvā ca bhūyo 'pi rumaṇvānabhyabhāṣata |
te hi rāmādayo devāsteṣāṃ sarvaṃsahaṃ manaḥ || 83 ||
[Analyze grammar]
asahaṃ tu manuṣyāṇāṃ tathā ca śrūyatāṃ kathā |
astīha bahuratnāḍhyā mathureti mahāpurī || 84 ||
[Analyze grammar]
llakaḥ |
tasya cābhūtpriyā bhāryā tadekābaddhamānasā || 85 ||
[Analyze grammar]
tayā saha vasanto 'tha kadācitkāryagauravāt |
dvīpāntaraṃ vaṇikputro gantuṃ vyavasito 'bhavat || 86 ||
[Analyze grammar]
tadbhāryāpi ca tenaiva saha gantumiyeṣa sā |
strīṇāṃ bhāvānuraktaṃ hi virahāsahanaṃ manaḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa ca vaṇikputraḥ pratasthe kṛtamaṅgalaḥ |
na ca tāṃ saha jagrāha bhāryāṃ kḷptaprasādhanām || 88 ||
[Analyze grammar]
sātha taṃ prasthitaṃ paścātpaśyantī sāśrulocanā |
atiṣṭhatprāṅgaṇadvārakavāṭāntavilambinī || 89 ||
[Analyze grammar]
gate dṛṣṭipathāt tasmin sā viyogāsahā tataḥ |
niryātuṃ nāśakanmugdhā prāṇās tasyā viniryayuḥ || 90 ||
[Analyze grammar]
tadbuddhvā ca vaṇikputraḥ pratyāvṛtyā catatkṣaṇam |
dadarśa vihvalāṃ kāntāmetāmutkrāntajīvitām || 91 ||
[Analyze grammar]
sundarāpāṇḍuracchāyāṃ vilolālakalāñchanām |
bhuvi cāndramasīṃ lakṣmīṃ divaḥ suptacyutāmiva || 92 ||
[Analyze grammar]
aṅke kṛtvā ca tāṃ sadyaḥ krandatastasya niryayuḥ |
śokāgnijvalitād dehād drutaṃ bhītā ivāsavaḥ || 93 ||
[Analyze grammar]
evamanyonyavirahāddaṃpatī tau vineśatuḥ |
ato 'sya rājño devyāśca rakṣyānyonyaviyogitā || 94 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā virate tasmin baddhāśaṅke rumaṇvati |
jagāda dhairyajaladhir dhīmān yaugandharāyaṇaḥ || 95 ||
[Analyze grammar]
mayaitanniścitaṃ sarvaṃ kāryāṇi ca mahībhṛtām |
bhavantyevaṃvidhānyeva tathā cātra kathāṃ śṛṇu || 96 ||
[Analyze grammar]
ujjayinyāmabhūtpūrvaṃ puṇyasenābhidho nṛpaḥ |
sa jātu balinānyena rājñā gatvābhyayujyata || 97 ||
[Analyze grammar]
atha tanmantriṇo dhīrāstamariṃ vīkṣya durjayam |
mithyā rājā mṛta iti pravādaṃ sarvato vyadhuḥ || 98 ||
[Analyze grammar]
pracchannaṃ sthāpayāmāsuḥ puṇyasenaṃ nṛpaṃ ca te |
anyaṃ kaṃcidadhākṣuśca rājārhavidhinā śavam || 99 ||
[Analyze grammar]
arājakānām adhunā bhava rājā tvam eva naḥ |
iti dūtamukhenātha tamariṃ jagaduśca te || 100 ||
[Analyze grammar]
tathetyuktavatastasya ripostuṣṭasya te tataḥ |
militvā sainyasahitāḥ kaṭakaṃ bibhiduḥ kramāt || 101 ||
[Analyze grammar]
bhinne ca sainye rājānaṃ puṇyasenaṃ prakāśya tam |
te saṃprāpabalāḥ śatruṃ taṃ nijaghnuḥ svamantriṇaḥ || 102 ||
[Analyze grammar]
īddṛṃśi rājakāryāṇi bhavanti tadidaṃ vayam |
devīdāhapravādena kāryaṃ dhairyeṇa kurmahe || 103 ||
[Analyze grammar]
ityetanniścitamateḥ śrutvā yaugandharāyaṇāt |
rumaṇvānabravīdevaṃ tarhi yadyeṣa niścayaḥ || 104 ||
[Analyze grammar]
tadgopālakamānīya devyā bhrātaramādṛtam |
saṃmantrya ca samaṃ tena samyaksarvaṃ vidhīyatām || 105 ||
