Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 33
śodhanaṃ śamanaṃ ceti samāsādauṣadhaṃ dvidhā||25||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
samāsātsaṃkṣepataḥ, yatkiñcijjagatyauṣadhaṃ sambhavati, tadanekaprakāraṃ sambhavadapi dvairūpyānatikramācchodhanaśamanalakṣaṇāt dvidhetyuktam| ekaṃ śodhanarūpamaparaṃ śamanarūpamiti| śodhanaṃ yat kupitān doṣān bahirniḥsārya rogopaśamanaṃ karoti| śamanaṃ yatsvasthānasthitānāmeva sāmyahetuḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
auṣadhabhedadvayamāha-śodhanamiti| tacca śodhanaṃ śamanaṃ ca| samāsata ityanuvartamāne'pi punaḥ samāsagrahaṇamatisaṃkṣepāya| sāmānyoktyā viśeṣasaṅgrahaḥ saṃkṣepaḥ| laṅghanabṛṃhaṇe sāmānye vihāya laṅghanaviśeṣayoḥ śodhanaśamanayoruktirityatisaṃkṣepaḥ| sa ca bṛṃhaṇasya śamane'ntarbhāvaṃ matvā kṛtaḥ| vakṣyati hi (sū.a. 14/7)- "bṛṃhaṇaṃ śamanaṃ tveva vāyoḥ pittānilasya ca|" iti| śodhanaṃ adhikabahirnirasanena doṣasāmyakaram| śamanaṃ tvadhikakṣīṇakṣapaṇavardhanābhyām| ataevātyadhike doṣe śodhanam, adhikakṣīṇayoḥ śamanamiti vibhāgaḥ siddhaḥ|