Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 24
madhusarpirvasātailapānīyāni dviśastriśaḥ||39||
ekatra vā samāṃśāni virudhyante parasparam||39||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
madhvādīni samāṃśāni-tulyapramāṇāni, mitho virudhyante| katham? dve vā, trīṇi vā, ekatra vā sarvāṇi| yathā-madhusarpiṣī, madhuvase, madhutaile, madhusarpirvasāḥ, madhusarpirvasātailāni, ityevamādīni| nanu, yadyevaṃvidho virodha ucyate tatkathamagastyalehe 5 (hṛ.ci.a.3|128)-"kuḍavaṃ ca pṛthagghṛtāt| tailātsapippalīcurṇātsiddhaśīte ca mākṣikāt||" iti tailaghṛtamadhūnāṃ tulyāṃśānāṃ prayogaḥ? brūmaḥ| kevalānāṃ madhvādīnāṃ samāṃśānāmupayogo viruddhaḥ na tu dravyāntarasaṃyuktānām| api tu dravyāntarasaṃyuktānāṃ teṣāṃ saṃyogasaṃskārādivaśādviśiṣṭaguṇāntarotpattirdṛṣṭā| tasmādagastyalehādau dravyāntarasaṃyogādivaśādaviruddha eva|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
madhvādīnāṃ mithaḥ saṃyuktānāṃ mānato virodhamāhamadhusarpiriti| dviśastriśa ityapalakṣaṇam, tena catuṣpañcaśo'pi jñeyam| uktaṃ hyanyatra \_"madhusarpirvasātailapānīyānāṃ mānavirūddhānāṃ dvitricatuḥpañcadhāmilitānāṃ ṣaḍviṃśatirviruddhaprakārā bhavanti|"iti| 5