Chapter 120

muktyupadeśo nāma sargaḥ |
viṃśatyuttaraśatatamaḥ sargaḥ |
vasiṣṭhaḥ |
hemormikādivanmithyā kacitāyāḥ kṣayonmukham |
tvamahantvamavidyāyāśśṛṇu rāghava kīdṛśam || 1 ||
[Analyze grammar]

lavaṇo'sau mahīpālastadā dṛṣṭvā tathā bhramam |
dvitīye divase gantuṃ pravṛttastāṃ mahāṭavīm || 2 ||
[Analyze grammar]

yattaddṛṣṭaṃ mayā duḥkhamaraṇyānīṃ smarāmi tām |
cittādarśagatā cittvātkadācil labhyate ca sā || 3 ||
[Analyze grammar]

iti niścitya sacivaiḥ sa yayau dakṣiṇāpatham |
punardigvijayāyaiva prāpa vindhyamahīdharam || 4 ||
[Analyze grammar]

pūrvadakṣiṇapāścātyamahārṇavataṭasthalīm |
babhrāma kautukātsarvāṃ vyomavīthīmivoṣṇaruk || 5 ||
[Analyze grammar]

athaikasminpradeśe tāṃ bhittāviva purogatām |
dadarśogrāmaraṇyānīṃ paralokamahīmiva || 6 ||
[Analyze grammar]

sarvatra viharaṃstāṃstānvṛttāntān sakalānapi |
dṛṣṭavāndṛṣṭavāṃścaiva jñātavāṃśca visismaye || 7 ||
[Analyze grammar]

tānparijñātavāṃścāsīdvyādhānpukkasajānpuraḥ |
vismayākulayā buddhyā bhūyo babhrāma sambhramī || 8 ||
[Analyze grammar]

atha prāpa mahāṭavyāḥ paryante dhūmadhūsaram |
tameva grāmakaṃ yasmin so'bhavatpuṣṭapukkasaḥ || 9 ||
[Analyze grammar]

tatrāpaśyajjanāṃstāṃstāṃḥ striyastāstāḥ kuṭīrikāḥ |
tānārāmāñjalādhārāṃstāṃstāṃśca vasudhātaṭān || 10 ||
[Analyze grammar]

taṃ cākāṇḍaparibhraṃśaṃ tānvṛkṣāṃstānvṛtivrajān |
tāṃstathaiva samuddeśāṃstadvṛttāntaikalāñchitān || 11 ||
[Analyze grammar]

anyāsu vṛddhāsu sabāṣpanetrāsvārtyābhiyuktāsu ca varṇayantī |
akālakāntāraviśīrṇabandhuduḥkhānyasaṅkhyāni sakhī sakhīṣu || 12 ||
[Analyze grammar]

vṛddhā pravṛddhojjvalabāṣpānetra kanthāvṛtā śuṣkakucā kṛśāṅgī |
avagrahogrāśanidagdhadeśe tatrāntarāntā pariroditīyam || 13 ||
[Analyze grammar]

hā putra putrāvṛtasarvagātra dinatrayābhojanajarjarāṅga |
kṛtteśunā carmaṇi jīrṇadehātkathaṃ kva muktā bhavatāsavaste || 14 ||
[Analyze grammar]

tālīlatālambanamambudārdradantāntarasthāruṇasatphalasya |
smarāmi guñjāphaladāmahetoḥ puraḥ svavadhvā rasahāsinaste || 15 ||
[Analyze grammar]

kadambajambīralavaṅgaguñjakuñjāntaratrastatarattarakṣoḥ |
paśyāmi putrasya kadā nu bhūyo bhayaṅkarāṇyāplutivalgitāni || 16 ||
[Analyze grammar]

na tāni tāmbūlavilāsinīnāṃ mukheṣu śobhalalitāni santi |
tamālanīle cibukaikadeśe sutasya yānyāsyagatāmiṣasya || 17 ||
[Analyze grammar]

sutāpi nītā saha tena bhartrā yamena yāsyā yamunā samānā |
tamālavallī sahapuṣpagucchā samīraṇeneva vanecareṇa || 18 ||
[Analyze grammar]

hā putri guñjāphaladāmahāre samunnatābhogapayodharāṅgi |
vātollasatkajjalanīlavarṇe parṇāmbare'bādharaje'mbudante || 19 ||
[Analyze grammar]

hā rājaputrendusamāna kānta santyajya śuddhāntavilāsinīstāḥ |
ratiṃ prayāto'si mamātmajāyāṃ na sāpi te susthiratāmupetā || 20 ||
[Analyze grammar]

saṃsāranadyāḥ svataraṅgabhaṅgaiḥ kriyāvilāsairvihitopahāsaiḥ |
kiṃ nāma tucchaṃ na kṛtaṃ nṛpo'sau yad yojitaḥ pukkasakanyakāyām || 21 ||
[Analyze grammar]

sā trastasāraṅgasamānanetrā sa tṛptaśārdūlasamānavīryaḥ |
ubhau gatāvekapadena nāśamāśā sahārthena yathā ca hema || 22 ||
[Analyze grammar]

mṛteśvarāsmyastamitātmajāsmi durdeśayātāsmi ca durgatāsmi |
durjātajātāsmi mahāpadāsmi sākṣātsvayaṃ vonnamitāpadāsmi || 23 ||
[Analyze grammar]

nīcāvamānaprabhavasya manyoḥ kṣudhāvasannasya kalatrakasya |
śokasya vegādanivāryavṛtternāryaḥ sadaikāyatanaṃ vināthāḥ || 24 ||
[Analyze grammar]

daivopataptasya vibāndhavasya mūḍhasya rūḍhasya mahādhibhūmau |
yatprāṇanaṃ tanmaraṇaṃ mahāpad yā syānmṛtirjīvitamuttamaṃ tat || 25 ||
[Analyze grammar]

janairvihīnasya videśavṛtterduḥkhānyanantāni samullasanti |
sahasraśākhārasasaṅkulāni tṛṇāni varṣāsviva parvatasya || 26 ||
[Analyze grammar]

evaṃ lapantīṃ svakalatravṛddhāṃ dāsibhirāśvāsya nṛpaḥ striyaṃ tām |
papraccha kiṃ vṛttamihāsi kā ca kā te sutā kaśca patistaveti || 27 ||
[Analyze grammar]

uvāca sodbāṣpavilocanātha grāmastvayaṃ pukkasaghoṣanāmā |
ihābhavatpukkasakaḥ patirme babhūva tasyendusamā sutaikā || 28 ||
[Analyze grammar]

sā daivayogātpatimindutulyamihāgataṃ daivavaśena bhūpam |
śūnye viśīrṇaṃ madhukumbhamāpa vane varākī karabhī yathaikā || 29 ||
[Analyze grammar]

sā tena sārdhaṃ suciraṃ sukhāni bhuktvā prasūtā tanayāṃ sutāṃśca |
vṛddhiṃ gatā kānanakoṭare'smiṃstumbīlatā pādapasaṃvṛteva || 30 ||
[Analyze grammar]