[Analyze grammar]
evamastviti vakti sma tato yaugandharāyaṇaḥ |
tatpratyayādrumaṇvāṃśca cakre kartavyaniścayam || 106 ||
[Analyze grammar]
anyedyurmantrimukhyau tau dūtaṃ vyasṛjatāṃ nijam |
gopālakaṃ tamānetumutkaṇṭhāvyapadeśataḥ || 107 ||
[Analyze grammar]
kāryahetorgataḥ pūrvaṃ taddūtavacanācca saḥ |
āgād gopālakastatra svayaṃ mūrta ivotsavaḥ || 108 ||
[Analyze grammar]
āgataṃ tadahaścainaṃ svairaṃ yaugandharāyaṇaḥ |
nināya sarumaṇvatkaṃ gṛhaṃ gopālakaṃ niśi || 109 ||
[Analyze grammar]
tatra cāsmai tadutsāhaṃ śaśaṃsa svacikīrṣitam |
yatpūrvaṃ mantritaṃ tena sarvaṃ saha rumaṇvatā || 110 ||
[Analyze grammar]
sa ca rājahitaiṣī sanduḥkhāvahamapi svasuḥ |
gopālako 'numene tatkartavyaṃ hi satāṃ vacaḥ || 111 ||
[Analyze grammar]
sarvam etat suvihitaṃ devīṃ dagdhām avetya tu |
prāṇāṃs tyajan kathaṃ rakṣyo vatseśa iti cintyatām || 112 ||
[Analyze grammar]
sadupāyādisāmagrīsaṃbhave kila satyapi |
mukhyamaṅgaṃ hi mantrasya vinipātapratikriyā || 113 ||
[Analyze grammar]
iti bhūyo 'pi tatkālamukte tatra rumaṇvatā |
uvācālocitāśeṣakāryo yaugandharāyaṇaḥ || 114 ||
[Analyze grammar]
nāstyatra cintā yadrājaputrī gopālakasya sā |
kanīyasī svasā devī prāṇebhyo 'pyadhikā priyā || 115 ||
[Analyze grammar]
etasya cālpamālokya śokaṃ vatseśvarastadā |
jīvet kadācid devīti matvā dhairyam avāpsyati || 116 ||
[Analyze grammar]
api cottamasattvo 'yaṃ śīghraṃ ca pariṇīyate |
padmāvatī tato devī darśyate cācirāditi || 117 ||
[Analyze grammar]
evametadviniścitya tato yaugandharāyaṇaḥ |
gopālako rumaṇvāṃśca tato mantramiti vyadhuḥ || 118 ||
[Analyze grammar]
yuktyā lāvāṇakaṃ yāmaḥ saha devyā nṛpeṇa ca |
paryanto magadhāsannavartī hi viṣayo 'sti saḥ || 119 ||
[Analyze grammar]
subhagākheṭabhūmitvād rājñaś cāsaṃnidhānakṛt |
tatrāntaḥ puramādīpya kriyate yadi cintitam || 120 ||
[Analyze grammar]
devī ca sthāpyate nītvā yuktyā padmāvatīgṛhe |
channasthitāyā yenāsyāḥ saiva syācchīlasākṣiṇī || 121 ||
[Analyze grammar]
evaṃ rātrau mithaḥ kṛtvā mantraṃ sarve 'pare 'hani |
yaugandharāyaṇādyāste prāviśanrājamandiram || 122 ||
[Analyze grammar]
tatraivamatha vijñapto vatsarājo rumaṇvatā |
deva lāvāṇake 'smākaṃ gatānāṃ vartate śivam || 123 ||
[Analyze grammar]
sa cātiramyo viṣayastatra cākheṭabhūmayaḥ |
śobhanāḥ santi te rājannaḍaghāsāśca sugrahāḥ || 124 ||
[Analyze grammar]
bādhate taṃ ca naikaṭyāt sarvaṃ sa magadheśvaraḥ |
tat tatra rakṣāhetoś ca vinodāya ca gamyatām || 125 ||
[Analyze grammar]
etacchrutvā ca vatseśaḥ samaṃ vāsavadattayā |
krīḍaikalālasaścakre gantuṃ lāvāṇake matim || 126 ||
[Analyze grammar]
niścite gamane 'nyedyurlagne ca parikalpite |
akasmānnāradamuniḥ kāntidyotitadiṅmukhaḥ || 127 ||
[Analyze grammar]
avatīrya nabhomadhyātpradattanayanotsavaḥ |
śaśīva svakulaprītyā taṃ vatseśvaramabhyagāt || 128 ||
