Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 17
doṣāsramedomūtrāntraiḥ sa vṛddhiḥ saptadhā gadaḥ||23||
mūtrāntrajāvapyanilāddhetubhedastu kevalam||23||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pṛthagvātapittakaphairdoṣaistathā'sreṇa medasā mūtreṇa ca tathā''antreṇa ca, evaṃ doṣāsramedomūtrāntraiḥ sa vṛddhyākhyo gadaḥ saptadhā-saptaprakāro, mataḥ| na kevalaṃ [ vāta ] vṛddhākhyo yo gadaḥ sa evānilajo yāvanmūtrāntrajāvapi yau vṛddhyākhyau gadau tāvapyanilajau| nanu, evaṃ pṛthaṅnirdeśo mūtrāntrajayoḥ kartuṃ na yukto'nilajatvāt, ityāha-hetubhedastu kevalam| satyam| mūtrāntrajāvapyanilājjāyete| kintu kāraṇabhedānmūtrāntrajāviti nirdiṣṭau| yato mūtrāntre'dhiṣṭhāya vāyurmūtrāntrajau gadau vṛddhyākhyau karoti| evaṃ tau paramārthato vātajāvapi mūtrāntrajāvucyate, tathārūpāddhetubhūtādutpannatvāt| etaccopalakṣaṇamātram| medoraktajāvapi vṛddhigadau doṣajāveva, kaphapittābhyāṃ dūṣyasaṃjñake medorakte'dhiṣṭhāya kṛtatvāt| tasmānmedoraktahetuvaśānmedoraktajāviti saṃjñayā tāvuktau| evamanye'pyevaṃrūpā vyādhayo bodhyāḥ|