Brihat-samhita [sanskrit]
26,560 words
The Sanskrit text of the Brihat-samhita from the 6th-century authored by Varaha Mihira in present-day Ujjain, India. It primarily deals with astrology and astronomy but is presented as an encyclopedia of knowledge.
Chapter 55 - prāsādalakṣaṇādhyāyaḥ [prāsādalakṣaṇa-adhyāya]
[English text for this chapter is available]
kṛtvā prabhūtaṃ salilamārāmānviniveśya ca |
devatāyatanaṃ kuryād yaśodharmābhivṛddhaye || 1 ||
[Analyze grammar]
iṣṭāpūrtena labhyante ye lokāstānbubhūṣatā |
devānāmālayaḥ kāryo dvayamapi atra dṛśyate || 2 ||
[Analyze grammar]
salilodyānayukteṣu kṛteṣvakṛteṣu ca |
sthāneṣveteṣu sānnidhyamupagacchanti devatāḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
saraḥsu nalinīchatranirastaraviraśmiṣu |
haṃsāṃsākṣiptakahlāravīthī || 4 ||
[vīcīvimalavāriṣu | vīthī]
[Analyze grammar]
haṃsakāraṇḍavakrauñcacakravākavirāviṣu |
paryantaniculacchāyāviśrāntajalacāriṣu || 5 ||
[Analyze grammar]
krauñcakāñcīkalāpāśca kalahaṃsakalasvarāḥ |
nadyastoyāṃśukā yatra śapharīkṛtamekhalāḥ || 6 ||
[svanāḥ]
[Analyze grammar]
phullatīradrumottaṃsāḥ saṅgamaśroṇimaṇḍalāḥ |
pulinābhyunnatorasyā haṃsavāsāśca nimnagāḥ || 7 ||
[haṃsahāsāś]
[Analyze grammar]
vanopāntanadīśailanirjharopāntabhūmiṣu |
ramante devatā nityaṃ pureṣūdyānavatsu ca || 8 ||
[Analyze grammar]
bhūmayo brāhmaṇādīnāṃ yāḥ proktā vāstukarmaṇi |
tā eva teṣāṃ śasyante devatāyataneṣvapi || 9 ||
[Analyze grammar]
catuḥṣaṣṭipadaṃ kāryaṃ devatāyatanaṃ sadā |
dvāraṃ ca madhyamaṃ tasmin samadiksthaṃ praśasyate || 10 ||
[tatra]
[Analyze grammar]
yo vistāro bhaved yasya dviguṇā tatsamunnatiḥ |
ucchrāyād yastṛtīyāṃśastena tulyā kaṭiḥ smṛtā || 11 ||
[kaṭirbhavet]
[Analyze grammar]
vistārārdhaṃ bhavedgarbho bhittayo'nyāḥ samantataḥ |
garbhapādena vistīrṇaṃ dvāraṃ dviguṇamucchritam || 12 ||
[Analyze grammar]
ucchrāyātpādavistīrṇā śākhā tadvadudumbaraḥ |
vistārapādapratimaṃ bāhulyaṃ śākhayoḥ smṛtam || 13 ||
[Analyze grammar]
tripañcasaptanavabhiḥ śākhābhistatpraśasyate |
adhaḥ śākhācaturbhāge pratīhārau niveśayet || 14 ||
[Analyze grammar]
śeṣaṃ maṅgalyavihagaiḥ śrīvṛkṣaiḥ svastikairghaṭaiḥ |
mithunaiḥ patravallībhiḥ pramathaiścopaśobhayet || 15 ||
[śrīvṛkṣasvastikair]
[Analyze grammar]
dvāramānāṣṭabhāgonā pratimā syātsapiṇḍikā |
dvau bhāgau pratimā tatra tṛtīyāṃśaśca piṇḍikā || 16 ||
[Analyze grammar]
merumandarakailāsavimānacchandanandanāḥ |
samudgapadmagaruḍanandivardhanakuñjarāḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
guharājo vṛṣo haṃsaḥ sarvatobhadrako ghaṭaḥ |
siṃho vṛttaścatuṣkoṇaḥ ṣoḍaśāṣṭāśrayastathā || 18 ||
[Analyze grammar]
ityete viṃśatiḥ proktāḥ prāsādāḥ saṃjñayā mayā |
yathoktānukrameṇaiva lakṣaṇāni vadāmyataḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
tatra ṣaḍaśrirmerurdvādaśabhaumo vicitrakuharaśca |
dvārairyutaścaturbhirdvātriṃśaddhastavistīrṇaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
triṃśaddhastāyāmo daśabhaumo mandaraḥ śikharayuktaḥ |
kailāso'pi śikharavānaṣṭāviṃśo'ṣṭabhaumaśca || 21 ||
[Analyze grammar]
jālagavākṣakayukto vimānasaṃjñastrisaptakāyāmaḥ |