[Analyze grammar]
gṛhītātithyasatkāraḥ pārijātamayīṃ srajam |
prītaḥ sa ca munistasmai dadau prahvāya bhūbhṛte || 129 ||
[Analyze grammar]
vidyādharādhipaṃ putraṃ kāmadevāṃśamāpsyasi |
iti vāsavadattāṃ ca so 'bhyanandatkṛtādaraḥ || 130 ||
[Analyze grammar]
tataścovāca vatseśaṃ sthite yaugandharāyaṇe |
rājanvāsavadattāṃ te dṛṣṭvā hanta smṛtaṃ mayā || 131 ||
[Analyze grammar]
yudhiṣṭhirādayo 'bhūvan purā te prapitāmahāḥ |
pañcānāṃ draupadī teṣām ekā patnī babhūva ca || 132 ||
[Analyze grammar]
sā ca vāsavadatteva rūpeṇāpratimābhavat |
tatastaddoṣamāśaṅkya tānevamahamabhyadhām || 133 ||
[Analyze grammar]
strīvairaṃ rakṣaṇīyaṃ vastaddhi bījamihāpadām |
tathāhi śṛṇutaitāṃ ca kathāṃ vaḥ kathayāmyaham || 134 ||
[Analyze grammar]
sundopasundanāmānau bhrātarau dvau babhūvatuḥ |
asurau vikramākrāntalokatritayadurjayau || 135 ||
[Analyze grammar]
tayorvināśakāmaśca dattvājñāṃ viśvakarmaṇā |
brahmā nirmāpayāmāsa divyanārīṃ tilottamām || 136 ||
[Analyze grammar]
rūpamālokituṃ yasyāścaturdikkaṃ caturmukhaḥ |
babhūva kila śarvo 'pi kurvāṇāyaḥ pradakṣiṇam || 137 ||
[Analyze grammar]
sā padmayoner ādeśāt pārśvaṃ sundopasundayoḥ |
pralobhanāya prayayau kailāsodyānavartinoḥ || 138 ||
[Analyze grammar]
tau cāsurau jagṛhatustāṃ dṛṣṭvaivāntikāgatām |
ubhāvapyubhayorbāhvoḥ sundarīṃ kāmamohitau || 139 ||
[Analyze grammar]
parasparavirodhena harantau tāṃ ca tatkṣaṇam |
pravṛttasaṃprahāratvāddvāvapi kṣayamīyatuḥ || 140 ||
[Analyze grammar]
evaṃ strīnāma viṣayo nidānaṃ kasya nāpadām |
yuṣmākaṃ draupadī caikā bahūnāmiha vallabhā || 141 ||
[Analyze grammar]
tattannimittaḥ saṃgharṣaḥ saṃrakṣyo bhavatāṃ kila |
madvākyādayametasyāḥ samayaścāstu vaḥ sadā || 142 ||
[Analyze grammar]
jyeṣṭhāntikagatā mātā mantavyeyaṃ kanīyasā |
jyeṣṭhena ca snuṣā jñeyā kaniṣṭhāntikavartinī || 143 ||
[Analyze grammar]
ityetanmadvaco rājaṃstava te prapitāmahāḥ |
tatheti pratyapadyanta kalyāṇakṛtabuddhayaḥ || 144 ||
[Analyze grammar]
te ca me suhṛdo 'bhūvaṃstatprītyā cāhamāgataḥ |
tvāṃ draṣṭumiha vatseśa tadidaṃ śṛṇu vacmi te || 145 ||
[Analyze grammar]
yathaitanme kṛtaṃ vākyaṃ kuryāstvaṃ mantriṇāṃ tathā |
acireṇa ca kālena mahatīmṛddhimāpsyasi || 146 ||
[Analyze grammar]
kaṃcitkālaṃ ca duḥkhaṃ te bhaviṣyati na ca tvayā |
tatrātimohaḥ kartavyaḥ sukhāntaṃ bhavitā hi tat || 147 ||
[Analyze grammar]
samyagevamabhidhāya tatkṣaṇaṃ vatsarājamudayasya bhāvinaḥ |
bhaṅgisūcanavidhau viśārado nārado muniradarśanaṃ yayau || 148 ||
[Analyze grammar]
sarve ca tasya vacasā munipuṃgavasya yaugandharāyaṇamukhāḥ sacivāstataste |
saṃbhāvya siddhyudayamātmacikīrṣitasya saṃpādanāya sutarāṃ jagṛhuḥ prayatnam || 149 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 1
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!