Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 30
cīyate laghurūkṣābhiroṣadhībhiḥ samīraṇaḥ||25||
tadvidhastadvidhe dehe kālasyauṣṇyānna kupyati||26||
adbhiramlavipākābhiroṣadhībhiśca tādṛśam||26||
pittaṃ yāti cayaṃ kopaṃ na tu kālasya śaityataḥ||27||
cīyate snigdhaśītābhirudakauṣadhibhiḥ kaphaḥ||27||
tulye'pi kāle dehe ca skannatvānna prakupyati||28||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
grīṣmakāle vāto laghurūkṣābhiroṣadhībhirdehe cādānakālasvābhāvyāttadvidhelaghurūkṣe, tadvidho-laghurūkṣaḥ, samīraṇa iti samānaguṇatvāt pavanasya kopaḥ prāptaḥ, sa niṣidhyate "kālasyauṣṇyāt" ityanena evaṃ pittasya varṣāsu kopaḥ, "na tu kālasya śaityaḥ" ityanena niṣidhyate |
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
kālaniyame yuktimāha-cīyata iti| grīṣma āhārasya dehasya ca laghurūkṣatve karoti| tābhyāṃmlaghurūkṣo vāyuścīyate, na tu kupyāti, uṣṇena pratibaddhatvāt| varṣākāla āhārasyāmlavipākatvaṃ karoti| tenāmlavipākaṃ pittaṃ cīyate, na tu kupyāti, śītena pratibaddhatvāt| śiśira āhārasya dehasya ca snigdhaśītatve karoti| tābhyāṃ snigdhaśītaḥ kaphaścīyate, na tu kupyati, śītena ghṛtavaddhanībhūtatvāt|