Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 17
āyāsātpavanaḥ kṣudraḥ kṣudrāṃ hidhmāṃ pravartayet||21||
jatrumūlapravisṛtāmalpavegāṃ mṛduṃ ca sā||22||
vṛddhimāyāsyato yāti bhuktamātre ca mārdavam||22||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
āyāsāt-vyāyāmāt, pavanaḥ svalpāt prakopāt kṣudraḥalpaḥ, kṣudraṃ hidhmāṃ pravartayet-vidadhyāt| kimbhūtām? jatrumūlāt prakarṣeṇa visṛtāṃ-jātām| ata eva kṣudratvādalpavegām, tathā mṛduṃ-nātirujākarīm| sā cāyāsyataḥ-āyāsaṃ kurvato, vṛddhiṃ yāti| bhuktamātre ca-sadyo bhukte, mārdavaṃ-mṛdutvaṃ, yāti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
kṣudrālakṣanamāha-āyāsāditi| jatrumūlaṃ-kaṇṭhorasoḥ sandhiḥ|