Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 4
sāhasaṃ vegasaṃrodhaḥ śukraujaḥsnehasaṅkṣayaḥ||4||
annapānavidhityāgaścatvārastasya hetavaḥ||4||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sāhasaṃ-kāyena vācā vā'yathābalamārambhaḥ| vegasaṃrodhovātaviṇmūtrādīnāmunmukhībhūtānāṃ dhāraṇam| śukraṃ ca ojaśca snehaśca teṣāṃ saṅkṣayo-vināśaḥ| atra snehaśabdena dehasneho grāhyaḥ, dehaśabdalopaṃ kṛtvā'yaṃ nirdiṣṭaḥ| tathā ca muniḥ (ca. ci. a. 8|2)- "dehasnehaparikṣayāt" iti| tathā, annapānayoryathāśāstraṃ yo vidhistasya tyāgo-anyathāsevanamanyathā'bhyavahāraḥ| tasyarājayakṣmaṇaḥ, catvāraḥ sāhasādayo hetavaḥ| pāṭhādeva catuḥsaṅkhyātve labdhe caturgrahaṇaṃ niyamārtham| yadyapi sāhasādaya ete pratyekamanekaprakāratayā bhinnāḥ, tathā'pi sāhasādicatuṣṭayaṃ nātikrāmantītyarthaḥ| tathā'smin rājayakṣmākhye sāhasaje vegasaṃrodhaje śukraujaḥsnehasaṅkṣayaje'nnapānavidhityāgaje vā caturvidhe viśeṣeṇa pavano hetuḥ|