nandana iti ṣaḍbhaumo dvātriṃśaḥ ṣoḍaśāṇḍayuktaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
vṛttaḥ samudganāmā padmaḥ padmākṛtiḥ śayā aṣṭau |
śṛṅgeṇaikena bhavedekaiva ca bhūmikā tasya || 23 ||
[śayānāṣṭau]
[Analyze grammar]
garuḍākṛtiśca garuḍo nandīti ca ṣaṭcatuṣkavistīrṇaḥ |
kāryastu saptabhaumo vibhūṣito'ṇḍaistu viṃśatyā || 24 ||
[ca | ca]
[Analyze grammar]
kuñjara iti gajapṛṣṭhaḥ ṣoḍaśahastaḥ samantato mūlāt |
guharājaḥ ṣoḍaśakastricandraśālā bhavedvalabhī || 25 ||
[Analyze grammar]
vṛṣa ekabhūmiśṛṅgo dvādaśahastaḥ samantato vṛttaḥ |
haṃso haṃsākāro ghaṭo'ṣṭahastaḥ kalaśarūpaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
dvārairyutaścaturbhirbahuśikharo bhavati sarvatobhadraḥ |
bahuruciracandraśālaḥ ṣaḍviṃśaḥ pañcabhaumaśca || 27 ||
[Analyze grammar]
siṃhaḥ siṃhākrānto dvādaśakoṇo'ṣṭahastavistīrṇaḥ |
catvāro'ñjanarūpāḥ pañcāṇḍayutastu caturasraḥ || 28 ||
[caturaśraḥ]
[Analyze grammar]
bhūmikāṅgulamānena mayasyāṣṭottaraṃ śatam |
sārdhaṃ hastatrayaṃ caiva kathitaṃ viśvakarmaṇā || 29 ||
[Analyze grammar]
prāhuḥ sthapatayaścātra matamekaṃ vipaścitaḥ |
kapotapālisaṃyuktā nyūnā gacchanti tulyatām || 30 ||
[Analyze grammar]
prāsādalakṣaṇamidaṃ kathitaṃ samāsādgargeṇa yadviracitaṃ tadihāsti sarvam |
manvādibhirviracitāni pṛthūni yāni tatsaṃspṛśanprati mayātra kṛto'dhikāraḥ || 31 ||
[tatsaṃsmṛtiṃ]
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the prāsādalakṣaṇādhyāyaḥ [prāsādalakṣaṇa-adhyāya]
Brihata Samhita (Sanskrit Text with Hindi Translation)
by Pandit Achyutananda Jha (2001)
Title: बृहत्संहिता (संस्कृत एवम् हिन्दी अनुवाद); Author: वराह मिहिर (Varaha Mihir); Publisher: Chaukhambha Vidya Bhawan
Buy now!
Brhatsamhita with the Commentary of Bhattotpala
by Krishna Chandra Dwivedi (2016)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 1229 pages;
Buy now!
Brihat Samhita with the Commentary of Utpalapatimala of Yogisvara
by K. V. Sharma (2012)
Publisher: Rashtriya Sanskrit Sansthan, Janakpuri; 754 pages; ISBN-10; 8186111360; ISBN-13: 9788186111369
Buy now!
Brihat Samhita (Hindi Translation)
by K. V. Sharma (2002)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 2359 pages; ISBN-13: 9789387890008.
Buy now!
Brhat Samhita (English translation)
by N. Chidambaram Iyer (2022)
Publisher: Parimal Publication Pvt. Ltd.; 801 pages; Edited by Dr. Shrikrishna Jugnu; ISBN-10: 8171104215; ISBN-13: 9788171104215.
Buy now!
Brhat Samhita (English with notes)
by M. Ramakrishna Bhat (2010)
Publisher: Motilal Banarsidas Publishers Pvt. Ltd.; 1155 pages; ISBN-10: 8120810600; ISBN-13: 9788120810600.
Buy now!
Brhat Samhita (Telugu translation)
by Sishtla Umamaheswara Sharma (2020)
Publisher: Mohan Publications, Andhra Pradesh; 846 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Gujarati translation)
by - (2000)
Publisher: Shree Harihar Pustakalay, Surat; Author: Shri Varahamihira Acharya (શ્રી વરાહમિહીરાચાર્ય); 432 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Kannada translation)
by Sripada Raghunatha Kulkarni (2021)
Publisher: Srinidhi Publications, Bangalore; 668 pages with illustrations.
Buy now!